Konur Tepe
Goňur depe (Türkmence) | |
 Bölgeyi gösteren bir harita | |
  Türkmenistan'daki konumu | |
| Tür | Arkeolojik sit |
|---|---|
| Tarihçe | |
| Devir(ler) | Tunç Çağı |
| Kültür(ler) | BMAB |
| Kazı tarihleri | 1970 |
Konur Tepe (Türkmence: Goňur depe), Türkmenistan'ın Marı ilinin (antik Merv) 60 kilometre kuzeyinde yer alan büyük bir Tunç Çağı yerleşimidir. MÖ 2400-1600 tarihli Baktriya-Margiana Arkeoloji Bölgesi'nin (BMAB) "başkenti" ya da ana yerleşim alanıdır.[1]
Arkeoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Site, 1950'lerde Yunan-Rus arkeolog Viktor Sarianidi tarafından keşfedildi ve 1970'lerde kazılar gerçekleştirildi. Sarianidi, bir saray, güçlendirilmiş kerpiç bir duvar ve Zerdüşt diniyle ilişkilendirdiği ateş sunaklı tapınaklar ortaya çıkardı.[2]
Konur Tepe'nin toplam alanı yaklaşık 55 hektardır. Kompleksin kuzey kısmı 100 × 180 metre (330 ft × 590 ft) ölçülerinde kale benzeri bir yapıya sahiptir. Güney kompleksinin büyüklüğü yaklaşık 1.5 hektardır.
Konur, Murghab Nehri Deltası bölgesindeki en büyük kalıntılardan biridir; Bölgede 150'den fazla antik yerleşim yeri bulunmuştur.
Soma içeceği
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca Rigveda ve Avesta'da haoma olarak belirtilen ritüel içeceği soma kazanı gibi görünen bir şey keşfedildi. Sarianidi, esrar, haşhaş ve ephedra izleri bulunan yemekler de bulduğunu belirtmiştir. Sarianidi'ye göre bu keşif, bunların soma bileşenleri olduğu teorisini güçlendirmektedir.[3]
Güney Türkmenistan'daki Dushak yakınlarındaki Uluğ Tepe yerleşimi kazılarında, "basınç seti" olarak tanımlanan ve soma içeceği yapmak için kullanılan benzer düzenekler bulundu. Buluntular Geç Tunç Devri katmanlarından ortaya çıkarılmıştır.
Bu düzenekler,
- “... kocaman bir taş harcı ve havan, ortasında yarım küre şeklinde bir çıkıntıya sahip bir presleme taşı ve yanında yarım küre şeklinde derinleşen benzer bir taştan oluşuyordu.” [3]
Güney Türkmenistan da Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi'ne aitti.
Tarihsel bağlam
[değiştir | kaynağı değiştir]Akademisyenler, antik Oxus nehir kültürünün (Baktria-Margiyana), Köpet-Dağ Dağları'nın kuzey yamaçlarında Anav gibi yerlerden gelebileceğine inanmaktadır. Anav, M.Ö. 6500 yılına dayanmaktadır. Konur gibi daha sonraki yerleşimler, değişen iklim nedeniyle Köpet-Dağ bölgesinden oraya göç eden insanlar tarafından kurulmuş olabilir.[4]
M.Ö. 1800-1500 döneminde, bölgede Andronovo kültürünün göçebe kamplarının artan saldırıları görülmüştür. Lamberg-Karlovsky'ye göre, modern atın evcilleştirildiği Avrasya bozkırlarının karakteristik seramikleri olan Konur'daki Andronovo çömlekçiliğinin varlığı, atın BMAB tarafından evcilleştirildiği görüşünü desteklemektedir. Ancak Sarianidi, atın BMAB'deki varlığı hususunda bozkır bağlantısını göz ardı eder.[5]
Mallory (1997), Konur ve Togolok gibi BMAB müstahkem yerleşimlerinin, tarihsel dönemde bu bölgede bilinen kale türü olan kilalara benzediğini belirtmektedir. Dairesel veya dikdörtgen olabilen bu yapılar en fazla üç çevreleyici duvara sahiptiler. Kaleler içinde konut alanları, atölyeler ve tapınaklar bulunmaktaydı.[6]
Bölgedeki toplulukların Murghab Nehri boyunca batıya doğru ilerlemesinden sonra site büyük olasılıkla terk edilmiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Frenez, Dennys, (2018). "Manufacturing and trade of Asian elephant ivory in Bronze Age Middle Asia: Evidence from Gonur Depe (Margiana, Turkmenistan)" 3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Archaeological Research in Asia 15, p. 15.
- ^ "predating Zoroaster [1000 BC?] by at least fifteen hundred years but linked with what would become the rituals of his faith". S. Frederick Starr, Lost Enlightenment. Princeton University Press, 2013, p. 73
- ^ a b Sarianidi, Victor, (2003). Margiana and Soma-Haoma. Electronic Journal of Vedic Studies (EJVS), Vol. 9 (2003) Issue 1c (May 5); archived 10 May 2020
- ^ Andrew Lawler, Central Asia's Lost Civilization 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. -- The unveiling of a 4,000-year-old civilization calls into question conventional ideas about ancient culture, trade, and religion. November 29, 2006 discovermagazine.com
- ^ Lamberg-Karlovsky. "The Oxus Civilization / La Civilización del Oxus". CuPAUAM. 39: 21-63. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
- ^ "BMAC" in: Mallory, J. P.; Adams, D. Q., Encyclopedia of Indo-European Culture (1997), p. 72.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Gonur Mouru Region". 2 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- Michael Wood (Ocak 2009). Hindistan'ın Öyküsü: Başlangıçlar (DVD). PBS Home Video / İngiliz Yayın Kurumu. Olay, 0: 37'da gerçekleşir. OCLC 368005891 .
- Black Sands belgeseli12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anastasis Agathos (June 2010). Black Sands (52dk, belgesel fragmanı) . Urgh Yapımları.
