Anklav ve eksklav

Siyasi coğrafyada, tamamen başka bir siyasi bölgenin sınırları dâhilinde yer alan siyasi bölgeye anklav (fra. enclave'dan) toprak denmektedir. Eksklav (fra. exclave'dan) toprak ise, siyasi olarak bağlı olduğu bölgeye coğrafi açıdan bağlı olmayan, bu bölge ile arasında başka bir siyasi bölge bulunan siyasi bölgedir. Her iki tarafa da uygun olan tanımlar olsa da iki ayrı kavram vardır. Şekil: 1'de C, B'nin eksklavıdır ve ayrıca A içerisinde bulunan bir anklavdır. Eğer C, bağımsız bir siyasi bölge olsaydı bir anklav olurdu ancak eksklav olmazdı. Şekil: 2'de C bölgesi, B bölgesinin bir eksklavıdır ancak anklav değildir. Çünkü birden fazla ülke ile sınırı vardır.

(Şekil: 1) Şekil:1'de, C B'nin eksklavıdır ve ayrıca A içerisinde bulunan bir anklavdir. Eğer C bağımsız bir siyasi bölge olsaydı bir anklav olurdu ancak eksklav olmazdı.

(Şekil: 2) C bölgesi B bölgesinin bir eksklavıdır. Ancak D ile de sınır paylaştığından A'nın anklavı değildir.

Anklav

Anklav toprak, bir ülkenin başka bir ülke tarafından kuşatılmış toprak parçasıdır. Diğer devlet sınırları içerisinde kalan bu toprak parçası bir devletin toprağı olabileceği gibi bağımsız bir devlet de olabilir.

Güney Afrika'nın çevrelediği Lesotho anklav topraktır. Türkiye'nin eksklav toprağı, Suriye'deki Caber Kalesi'dir. İsviçre içinde de iki anklav bulunur: Almanya'ya ait olan Büsingen ile İtalya'ya ait olan Campione d'Italia.

Siyasi anklavlar olduğu gibi etnik anklavlar da vardır. Etnik anklavlar, farklı bir kültürün yaşandığı bölgelerde yaşanan kültürlerdir. Etnik anklavlarda, bir kültür diğer bir kültür alanı ile sınırlandırılmıştır. Bu tip alanlarda birden fazla diller, dinler, kültürler görülür. Etnik anklavlara gettolar, küçük İtalyan bölgeleri, banliyöler ve Çin mahalleleri örnek verilebilir.

Bazı anklav bölgeler

• San Marino, İtalya içerisinde
• Vatikan Şehri, İtalya'da Roma şehri içerisinde
• Lesotho Krallığı, Güney Afrika içerisinde

• 
  Suriye'deki Türk toprağı Caber Kalesi
• 
  İsviçre'deki Alman toprağı Büsingen am Hochrhein
• 
  Lesotho'nun konumu.

Eksklav

Bir devletin başka bir devlet tarafından kendisiyle bağlantısı kesilmiş toprağına eksklav toprak denir. Eksklav toprağa Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti örnek verilebilir. Azerbaycan'ın toprağı olan Nahçıvan Bölgesi, Ermenistan'ın sınırlarının oluşturduğu bölge ile Azerbaycan ile bağlantısı kesilmiş, eksklav toprağa dönüşmüştür.

21. yüzyılda iletişim şartları ve teknolojinin gelişimi, eksklav topraklar arasında iletişimin kolaylıkla yapılmasına imkân sağlamaktadır.

Bazı önemli anklav ve eksklav bölgeler

• Angola: Cabinda
• Avusturya: Jungholz
• Azerbaycan: Nahçıvan, Kerki, Yukarı Eskipara, Berhudarlı, Yaradullu
• Ermenistan: Artsvashen
• Bangladeş: Cooch Behar
• Belçika: Baarle-Hertog
• Bruney: Temburong
• Doğu Timor: Oecussi-Ambeno
• Hindistan: Cooch Behar
• İtalya: Campione d'Italia
• Almanya: Büsingen am Hochrhein
• Kırgızistan: Barak
• Malavi: Likoma Adası
• Umman: Musandam ve Madha
• Rusya: Kaliningrad Oblast
• İspanya: Ceuta, Llívia ve Melilla
• Tacikistan: Vorukh ve Kayragach
• Türkiye: Süleyman Şah Türbesi
• Amerika Birleşik Devletleri: Alaska
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: Erenköy
• Özbekistan: Şahimerdan, Qal'acha ve Khalmion

• 
  Nahçıvan'ın siyasi yapısı
• 
  Nahçıvan ve Azerbaycan