Adviebe
Apparence
Èn adviebe, c' est on mot k' est todi scrît l' minme, et ki candje li sinse d' on viebe, d' èn addjectif, u d' on parey a lu.
Ene advierbire, c' est ene troke di mots ki rote come èn adviebe.
Sacwants adviebes et advierbire di tins
[candjî | candjî l’ côde wiki]- å moumint:
- k' on-z est:
- asteure, pol moumint (å moumint k' on-z est).
- ådjoûrdu, enute, oûy (å djoû k' on-z est)
- å djoû d' ouy, å djoû d' enute, å djoû d' ådjourdu (do trevén k' on-z est)
- k' on-z esteut
- dinltins = dins l' tins = divins l' tins = divinltins = ancyinnmint = davance (la mo lontins).
- divant-ersè = divant-ir = divant-z-ir = divanzir (deus djoû dvant l' djoû k' on-z est).
- ayir = ir = ersè (li djoû di dvant).
- nawaire = enawaire = lanawaire = dierinnmint (djusse li moumint di dvant).
- k' on serè
- sol côp = do côp = docô = tot d' shûte (å moumint ki va shuve)
- bénrade = bénvite = béntoit = corade = covite = dabôrd = torade = totasteure. (djusse li moumint d' après).
- totaleure (dins les eures d' après).
- dimwin (li djoû d' après l' djoû k' on-z est).
- après-dmwin (deus djoûs d' après l' djoû k' on-z est).
- k' on-z est:
- e sacwants moumints:
- nén foirt corants: di tenawete = tenawete = tinzintins = cobén = afeye = télfeye = kécfeye = tevozè = pa des côps = padecô = pa côps = pacô = gn a des côps = des côps = des côps k' i gn a = tél côp.
- ki s' repetèt bråmint des côps
- onk après l' ôte: a fwait = afwait = a mezeure = fwait-a-fwait = fwait-a-mezeure
- sovint; a l' åbitude = d' åbitude; mwints côps = t' as mwints côps = tamwints côps
- a tinzayeure = a tins a eures (todi ås minmes eures).
- tofer, todi; tchaeke côp, a tot côp bon; djourmåy, djour-et-djourmåy, toltins = tot l' tins.
- djamåy = måy = jamwais; rålmint.
- ki durront
- lonmint = lontins; disk' a todi (foirt lontins); disk' a todi et po todi = advitam =advitam eternam (disk' al fén des tins).
- veyous onk rimetou a l' ôte.
- adon = a ç' moumint la.
- e minme tins: techerdon, susmetant, termetant, dismetant, so ces etrevéns la, so ç' tins la .
- (foirt rade, eneviè ene sacwè ki passe londjinnmint): tot d' on côp = tot en on côp = tenoncô = d' on plin côp = tot d' ene trake
- (moumint ki shût) pu, adonpwis, ci côp la, alôsse, après, après côp, après ça; ossu rade, ossi vite; ttossu rade, ttossu vite.
- (moumints passés): divant ça.
- po cmincî, aprume, prumîrmint, å cminçmint = å cmince.
- (moumint metou tot å cminçmint, del djournêye u d' èn ovraedje): matén; timpe; yeure; toit.
- (moumint metou al fén) tård, po fini, alfén = al fén = efén.
- dedja
- å résse d' ouy = a pårti d' enute; dispu don (dispu ç' moumint la).
Adviebes di manire
[candjî | candjî l’ côde wiki]- adviebes fwaits avou l' cawete mint 2
Adviebes di cwantité eyet d' roedeur
[candjî | candjî l’ côde wiki]Adviebes di cwantité
[candjî | candjî l’ côde wiki]- bråmint, waire, pô, pus, dipus, moens, tant, trop, ditrop
- dandjreus, kécfeye, télfeye, afeye
- pår, pårmint, foû, fén, foirt, percé, a crever, a moirt, vormint
Adviebes di roedeur
[candjî | candjî l’ côde wiki]- assez (ki n' a nén l' minme sinse divant u après l' mot avou l' ci k' il est raloyî)
Adviebes di plaeçaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]- (près-estance): cial (ci, ciddé, droci, roci, vaici, toci, vola)
- (lon-estance) la (laddé, låvå, ladrî, drola, rola, tola, vaila, lavola
- pôzucion:
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]Louis Remacle, Les adviebes, Sintake do walon del Gléjhe tôme II, pp. 150-278.