Kontent qismiga oʻtish

Vitamin B12 yetishmasligi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

B12 vitamini yetishmovchiligi, shuningdek, kobalamin yetishmovchiligi sifatida ham tanilgan, qon va toʻqimalarda B12 vitaminining normaldan past darajasi boʻlgan tibbiy holatdir[1][2]. Yengil belggilari koʻp yoki kamroq alomatlari boʻlishi mumkin. Oʻrtacha holatda, charchaganlik, bosh ogʻriqlari, til ogʻrigʻi, og'iz yarasi, nafas qisilishi, oʻzimizni ojiz his qilish, tez yurak urishi, past qon bosimlari, sochlarning toʻkilib ketishi, fikrlash qobiliyatining pasayishi va ogʻir qoʻshma ogʻriq va Neyrologik alomatlarning boshlanishi, shu jumladan, pichoqlar va ignalar sanchigandek kabi noyob his-tuygʻular, oʻnglash va tinnitus paydo boʻlishi mumkin. Ogʻir kamchiliklarda yurak funksiyasining pasayishi va yanada ogʻir nevrologik belgilar, shu jumladan reflekslar oʻzgarishlari, mushaklarning yomon funksiyasi, xotira muammolari, charchatish, ataxiya, hid va taʼminot pasayishi, ong darajasi pasayishi, depressiya, tashvish, aybdorlik va psixoz kabi holatlarni oʻz ichiga oladi. Agar davolanmasa, ushbu oʻzgarishlarning baʼzilari doimiy boʻlishi mumkin[3][4].

Belgilar, alomatlar va komplikatsiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
B12 yetishmasligi mumkin boʻlgan ogʻzaki holat: bemorda eritema va tilning buzilishi.

Vitamin B12 yetishmovchiligi asta- sekin paydo boʻlib, vaqt oʻtishi bilan yomonlashadi va koʻpincha boshqa kasalliklar bilan chalkashishi mumkin[5]. Koʻpincha, tanamiz oʻzini yomon his qilishiga odatlanib qolganligi uchun, bu insonni tan olmaydi.

Vitamin B12 yetishmovchiligi anemiya, nevrologik va ovqat hazm qilishning buzilishiga olib kelishi mumkin[6][7][8]. Yengil kasallik hech qanday sezilarli belgilarga sabab boʻlmasligi mumkin, ammo odatdagidan oʻrtacha past darajada, charchaganlik, zaiflik, bosh ogʻriq, tez nafas olish, tez yurak urishi, sovuq qo'l va oyoq, past darajali issiqlik, titroq, sovuq intoleransiya, oson koʻkarishlar va qon ketish, rang-qurun teri, past qon bosimini, til ogʻrigʻini, oshqozonni, oʻz ogʻirligini, ustunlik, ishlovchanlik, keskinlik, oʻzaro ogʻriq kabi koʻp belgilarni, barmoq va barmoqlarda boʻshash yoki boʻshashiqlik (qovur va ignalar) va tingitus kabi noaniq his-tuygʻular paydo boʻlishi mumkin[9][10][11][12].

Zararli anemiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zararli anemiya – bu oshqozon shilliq qavatidagi parietal hujayralariga hujum qiladigan antikorlar ishlab chiqaradigan avtoimmon reaktsiya tufayli paydo boʻladigan kasallik hisoblanadi[13][14]. Bu rivojlangan mamlakatlarda B12 vitamini yetishmovchiligi anemiyaining asosiy va eng keng tarqalgan sababidir.

Avlodlarda metabolik xavf

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vitamin B12 homiladorlik paytida homilaning ortib borayotgan metabolik talablarini qoʻllab quvvatllash uchun zarur boʻlgan muhim mikronutrientdir[15]. Homilador ayollarda B12 yetishmovchiligi tobora keng tarqalgan[16] va u onalar sogʻligʻiga taʼsir qilishi bilan bogʻliqligi koʻrsatilgan, shu jumladan, ortiqcha semizlik[16], yuqori tana massasi indeksi (BMI)[17], insulin rezistensiyasi[15], homiladorlik, diabet va 2 tipli diabet (T2D) keyinchalik hayotda[18]. Angliyada homilador oq tanli diabetsiz aholi boʻyicha oʻtkazilgan tadqiqotda BMIning har bir 1% oshishi uchun qonda aylanayotgan B12 ning 0,6% pasayishi aniqlandi. Bundan tashqari, qoʻylarda hayvonlarda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, B12, folat va metionin tugʻilish paytida cheklangan ovqatlanish yaʼni parhez avlodlarda yuqori yogʻlik, qon bosimlari va insulin rezistensiyasiga ega boʻlishadi. Bu oʻzgartirilgan DNK metilasi nusxalari bilan tushuntirilishi mumkin[19].

B12 vitamini yetishmasligi boʻyicha miyaning MRI tasvirlari, " prekontrast FLAIR tasvirini " koʻrsatadigan aksial koʻrinish: oq modda patologiyasini koʻrsatayotgan periventrikulyar hududda (oʻzaro aylanmagan) anormal zararlarni eʼtiborga oling.

Fiziologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tanadagi saqlangan B12 vitamini kattalarda 2 dan 5 miligramgacha boʻladi.  Taxminan 50% jigar saqlaydi, ammo ichimlikdagi barcha vitaminlarning taxminan 0.1% yoʻqoladi qayta absorbatsiya qilinmaydi. Garchi safro B12 ajralishi uchun asosiy vosita boʻlsa-da, uning aksariyati qayta ishlanadi. Ushbu mexanizmning nihoyatda samaraliligi tufayli jigar normal sharoitlarda va ishlashi bilan uch yildan besh yilgacha B12 vitamini saqlab qolishi mumkin[20].

Gidroksokobalamin inyeksiyasi shaffof qizil rangli suyuq eritma hisoblanadi.

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1849 va 1887 yillar oʻrtasida Tomas Addison zararli anemiya holatini tasvirlagan, Uilyam Ossler va Uilyam Gardner birinchi navbatda neuropatiyani tasvirlagan, Hayem bu holatda „gigant qon tanachalari“ (hozir makrokitlar deb nomlangan) deb atagan periferik qondagi katta qizil hujayralarni tasvirlagan, Paul Erlix suyakni oʻtishdagi megaloblastlar aniqlagan va Lyudvig Lixxaym mielopatiya tasvirlagan[21]. 1934 yilda Jorj Vipl 1934 yilgi Fiziologiya yoki Tibbiyot boʻyicha Nobel mukofoti bilan Uilyam P. Murfi va Jorj Minot bilan birga, keyinchalik katta miqdorda vitamin B12 mavjud boʻlgan jigar konsentratidan foydalangan zararli anemiyaga samarali davolanish kashfiyotini boʻlishdi[22].

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ name="Herrmann">Vitamins in the prevention of human diseases. Berlin: Walter de Gruyter, 2011 — 245-bet. ISBN 978-3-11-021448-2. 
  2. ↑ name="BMJ2014">"Vitamin B12 deficiency". BMJ 349: g5226. September 2014. doi:10.1136/bmj.g5226. PMID 25189324. Archived from the original on 2017-03-12. https://web.archive.org/web/20170312074341/http://frankhollis.com/temp/BMJ%20B12%20deficiency%20review.pdf. Qaraldi: 2024-06-10. Vitamin B12 yetishmasligi]]Hunt A, Harrington D, Robinson S (September 2014). (PDF). BMJ. 349: g5226. doi:10.1136/bmj.g5226. PMID 25189324. S2CID 28782021. Archived from the original (Wayback Machine saytida 2017-03-12 sanasida arxivlangan) (PDF) on March 12, 2017.
  3. ↑ „Pernicious Anemia Clinical Presentation: History, Physical Examination“ (2017-yil 14-sentyabr). 2017-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.
  4. ↑ name="NIH">„Vitamin B12 – Fact Sheet for Health Professionals“ (en). National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements (2022-yil 22-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 28-fevral.„Vitamin B12 – Fact Sheet for Health Professionals“. National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements. December 22, 2022. Retrieved February 28, 2023.
  5. ↑ "Undetected vitamin B12 deficiency due to false normal assay results". Blood Transfusion = Trasfusione del Sangue 11 (4): 627–629. October 2013. doi:10.2450/2012.0183-12. PMID 23356970. PMC 3827408. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3827408. 
  6. ↑ „Vitamin B12 Deficiency – Disorders of Nutrition“ (en). MSD Manual Consumer Version. Qaraldi: 2021-yil 15-oktyabr.
  7. ↑ „Vitamin B12 Deficiency: Causes, Symptoms, and Treatment“ (2021-yil 28-iyul). 2021-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-sentyabr.
  8. ↑ „The neurology of folic acid deficiency“, Neurologic aspects of systemic disease, Handbook of Clinical Neurology, 2014 — 927–943-bet. DOI:10.1016/B978-0-7020-4087-0.00061-9. ISBN 978-0-7020-4087-0. 
  9. ↑ „Vitamin B12 Deficiency Anemia | Michigan Medicine“. www.uofmhealth.org. Qaraldi: 2021-yil 8-oktyabr.
  10. ↑ „How a Vitamin B Deficiency Affects Blood Pressure“. Livestrong.comlanguage=en. Qaraldi: 2021-yil 13-sentyabr.
  11. ↑ „Vitamin B12 or folate deficiency anaemia“ (en). HSE.ie. Qaraldi: 2021-yil 5-dekabr.
  12. ↑ „Articles“ (en-US). Cedars-Sinai. 2020-yil 30-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-sentyabr.
  13. ↑ "Vitamin B12 deficiency". BMJ 349: g5226. September 2014. doi:10.1136/bmj.g5226. PMID 25189324. Archived from the original on 12 March 2017. https://web.archive.org/web/20170312074341/http://frankhollis.com/temp/BMJ%20B12%20deficiency%20review.pdf. 
  14. ↑ „Vitamin B12 – Fact Sheet for Health Professionals“ (en). National Institutes of Health, Office of Dietary Supplements (2022-yil 22-dekabr). Qaraldi: 2023-yil 28-fevral.
  15. ↑ 15,0 15,1 "Lower Circulating B12 Is Associated with Higher Obesity and Insulin Resistance during Pregnancy in a Non-Diabetic White British Population". PLOS ONE 10 (8): e0135268. 2015-08-19. doi:10.1371/journal.pone.0135268. PMID 26288227. PMC 4545890. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4545890. 
  16. ↑ 16,0 16,1 "Erratum for Sukumar N et al. Prevalence of vitamin B-12 insufficiency during pregnancy and its effect on offspring birth weight: a systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr 2016; 103:1232–1251". The American Journal of Clinical Nutrition 105 (1): 241.1–241. January 2017. doi:10.3945/ajcn.116.148585. PMID 28049667. 
  17. ↑ "Vitamin B12 and folate concentrations during pregnancy and insulin resistance in the offspring: the Pune Maternal Nutrition Study". Diabetologia 51 (1): 29–38. January 2008. doi:10.1007/s00125-007-0793-y. PMID 17851649. PMC 2100429. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2100429. 
  18. ↑ "Low plasma vitamin B12 in pregnancy is associated with gestational 'diabesity' and later diabetes". Diabetologia 52 (11): 2350–2358. November 2009. doi:10.1007/s00125-009-1499-0. PMID 19707742. PMC 3541499. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3541499. 
  19. ↑ "DNA methylation, insulin resistance, and blood pressure in offspring determined by maternal periconceptional B vitamin and methionine status". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 104 (49): 19351–19356. December 2007. doi:10.1073/pnas.0707258104. PMID 18042717. PMC 2148293. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2148293. 
  20. ↑ Biochemistry. New York: J. Wiley & Sons, 2010 — 957-bet. ISBN 978-0-470-57095-1. 
  21. ↑ Wintrobe's Clinical Hematology Thirteenth Edition. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins, 2014. ISBN 978-1-4511-7268-3.  Chapter 36: Megaloblastic anemias: disorders of impaired DNA synthesis by Ralph Carmel
  22. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1934, Nobelprize.org, Nobel Media AB 2014. Retrieved December 2, 2015.

  

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vitamin_B12_yetishmasligi&oldid=4448248" dan olindi