Diferencia entre revisiones de «Coleoptera»
m r2.7.2) (Robot Adhibito: hi:वर्मपंखी गण |
m ortografía using AWB |
||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
En [[Idioma aragonés|luenga aragonesa]], os coleopteros se gosan conoixer como '''escarabachos''' (con variants foneticas como '''esgarabacho''', '''escarbacho''', '''escarbajo''', '''escarabaxo''', '''escarabaixo''' u mesmo '''escarabato''').<ref>R. Vidaller. Libro d'as Matas y os Animals. Dizionario Aragonés d'Espezies Animals y Bechetals. Consejo de protección de la naturaleza de Aragón. Zaragoza. ISBN 84-89862-35-4. 395 pp</ref> A presencia d'a palatal africada ''ch'' en ista parola se crei que ye por cruce con a parola ''[[cucaracho]]''. |
En [[Idioma aragonés|luenga aragonesa]], os coleopteros se gosan conoixer como '''escarabachos''' (con variants foneticas como '''esgarabacho''', '''escarbacho''', '''escarbajo''', '''escarabaxo''', '''escarabaixo''' u mesmo '''escarabato''').<ref>R. Vidaller. Libro d'as Matas y os Animals. Dizionario Aragonés d'Espezies Animals y Bechetals. Consejo de protección de la naturaleza de Aragón. Zaragoza. ISBN 84-89862-35-4. 395 pp</ref> A presencia d'a palatal africada ''ch'' en ista parola se crei que ye por cruce con a parola ''[[cucaracho]]''. |
||
Os coleopteros presentan una gran diversidat morfolochica. Se troba escarabachos en |
Os coleopteros presentan una gran diversidat morfolochica. Se troba escarabachos en qualsiquier habitat, mesmo en ambients aquaticos d'augua dulza. A suya presencia en ecosistemas marinos ye minima. A més gran parte d'as especies son consumidoras de productos vechetals, estando-ne las [[larva]]s as que gosan fer dica pestes en l'[[agricultura]] y en as [[selva]]s. |
||
A morfolochías de totz os coleopteros comparten rasgos comuns: Totz os escarabachos tienen o primer par d'alas ancestrals d'os insectos modificatas y enduritas dica formar dos escudos, ditos «[[elitro]]s», que no sirven sique ta cubillar y guardar o segundo par d'[[ala]]s que ye lo funcional. As alas, en reposo, se troban plegatas debaixo d'os elitros y s'han d'obrir y esplegar ta que l'animal pueda alzar-se en volito. A més gran parte d'as formas adultas d'os escarabachos saben volar, pero no gosan tener a capabilidat d'altros grupos d'insectos ta manullar-se-ie, como fan as [[mosca]]s y [[apella]]s, y muitas especies no el fan si no ye de tot imprescindible. |
A morfolochías de totz os coleopteros comparten rasgos comuns: Totz os escarabachos tienen o primer par d'alas ancestrals d'os insectos modificatas y enduritas dica formar dos escudos, ditos «[[elitro]]s», que no sirven sique ta cubillar y guardar o segundo par d'[[ala]]s que ye lo funcional. As alas, en reposo, se troban plegatas debaixo d'os elitros y s'han d'obrir y esplegar ta que l'animal pueda alzar-se en volito. A més gran parte d'as formas adultas d'os escarabachos saben volar, pero no gosan tener a capabilidat d'altros grupos d'insectos ta manullar-se-ie, como fan as [[mosca]]s y [[apella]]s, y muitas especies no el fan si no ye de tot imprescindible. |
||
| Linia 51: | Linia 51: | ||
{{Destacato|de}} |
{{Destacato|de}} |
||
[[ang:Ceafer]] |
[[ang:Ceafer]] |
||
[[ar:خنفساء]] |
[[ar:خنفساء]] |
||
Versión d'o 13:49 26 may 2012
| Coleopteros | |||||||||||||
 Typocopris vernalis | |||||||||||||
| |||||||||||||
Os coleopteros (scientificament Coleoptera, en latín) son una d'as prencipals ordens en a clase d'os insectos, con quasi 350.000 especies descritas. Se tracta d'o taxon con més especies incluitas de tot o reino Animalia, seguito per os lepidopteros (paixarelas y palometas), himenopteros (fornigas, vriespas, abellas, etz) y dipteros (moscas, mosquitos y tabans). A orden d'os coleopteros tiene tantas especies como tot o reino d'os fongos, u d'as plantas vasculars; ixo ye, como decir que fa 90 vegatas o numero d'especies descritas de mamiferos.
En luenga aragonesa, os coleopteros se gosan conoixer como escarabachos (con variants foneticas como esgarabacho, escarbacho, escarbajo, escarabaxo, escarabaixo u mesmo escarabato).[1] A presencia d'a palatal africada ch en ista parola se crei que ye por cruce con a parola cucaracho.
Os coleopteros presentan una gran diversidat morfolochica. Se troba escarabachos en qualsiquier habitat, mesmo en ambients aquaticos d'augua dulza. A suya presencia en ecosistemas marinos ye minima. A més gran parte d'as especies son consumidoras de productos vechetals, estando-ne las larvas as que gosan fer dica pestes en l'agricultura y en as selvas.
A morfolochías de totz os coleopteros comparten rasgos comuns: Totz os escarabachos tienen o primer par d'alas ancestrals d'os insectos modificatas y enduritas dica formar dos escudos, ditos «elitros», que no sirven sique ta cubillar y guardar o segundo par d'alas que ye lo funcional. As alas, en reposo, se troban plegatas debaixo d'os elitros y s'han d'obrir y esplegar ta que l'animal pueda alzar-se en volito. A més gran parte d'as formas adultas d'os escarabachos saben volar, pero no gosan tener a capabilidat d'altros grupos d'insectos ta manullar-se-ie, como fan as moscas y apellas, y muitas especies no el fan si no ye de tot imprescindible.
Imachens
-
A cuca vinatera (Meloe spp.), un escarabachos de gran mida que no puede volar.
-
Una cuqueta de Dios d'a especie Coccinella septempunctata.
-
-
O canyuelo u cuca d'as trunfas (Leptinotarsa decemilenata), una especie que fa pestes en l'agricultura.
-
Os corcons (fam. Cerambycidae) son escarabachos que fan galerías en a madera.
-
As queras (fam. Anobiidae) son escarabachos muit chicotz pero que fan grandismos destrozos en as construccions humanas y en os muebles.
-
Os corcullos (fam. Curculionidae) se reconoixen a escape per a forma d'a suya capeza.
-
As cuquetas d'estrela (fam. Lampyridae), que fan luz con l'estremo d'o suyo abdomen.
-
L'afurcapollos (Lucanus cervus) ye l'escarabacho més gran d'Eurasia
-
Dynastes hercules, escarabacho rinoceront d'America d'o Sur.
-
As cicindelas (fam. Cicindelidae) son escarabachos depredadors d'altros invertebratos que cazan encorrendo-los per tierra.
-
Dytiscus spp., un escarabacho aquatico.
Referencias
- ↑ R. Vidaller. Libro d'as Matas y os Animals. Dizionario Aragonés d'Espezies Animals y Bechetals. Consejo de protección de la naturaleza de Aragón. Zaragoza. ISBN 84-89862-35-4. 395 pp
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre Coleoptera.
