İçeriğe atla

Genco Erkal

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Genco Erkal
Doğum28 Mart 1938(1938-03-28)
İstanbul, Türkiye
Ölüm31 Temmuz 2024 (86 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebiLösemi
Defin yeriZincirlikuyu Mezarlığı
MilliyetTürk
EğitimRobert Lisesi
İstanbul Üniversitesi
MeslekOyuncu, eğitmen
Etkin yıllar1959-2024
Evlilik
Zeynep Tedü
(e. 1974; b. 1977)
Çocuk(lar)Ayşe Sümer[1]
ÖdüllerTüm Liste

Genco Erkal (28 Mart 1938, İstanbul - 31 Temmuz 2024,[2] İstanbul), Türk tiyatro ve sinema oyuncusudur.

1959 yılından başlayarak Türkiye'nin önemli özel tiyatro topluluklarında oyuncu ve yönetmen olarak çalıştı. 1969 yılında, bugün de sanat yönetmeni olduğu ve Türkiye'de politik tiyatronun gelişiminde öncü rol üstlenen Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu.[3]

1965 yılında Nikolay Gogol'un Bir Delinin Hatıra Defteri adlı öyküsünü tiyatroya uyarlayıp Türkiye'de Batılı anlamda metne dayalı sahnelenen ilk tek kişilik oyun olarak sahneledi. Yıllar boyunca üç farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti.[4] Erkal, tek kişilik oyunların ustası olarak tanındı.

Sanatçı, Aziz Nesin'den Haldun Taner'e, Nâzım Hikmet'ten Behiç Ak'a ve Yaşar Kemal'e birçok sanatçının eserlerini tiyatroya uyarladı. Senfonik konserlerde birçok yapıtı anlatıcı olarak seslendirdi. Sinemada 1982 yılında At ve 1983 yılında Faize Hücum filmleri ile "en iyi erkek oyuncu" dalında Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal' aldı.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Mart 1938'de İstanbul'da doğdu. Babası deniz subayı Mehmet Reşat Erkal,[1] annesi moda tasarımcısı ve terzi Nebahat Erkal'dır.[5][6] Galatasaray Lisesi İlkokulu'nda yatılı okuduktan sonra orta öğrenimini Robert Kolej'de, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesinin Psikoloji Bölümü'nde tamamladı.

Tiyatroya küçük yaştan itibaren ilgi duydu.[7] Robert Kolej'deki öğrencilik günlerinde tiyatro ile yoğun olarak ilgilendi.[8] Ailesi tiyatroculuk yapmasını onaylamadığı için üniversitede psikoloji eğitimi aldı, tiyatro ile amatör olarak uğraştı. 1957'de amatör bir oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yer aldı.

Profesyonel tiyatroya başlaması, Muhsin Ertuğrul'dan gelen teklifle oldu. İlk profesyonel oyunu Kenter Tiyatrosu'nda sahnelenen Çöl Faresi adlı oyundaki rolü idi. İlk profesyonel rejisi de Kenter Tiyatrosu'nda Ionesco'nun tek perdelik "İskemleler" ve "Ders" oyunlarına yaptığı reji oldu.[9] Oyunculuk yaşamına Kenter Tiyatrosu'ndan sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda ve Ankara'da askerlik yaparken temas ettiği Ankara Sanat Tiyatrosu'nda devam etti. 1963’te Arena Tiyatrosu’nda sahnelenen Aslan Asker Şvayk oyunundaki Şvayk rolü ile dönemin tek tiyatro ödülü İlhan İskender Ödülü'nü kazandı. Ardından Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti.[10]

Nikolay Gogol'un Bir Delinin Hatıra Defteri adlı öyküsünü tiyatroya uyarladı ve Türkiye'de oynanan ilk tek kişilik oyun olarak 1965 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahneledi. 1969, 1992 ve 2014'te farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti. Ankara Tiyatrosu'nda Asaf Çiğiltepe'nin sahnelediği "Arturo Ui'nin Önlenebilir Yükselişi" oyunu ile Brecht tiyatrosu ile tanıştı.

On yıl değişik tiyatrolarda oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra 1969 yılında Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. Genç Oyuncular'ın devamı olarak kurulan Dostlar Tiyatrosu'nun ilk oyunu 15 Ekim 1969'da sahneye konan Ha Me Ka Ha Ha Pe idi. "Durdurun Dünyayı İnecek Var"'ın ardından 1970'te sahnelenen "Rosenbergler Ölmemeliydi" ekibin çıkış oyunu oldu.[10] Bu oyunu "Asiye Nasıl Kurtulur" (1971), "Havana Duruşması" (1971) adlı belgesel oyun, Kafkas Tebeşir Dairesi uyarlaması "Analık Davası" (1971), "Azizname (1973) ve "Alpagut Olayı" (1974) izledi.[10] Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz çizgi romanının, Nâzım Hikmet'in Kerem Gibi şiirinin uyarlamalarını sahneye koydu.[11] 1978 yılında Brecht'in oyunlarından uyarladığı "Brecht Kabare"'yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu'nun kadrosu salonsuzluk ve bütçe sorunları sebebiyle 1980'lerde dağıldı ve Dostlar, prodüksiyon tiyatrosu olarak oyunlar sahnelemeye devam etti.

Yaroslav Haşek'ten Aslan Asker Şvayk, Gogol'den Bir Delinin Hatıra Defteri, Bertolt Brecht'ten Galileo, Maxwell Anderson'dan Yalınayak Sokrates, Nâzım Hikmet'ten Kerem Gibi, Can Yücel'den Can çeşitli ödüller kazandığı ünlü rolleri arasında yer alır. Oyuncu ve tiyatro yönetmeni olarak birçok ödüle değer görüldü; çeşitli kurumlar tarafından yaşam boyu başarı ödülü ile ödüllendirildi.

1993-1998 yılları arasında, Paris'te ve Avignon Festivali'nde Fransızca da oynamaya başlayan Genco Erkal, üç Fransız yapımında rol aldı: Nâzım Hikmet'ten Sevdalı Bulut, Philippe Minyana'dan Ou vas-tu Jérémie? ve Paulo Coelho'nun ünlü romanından uyarlanan Simyacı.

Senfonik konserlerde Prokofiev'in Peter ile Kurt, Stravinski'nin Askerin Öyküsü, Fazıl Say'ın Nâzım adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.

Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan At, Faize Hücum, Hakkâri'de Bir Mevsim, Camdan Kalp ve uzun bir aradan sonra 2008 yılında çevrilen Pazar: Bir Ticaret Masalı, Çağan Irmak'ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, 2010 yılında vizyona giren Prensesin Uykusu filminde filmlerinin başrolünde oynadı. 1982 yılında At ve 1983 yılında Faize Hücum filmleri ile "en iyi erkek oyuncu" dalında Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal' aldı. TRT televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı.

2008 senesinde Sivas'93 isimli belgesel tiyatro oyununu yazdı ve yönetti. Oyuncuların birden fazla role girdiği bir epik tiyatro örneği olan bu oyunda, 1993 yılında Sivas Madımak Oteli’nde çıkarılan bir yangın sonucu ölen otuz üç kişinin hikâyesini konu edindi. Oyun, Türkiye ve Avrupa genelinde sahnelendi.

2009 senesinde, Amerikalı tarihçi ve tiyatro yazarı Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazılan Marx in Soho adlı tek kişilik tiyatro oyununu güncelleyerek Marx'ın Dönüşü adıyla sahneledi.

Sanat yaşamı, Ayşegül Yüksel tarafından "Güneşin Sofrasında - Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni" (2020) adıyla kitaplaştırılmıştır.[9]

25 Kasım 2021'de Cumhurbaşkanına sosyal medya üzerinden hakaret ettiği iddiasıyla yargılanmış ve 14 Nisan 2022'de beraat etmiştir.[12][notlar 1]

31 Temmuz 2024 tarihinde 86 yaşında lösemiden öldü.[17] 2 Ağustos 2024'te Teşvikiye Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.[18]

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

25 Eylül 2015 tarihinde Twitter üzerinden Kurban Bayramı hakkında "Hiç sevmem bu bayramı. Kanlı bayram, ilkel bayram, insanlığın karanlık dönemini kutsayan örümcek kafanın bayramı. Benden uzak olsun." paylaşımı yapmış daha sonrasında maksadını aştığını söyleyerek tweetini "Hiç sevmem bu bayramı. Kanlı bayram, ilkel bayram. (Son tweetimin bundan sonraki cümlesini siliyorum. Maksadı aşan bir ifade olmuş)" şeklinde güncellemiştir.[19]

Tiyatro oyunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rol aldığı oyunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönettiği oyunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Ağustos 2021'de İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Basın Suçları Bürosu tarafından 5 yıl önce gelen bir ihbar ile başlatılan soruşturma sonucunda, hakkında "Cumhurbaşkanı'na hakaret" suçundan 1 yıl 2 aydan 4 yıl 8 aya kadar hapis cezası istemiyle sonuçlanan bir iddianame hazırlandı.[13][14] İstanbul 16. Asliye Ceza Mahkemesi'ne sunulan iddianamede olay konusu olan yorumlarından birkaçı aşağıdaki kendisine ait olan iki tweeti oldu:[15][16]
    “ Ailenin çocuk doğurup doğurmayacağına karışacağına diplomayı ortaya bir koy bakalım. Arkadaşın rektörden de olsa, sahte de olsa görelim şunu. „

    —Genco Erkal, 7 Haziran 2016

    “ ‘Erdoğan, Ayder Yaylası’nda 2022’ye kadar çalışmanın bitirilmesini hedefliyoruz.’ Eyvaaah, güzelim doğa harikası Ayder Yaylası’nı bitirmeye karar vermiş. Parmağının değdiği yeri beton edip kurutuyor.” „

    —Genco Erkal, 16 Ağustos 2020

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Sözcü Bugünkü Vefat İlan- Başsağlığı İlanı- Anma İlanları ve Arşiv Sayfalar 1.8.2024". 2 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Genco Erkal hayatını kaybetti". haberturk.com. 31 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  3. ^ Özmen, Özlem. "Türkiye'de Politik Tiyatronun Gelişimi" (PDF). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Sayı 55: Cilt 1:, Yıl: 2015. 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  4. ^ "Genco Erkal'dan muhteşem performans". İha.com.tr 28 Ocak 2021. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  5. ^ Bilgehan, Zeynep. "Pinokyo'dan sıkılıp kendim oyun yazdım". Hürriyet gazetesi, 28 Mart 2021. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  6. ^ ""Türkiyenin ne kadar değiştiğini gördüm..."". Milliyet, 2 Mart 2003. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  7. ^ "Genco Erkal: Tiyatro başımın tacı". Haberturk.com 27 Mart 2018. 27 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  8. ^ Yüce, Serdar Nazım. "Genco Erkal'la söyleşi: Bıraksam ayakta duramam, insanı ayakta tutan mücadeleye devam etmektir". Haber.sol.org.tr, 10 Temmuz 2016. 11 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  9. ^ a b Kolukısa, Emrah. "Ayşegül Yüksel'den 'Güneşin Sofrasında - Genco Erkal'ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni'". Cumhuriyet Kitap 7 Şubat 2020. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  10. ^ a b c Çuhadar, Bahar. "Tiyatromuzun en güçlü maratoncusu: Genco Erkal". Hürriyet gazetesi, 22 Kasım 2019. 1 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2021. 
  11. ^ "Genco Erkal". www.dostlartiyatrosu.com. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016. 
  12. ^ "Genco Erkal, Cumhurbaşkanı'na hakaret davasında beraat etti". Haberler. 31 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  13. ^ "Genco Erkal için hapis istemi". DW.COM. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  14. ^ "Genco Erkal'a 'Cumhurbaşkanına hakaret'ten 4 yıla kadar hapis istemi". Gazete Karınca. 23 Ağustos 2021. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  15. ^ "Genco Erkal'a Cumhurbaşkanı'na hakaretten 4 yıl 8 ay hapis istemi". Bianet.org. 23 Ağustos 2021. 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  16. ^ "Genco Erkal'a 'Cumhurbaşkanına hakaret'ten 4 yıl 8 ay hapis istemiyle iddianame düzenlendi - Yeşil Gazete". 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  17. ^ "Genco Erkal hayatını kaybetti". www.ntv.com.tr. 31 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024. 
  18. ^ "Tiyatro ve sinema sanatçısı Genco Erkal son yolculuğuna uğurlandı". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2024. 
  19. ^ https://www.cnnturk.com/turkiye/-genco-erkalin-kurban-bayrami-tweeti-tartisma-yaratti [yalın URL]
  20. ^ Öcel, Nilüfer (2006). Türk ve dünya sinemasında çocuk imgesi. Ebabil. s. 205. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Genco Erkal ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Genco_Erkal&oldid=33722949" sayfasından alınmıştır