Al-Mustansir I

Toʻliq nomi
	Abu Jaʼfar al-Mansur al-Mustansir billoh ibn az-Zahir

Al-Mustansir I
Al-Mustansir I
	Xalifa; Amir al-Moʻminin
	; Al-Mustansirning nomi zarb qilingan dirham
Abbosiylar xalifaligining 36-xalifasi ; Bagʻdodda Abbosiylar xalifaligi
Saltanat	1226-yil 10-iyul – 1242-yil 5-dekabr
Oʻtmishdoshi	Az-Zohir
Davomchisi	al-Mustaʼsim
Tugʻilishi	1192-yil 17-fevral ; Bagʻdod, Abbosiylar xalifaligi (hozirgi Iroq)
Vafoti	1242-yil 1-dekabr (50 yoshda; Bagʻdod, Abbosiylar xalifaligi
Dafn etilgan joy	Bagʻdod
Turmush oʻrtogʻi	Shahan; Hajir
Farzandlari	Al-Mustaʼsim
Toʻliq nomi
	Abu Jaʼfar al-Mansur al-Mustansir billoh ibn az-Zahir
Sulola	Abbosiylar
Otasi	Az-Zahir bi-amrulloh
Onasi	Zahro
Dini	Islom, sunniylik

Xalifa al-Mustansirning nomi Maqamat al-Haririyning 1237-yilgi (BNF Arabe 5847) qoʻlyozmasi 164-varagʻida uchraydi^[3].

Al-Mustansir billoh (arabcha: المنصور المستنصر بالله) (1192-yil 17-fevral – 1242-yil 2-dekabr) – toʻliq ismi Abu Jaʼfar al-Mansur al-Mustansir billoh bin az-Zohir^[4]^[5], 1226–1242-yillarda hukmronlik qilgan Abbosiylar xalifasi. 1226-yilda xalifa az-Zohirdan keyin uning oʻrniga tayinlangan. Al-Mustansir Bagʻdodda hukmronlik qilgan oxirgi xalifaning otasi hisoblanadi.

Hayoti

Al-Mustansir 1192-yilda Bagʻdodda tugʻilgan. Abu Nasr Muhammadning (boʻlajak xalifa az-Zohir) oʻgʻli. Onasi turk millatiga mansub ummu al-valad boʻlgan^[6]^[7]. Toʻliq ismi Mansur ibn Muhammad az-Zohir, kunyasi Abu Jaʼfar. Al-Boʻlajak xalifa tugʻilgan vaqtda uning otasi hali shahzoda edi. 1225-yilga kelib, az-Zohir taxtga oʻtirgan. U xalifa sifatida hukmronligi davomida Iroqqa qoʻyilgan soliqlar miqdorini pasaytirgan, shuningdek, bosqinlarga qarshi turish uchun kuchli armiya ham tuzgan. Az-Zohir 1226-yil 10-iyulda, taxtga oʻtirganidan 9 oy oʻtib vafot etgan.

1226-yilda otasi vafot etgach, al-Mustansir uning oʻrniga Abbosiylarning 36-xalifasi etib tayinlandi. U, ayniqsa, 1227, 1232, 1234-yillarda Mustansiriya madrasasini (hozirgi al-Mustansiriya universitetining bir qismi) tashkil etgani bilan mashhur. Madrasa oʻsha paytda tibbiyot, matematika, adabiyot, grammatika va islom diniy ilmlari kabi koʻplab fanlarni oʻrgatgan va Bagʻdoddagi nufuzli islomshunoslik markaziga aylangan^[8].

Abbosiylar davrida madrasalar islom tafakkurining tarqalishiga yordam berish uchun asosiy vosita, shuningdek, madrasa asoschisining taqvodor gʻoyalarini kengaytirish yoʻli boʻlib xizmat qilgan^[9].

Erbil hukmdori Muzaffar ad-Din Gökböri erkak merosxoʻrsiz qolgach, Erbilni Abbosiylar xalifasi al-Mustansirga vasiyat qilgan^[10]. 1233-yilda Gökborining oʻlimidan soʻng Erbil shahri Abbosiylar nazoratiga oʻtgan.

Al-Mustansir 1242-yil 5-dekabrda vafot etgan^[11]. Uning oʻrniga oʻgʻli al-Mustaʼsim Abbosiylar xalifaligining oʻttiz yettinchi va oxirgi xalifasi etib tayinlangan.

Oilasi

Al-Mustansirning Shohon ismli kanizagi bor edi. Shohon yunon millatiga mansub boʻlib, ilgari qoʻmondon Sunqur an-Nosiriyning qizi va qoʻmondon Jamoliddin Baklak an-Nosiriyning rafiqasi Xata xotunning quli boʻlgan. Al-Mustansir taxtga oʻtirganidan soʻng, Xata xotun bir guruh qullarni xalifaga tuhfa tariqasida yuborgan. Ularning orasida Shohon ham bor edi va yuborilganlardan faqat ugina al-Mustansirning suyukli kanizagiga aylangan^[12]. Bundan tashqari xalifaning Hojir ismli kanizagi ham bo'lib, u boʻlajak xalifa al-Mustaʼsimni dunyoga keltirgan^[13].

Yana qarang

Oltinchi salib yurishi (1228–1229), Quddus shahrini musulmonlardan qaytarib olish uchun qilingan harbiy yurish.

Manbalar

↑ Ibn Kathir: Albidayah Wa-Nahaya, V. XIII. p. 147
↑ Al-Havodis al-Jamiʼa ibn al-Fuvatiy
↑ Contadini, Anna. A World of Beasts: A Thirteenth-Century Illustrated Arabic Book on Animals (the Kitāb Na't al-Ḥayawān) in the Ibn Bakhtīshū' Tradition. Brill, 1 January 2012 — 155-bet. DOI:10.1163/9789004222656_005.
↑ Arabic : abū jʿāfar al-mustanṣir bi-llāh al-manṣūr bīn Muḥammad aẓ-ẓāhir,

أبو جعفر المسنتصر بالله المنصور بن محمد الظاهر
↑ Arabic : Al-Mustanṣir, المسنتصر بالله
↑ Rizvi, Sayyid Saeed Akhtar. Utumwa: Mtazamo wa Kiislamu na wa Nchi za Magharibi. Al-Itrah Foundation, 2005 — 64-bet. ISBN 978-9987-9022-4-8.
↑ Hasan, M.. History of Islam: Classical period, 571-1258 C.E. Islamic Publications, 1998 — 304-bet.
↑ Hillenbrand, Robert. Islamic architecture : form, function, and meaning, Casebound, New York: Columbia University Press, 1994. ISBN 0231101325. OCLC 30319450.
↑ Bloom, Jonathan M.. Islamic arts, Blair, Sheila, London: Phaidon Press, 1997. ISBN 9780714831763. OCLC 37265778.
↑ Morray, p. 85
↑ 10 Jumada ath-thani 640 A. H.
↑ al-Sāʿī, Ibn. كتاب جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء المسمى نساء الخلفاء: Women and the Court of Baghdad, Library of Arabic Literature. NYU Press, 2017 — 71-bet. ISBN 978-1-4798-6679-3.
↑ Rizvi, Sayyid Saeed Akhtar. Utumwa: Mtazamo wa Kiislamu na wa Nchi za Magharibi. Al-Itrah Foundation, 2005 — 64-bet. ISBN 978-9987-9022-4-8.

Adabiyotlar

Ushbu matn Uilyam Muirning „Xalifalik: uning yuksalishi, tanazzul va qulashi“ nomli jamoat mulkidan moslashtirilgan.
Hasan, M. (1998). Islom tarixi: Klassik davr, 571-1258 yillar Islom tarixi. Islom nashrlari. p. 304
Al-Maqrizi, Al Selouk Lemeʼrefatt Dewall al-Melouk, Dar al-kotob, 1997.
Morray DW (1994) Ayyubiy taniqli va uning dunyosi: Ibn Al-Adim va Halab uning shahar bilan bogʻlangan odamlarning biografik lugʻatida tasvirlanganidek, Brill. Leyden.ISBN 9004099565 ISBN 9004099565
As-Soiy, Ibn; Toorava, Shavkat M.; Bray, Yuliya (2017). ktạb jhạt ạlạ̉mẗ ạlkạlfạʾ mn ạlḥrạẦr wạlḥmạʾ ạlmsmy̱ nsạʾ ạlkạlfạʾ: Ayollar va Bagʻdod mahkamasi. Arab adabiyoti kutubxonasi.

Sunniylik unvonlari
Al-Mustansir I Abbosiylar sulolasi Banu Hoshim Cadet branch Tavalludi: 1192-yil 17-fevral Vafoti: 1242-yil 5-dekabr
Oldingisi Az-Zohir	Islom xalifalari Abbosiy xalifalar 1226-iyul – 1242-yil 5-dekabr	Keyingisi Al-Mustaʼsim

[1] Ibn Kathir: Albidayah Wa-Nahaya, V. XIII. p. 147

[2] Al-Havodis al-Jamiʼa ibn al-Fuvatiy

[3] Contadini, Anna. A World of Beasts: A Thirteenth-Century Illustrated Arabic Book on Animals (the Kitāb Na't al-Ḥayawān) in the Ibn Bakhtīshū' Tradition. Brill, 1 January 2012 — 155-bet. DOI:10.1163/9789004222656_005.

[4] Arabic : abū jʿāfar al-mustanṣir bi-llāh al-manṣūr bīn Muḥammad aẓ-ẓāhir,

أبو جعفر المسنتصر بالله المنصور بن محمد الظاهر

[5] Arabic : Al-Mustanṣir, المسنتصر بالله

[6] Rizvi, Sayyid Saeed Akhtar. Utumwa: Mtazamo wa Kiislamu na wa Nchi za Magharibi. Al-Itrah Foundation, 2005 — 64-bet. ISBN 978-9987-9022-4-8.

[7] Hasan, M.. History of Islam: Classical period, 571-1258 C.E. Islamic Publications, 1998 — 304-bet.

[8] Hillenbrand, Robert. Islamic architecture : form, function, and meaning, Casebound, New York: Columbia University Press, 1994. ISBN 0231101325. OCLC 30319450.

[9] Bloom, Jonathan M.. Islamic arts, Blair, Sheila, London: Phaidon Press, 1997. ISBN 9780714831763. OCLC 37265778.

[10] Morray, p. 85

[11] 10 Jumada ath-thani 640 A. H.

[12] -Sāʿī, Ibn. كتاب جهات الأئمة الخلفاء من الحرائر والإماء المسمى نساء الخلفاء: Women and the Court of Baghdad, Library of Arabic Literature. NYU Press, 2017 — 71-bet. ISBN 978-1-4798-6679-3.

[13] Rizvi, Sayyid Saeed Akhtar. Utumwa: Mtazamo wa Kiislamu na wa Nchi za Magharibi. Al-Itrah Foundation, 2005 — 64-bet. ISBN 978-9987-9022-4-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

k m t Abbosiy xalifalari
Bagʻdod xalifalari (749—1258)	as-Saffoh al-Mansur al-Mahdi al-Hadi Horun ar-Rashid al-Amin Ibrohim ibn al-Mahdiy^[B] Maʼmun Muʼtasim Vosiq Mutavakkil Muntasir Mustaʼin Muʼtazz Muhtadiy Muʼtamid Muʼtazid Muktafiy Muqtadir Abdulloh ibn al-Muʼtazz^[B] al-Qohir ar-Radiy al-Muttaqiy al-Mustakfiy al-Mutiy at-Toiy al-Qodir al-Qoim al-Muqtadiy al-Mustazhir al-Mustarshid ar-Rashid al-Muqtafiy al-Mustanjid al-Mustadiy an Nosir az-Zohir al-Mustansir I al-Mustaʼsim Moʻgʻullar bosqini
Qohira xalifalari (1261—1517)	al-Mustansir II al-Hakim I al-Mustakfiy I al-Vosiq I al-Hakim II al-Muʼtazid I al-Mutavakkil I Al-Mustaʼsim al-Mutavakkil I al-Vosiq II al-Mustaʼsim al-Mutavakkil I al-Mustaʼin al-Muʼtazid II al-Mustakfiy II al-Qoim al-Mustanjid al-Mutavakkil II al-Mustamsik al-Mutavakkil III al-Mustamsik al-Mutavakkil III (Usmoniylar bosqini)
^[B] faqat Bagʻdod shahrida tan olingan xalifalar.