Hopliet
'n Hopliet (Oudgrieks: ὁπλίτης / hoplítês, "swaargewapende"[1] < ὅπλον / hóplon, mv.: ὅπλα / hópla, "wapenrusting"; later ook: "hoplieteskild"[2]) was 'n swaargewapende infanteris in die Oudgriekse leër, in teenstelling tot die liggewapende gymnes (γυμνής / gumnếs) en psilos (ψιλός / psilós). Die vernaamste wapen van 'n hopliet was sy lans, waarmee hy in 'n geslote slagorde genaamd die falanks, aan die stryd deelgeneem het.
Ontstaan
[wysig | wysig bron]
Die ontstaan van die hopliete-leër hou verband met die opkoms van die "polis" ("stadstaat") in die Griekse wêreld rondom die 8ste eeu v.C. [3] So het argeoloë onder andere Korintiese helms en rug- en borsharnasse (kurasse) gevind wat uit hierdie tydperk dateer. Omdat 'n "polis" slegs met moeite 'n staande leër kon handhaaf, het die burgerlikes in oorlogstyd die wapen opgeneem. Hulle moes egter vir hul eie wapenrusting betaal, sodat slegs die mees welgestelde burgers die duur wapenrusting van 'n hopliet kon aankoop. Tog was dit goedkoper as vir 'n ruiter, en daarom word dit ook die "hopliete rewolusie" genoem, wat verwys na die uitbreiding van die elite van die polis.[4] Diegene wat die toerusting van 'n hopliet kon bekostig was inderdaad ook by die vergaderings betrokke om te besluit of hulle oorlog toe sou gaan. In sommige poleis is dit ook dusdanig georden dat diegene wat deel uitgemaak het van die klas waaruit die hopliete kom (meer) politieke en burgerregte gehad het.[5]
Uitrusting
[wysig | wysig bron]Die uitrusting van 'n hopliet word panoplia (πανοπλία / panoplía) genoem, en bestaan uit 'n bronshelm (κράνος / krános), 'n brons kuras (θώραξ / thốrax), brons skeenplate (κνημῖδες / knêmĩdes), 'n ronde skild (ἀσπίς / aspis), 'n spies (δόρυ / dóry) en 'n kort brons swaard (ξίφος / xiphos), sommige hopliete het ook 'n swaarder hakswaard (kopis) gedra.
Die aspis het oor 'n rewolusionêre ontwerp beskik, met 'n deursnee van 90 cm, 'n band in die middel om die linkerarm deur te steek (πόρπαξ / pórpax) en 'n handgreep onder die rand (ἀντιλαβή / antilabế).[6] Vanaf die klassieke tydperk (5de eeu v.C.) is die simbool van die polis dikwels aangebring op die skild (bv. die Λ vir Sparta en 'n Α vir Athene).[6]
Ter beskerming van die boliggaam het die hopliete oorspronklik 'n brons (klokvormige) thorax (pantser) gedra.[7] Hoewel dit goeie beskerming gebied het, het dit die bewegingsvryheid van die hopliete op die slagveld belemmer. Daarom is 'n ligte weergawe in die klassieke tydperk verkies.[7] So is daar aan die einde van die 6de eeu v.C. dikwels 'n linothorax (linnepantser, dikwels versterk met metaalplaatjes) of 'n meer noupassende borsharnas gedra. Sommige hopliete het hulle selfs in 'n eenvoudige chiton na die slagveld begewe, met slegs hul aspis as beskerming vir hul bolyf.[7] Hierby moet egter opgemerk word dat slegs die rykstes onder die hopliete 'n duur brons borsharnas kon bekostig.[7]
Ook die brons skeenplate sou in die klassieke tydperk van die toneel verdwyn omdat dit die hopliete in hul bewegings beperk het.[7] Sommige mans het slegs aan die linkerbeen 'n skeenplaat gedra omdat dit dikwels uitgestaan het.[8]
Die pragtige bronshelms van die hopliete sou ook weldra van die slagveld verdwyn.[7] Die hopliete het in die 5de en 4de eeu v.C. eerder 'n pilos (leer- of vilt kappe) op hul hoofde gedra as 'n bronshelm, wat uitermate swaar was en boonop hul gehoor belemmer het, sodat hierdie helms slegs tydens parades of deur offisiere gedra is.[7] Die vroegste helms was die Korintiese tipe, maar dié tipe sou weldra vervang word deur die Thraciese, Chalcidisiese of Attiese tipes. Die Korintiese helm het naamlik as groot nadeel gehad dat dit die sig en gehoor van die draer belemmer het, wat by die andere tipes nie die geval was nie. Daar word van die veronderstelling uitgegaan dat die kenmerkende hoë kam wat van perdehaar gemaak is gebruik is om dit tydens 'n geveg makliker te maak om te sien in watter rigting die ander hopliete beweeg.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ sv. ὁπλίτης, in H.G. Liddell - R. Scott - hersiene uitgawe. H.S. Jones - R. McKenzie, A Greek-English Lexicon, Oxford, 19409.
- ↑ sv. ὅπλον, in H.G. Liddell - R. Scott}} - hersiene uitgawe H.S. Jones - R. McKenzie, A Greek-English Lexicon, Oxford, 19409.
- ↑ A.M. Snodgrass, The Hoplite Reform and History, in Journal of Hellenic Studies (JHS) 85 (1965), p. 110-122, J. Salmon, Political Hoplites?, in JHS 97 (1977), p. 84-101, P. Spahn, Mittelschicht und Polisbildung, Frankfurt - e.a., 1977.
- ↑ Die stelling word egter wel deur sommige geleerdes op meer genuanseerde wyse beskryf: A.M. Snodgrass, The Hoplite Reform and History, in JHS 85 (1965), p. 110-122, R. Storch, The Archaic Greek Phalanx, 750-650 B.C., in AHB 12 (1998), p. 1-7. Sien ook: P. Krentz, Warfare and Hoplites, in H.A. Shapiro (red.), The Cambridge Companion to Archaic Greece, Cambridge - New York, 2007, p. 61-----67 (nn. 1-7).
- ↑ Aristoteles, Politika II 1265b 26ff., IV 1291a 28ff., IV 1321a 12-13. Vgl. Thukydides, Historiai VIII 97.1, Aristoteles, Athenaion Politeia 33.1.
- ↑ 6,0 6,1 Henk Singor, Grieken in oorlog: veldtochten en veldslagen in het klassieke Griekenland, Amsterdam, 2006, p. 17.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Henk Singor, Grieken in oorlog: veldtochten en veldslagen in het klassieke Griekenland, Amsterdam, 2006, p. 18.
- ↑ H. Singor, Grieken in oorlog: veldtochten en veldslagen in het klassieke Griekenland, Amsterdam, 2006, p. 18-19.
Bronne
[wysig | wysig bron]- P. Krentz, Warfare and Hoplites, in H.A. Shapiro (red.), The Cambridge Companion to Archaic Greece, Cambridge - New York, 2007, p. 61-84.
- H-J. Gehrke, art. Hoplitai, in Der Neue Pauly 5 (1998), coll. 714-715.
- J. Salmon, Political Hoplites?, in JHS 97 (1977), p. 84–101.
- H. Singor, Grieken in oorlog: veldtochten en veldslagen in het klassieke Griekenland, Amsterdam, 2006. ISBN 9053568816.
- A.M. Snodgrass, The Hoplite Reform and History, in JHS 85 (1965), p. 110–122.
- P. Spahn, Mittelschicht und Polisbildung, Frankfurt - e.a., 1977. ISBN 3261024127.