İçeriğe atla

Karl Radek

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karl Radek

Karl Bernhardoviç Radek (Rusça: Карл Бернга́рдович Ра́дек) (d. 31 Ekim 1885 – ö. 19 Mayıs 1939), Sovyet siyaset adamı ve gazetecidir. I. Dünya Savaşı öncesinde Polonya ve Almanya'daki sosyal demokratik eylemlerde ön plana çıkmış, 1917 Rus Devrimi sonrası ise önemli bir sosyalist liderdir.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Lemberg kentinde Avusturya asıllı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak, Karol Sobelsohn ismi ile, doğdu.[1] Radek ismini Stefan Żeromski'in eseri Syzyfowe prace'deki favori karakteri, Andrej Radek'den aldı.[2]

1904 yılında "Polonya-Litvanya Sosyal Demokrat Partisi"'ne (SDKPiL) katıldı. Varşova'da 1905 Rus Devrimi’ne devrimine katıldıktan sonra 1906’ya dek tutuklu kaldı.[3]

1907’de Almanya’nın Leipzig kentine giderek Almanya Sosyal Demokrat Partisi’ne (SDP) girdi.[4] Partinin sol kanadının yayın organları olan gazetelerde çalıştı. 1917 Şubat Devrimi’nden sonra Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi’nin (RSDİPB) yurt dışı bürosunda yer aldı. 1917 Ekim Devrimi’nden Rusya’ya döndü.[5] Mart 1918 tarihli Brest-Litovsk Barış Antlaşması’nı imzalayan Sovyet delagasyonundaki görevi sırasında Alman askerleri arasında etkili bir anti-militarist ve sosyalist propaganda yürüttü.

Karl Radek (ortada),1923

Aynı yıl Almanya’daki devrimci ayaklanmaya katılmak için Berlin’e gitti.[6] Alman Komünist Parisi’nin kuruluş kongresine katıldı ve merkez komitesi üyeliğine seçildi. Talat Paşa gibi İttihat ve Terakki önderleriyle Sovyetler adına görüşmelerde bulundu.

Rusya’ya döndükten sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi (RKP-B) Merkez Komitesi üyeliğine seçildi. Mayıs 1924’e dek süren bu görevi sırasında III. Enternasyonal yürütme kurulu üyeliği yaptı. 1927’de Troçkist muhalefet içinde yer aldığı için partiden çıkarıldı[7] ve Tobolsk’a sürgüne gönderildi.[8] 1930’da özeleştiri yaparak partiye yeniden üye oldu ve İzvestia’nın yazı grubunda yer aldı; 1935'te yeni 1936 Sovyet Anayasası’nı hazırlayan komisyonda üyelik yaptı. 1936’da tutuklandı. Troçkist gizli etkinlikleri katıldığını kabul etmesi üzerine 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Bu dönemde çalışma kampı sırasında hapis arkadaşı tarafından öldürüldüğü rapor edildi. Ancak, tarihe Kruşçev Çözülmesi dönemi olarak geçen 1950'ler ortaları ile 1960'ların başlarında olan zamanda yapılan araştırmaya göre, Lavrenti Beriya'nın emirleri doğrultusunda NKVD tarafından öldürüldüğü ortaya çıktı.[9][10]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Lerner, W. (1970) Karl Radek: The Last Internationalist Stanford: Stanford University Press, s.2
  2. ^ Lerner, W. (1970) Karl Radek: The Last Internationalist Stanford: Stanford University Press s.5
  3. ^ Broue, P. (2006) The German Revolution: 1917-1923, Chicago: Haymarket Books, s.635
  4. ^ Broue, P. (2006) The German Revolution: 1917-1923, Chicago: Haymarket Books, s.36
  5. ^ Broue, P. (2006) The German Revolution: 1917-1923, Chicago: Haymarket Books, s.893
  6. ^ Nettl, J.P. (1969) Rosa Luxemburg: Abridged Edition Oxford: Oxford University Press s.467
  7. ^ Trotsky, L. (1970) My Life New York, Pathfinder, s.611
  8. ^ Broue, P. (2007) 'The Bolshevik-Leninist Faction' Revolutionary History Vol.9 No.4 s.140
  9. ^ (Rusça) Karl Radek's biography article on hronos.ru 29 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ (Rusça) 17 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20120217041125/http://perpetrator2004.narod.ru/documents/Show_Trials/Radek_Sokolnikov_Murder.doc arşivlendi. Document describing the murder of Radek and another political inmate, Sokolnikov]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Karl Radek ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karl_Radek&oldid=32971249" sayfasından alınmıştır