Swira
Swira[1] u Essawira[2] (arabe marokin «صّويرة», «ç-çwira», riscrît e cmon amazir marokin «ⵚⵚⵡⵉⵕⴰ», «ççwiṛa» ey e-n arabe classike «الصيرة», «aç-çouwîrah» u «aç-çawîrah»;, ralfabetijhî e francès «Essaouira», ey e-n espagnol «Esauira»), c' est ene veye do Marok, mwaisse leu del province do minme no.
Ele s' a lomé divinltins Mogador (amazir «ⵎⵓⴳⴰⴷⵓⵔ», «mogador»; arabe marokin «موڭادور», «mogador»).
Lomaedje
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li mot arabe vout dire: li ptite eclôzeure: c' est l' minme no k' èn ôte viyaedje, metou 20 km a Nonne, k' on dit asteure «سويريية» (li ptite Eswira, li ptite pitite eclôzeure!).
Li vî lomaedje, Mogador, vént di l' amazir «ⴰⵎⵓⴳⴷⵓⵍ», amogdol, sicrîte «Amogdoul» e 11e sieke.[3]
Les Portuguès el lomnut «Mogador» u «Mongoder» å 14inme et 15inme siekes.
Djeyografeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Veye metowe so l' Oceyan Atlantike.
C' est l' fén do Hôt Atlasse coûtchantrece, a Bijhe.
Raiwêye pa l' Aiwe ås canasoukes (Ouwed Qçeb), ene rivire ki vént do cotoû (30; 40 km lon), mins ki n' est nén sovint setche.
Climatolodjeye
[candjî | candjî l’ côde wiki]N' est djamåy ni tchôde ni froede. Il î fwait tote l' anêye inte 15 eyet 25 grés Celsiusse.
Elle est rbatowe do vint d' mer.
Peuplåcion
[candjî | candjî l’ côde wiki]Lomés les Swirîs, i gn aveut, e 1936, 15166 dimorants, 633 Francès, 100 ôtes Uropeyins; 8248 muzulmans et 6151 djwifs. E 1948, c' esteut 28620 djins, mins n' aveut pus k' 1341 djwifs.[4] Les ôtes estént motoit evoye eviè des ôtès veyes do Marok u d' ôte pårt, shûte å discrexhaedje do comiece avou l' Inglutere do trevén del mambornance francesse.
Come ôte pårt e Marok, li peuplåcion djwive a dzarté eviè Israyel å cmince des anêyes 1960. Mins cial, i gn a dmoré sacwants come li famile Azoulay, kinoxhowe lon et lådje.
Istwere
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li rwè Djouba II d' Noumideye (diviè 20 apr.DjC) î va astaler des tinturreyes di pourpe (a pårti des rodjès ales del mer).
Ele va divni li seu pôrt do cotoû, al boune dispu l' 11inme sieke. Adon, rçure les caravanes do Sahel avou l' ôr d' Afrike.
E 1506, li rwè Manouwel prumî do Portugal î fwait basti on tchestea. Mins li rezistince des tribus do payis, enondés pa les cofrereyes des Regragas, ritchessît les Portuguès diré 1510.
Li veye la k' elle est asteure a stî basteye på zultan Mawoumet Ben Abdellah e 1565. Il î va assaetchî des comierçants uropeyins, inte di zels des djwifs, ki vont diswalper on ritche handele avou l' Inglutere.
Diviè 1840, li zultan do Marok Moulai Abderrahmane sotna l' emir Abdelqader; on tchîf del rezistince aldjeryinne, disconte des abrocants francès. Po l' pûni, li France va vni bombårder Mogador avou des bateas d' guere li 15 d' awousse 1844, distrujhant pår li veye.
Rilidjons
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li veye di Swira a yeu ene grosse kiminålté djwive dispu l' 17inme sieke, inte di zels des cis vinous d' Inglutere.
Les Djwifs ont bråmint bagué evoye dins les anêyes 1960. Li dierinne sicole rilidjeuse a stî clôse e 1967.[5]
Li coulot djwif a toumé e-n ene blesse, mins gn a co deus sinagokes k' ont stî wårdêyes. Avou li tombe-tchapele do sint rabin Bouhayim Pinto, k' on î vént e pelrinaedje tos ls ans et î fé ene dicåce (heyloula).
Li cminålté djwive k' a dmoré la a stî dmorer foû-tchestea (dins l' nouve veye). Elle est foirt fertiyante po fé rviker Swira come veye di culteure (resconte di pondeus, fiestivals di tchanson, evnd.).
Sourdants et pî-notes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ Po shuve pus amiståvmint li croejhete walone (rîle des troes cossounes), on scrirè purade "Eswira" après ene ôte cossoune.
- ↑ Calcaedje do prononçaedje francès.
- ↑ Guide bleu Hachette du Maroc, 7inme ed., 1950, p. 196.
- ↑ Guide bleu Hachette du Maroc, come cial ådzeu; les rcinsmints francès fwaiynut a tot côp ene diferince inte ces cwate sôres di dmorants la.
- ↑ Racsegnes dinêyes a Uzeu:Lucyin pa ene djin di l' ancyin coulot djwif li 17 di djun 2018