Saltar al conteníu
Menú principal
Menú principal
mover a la barra llateral
despintar
Navegación
Portada
Portal de la comunidá
Cambeos recién
Páxina al debalu
Ayuda
Buscar
Guetar
Donativos
Apariencia
Crear una cuenta
Entrar
Ferramientes personales
Crear una cuenta
Entrar
Páginas para editores desconectados
más información
Contribuciones
Alderique
Editando
Belchite
(seición)
Añader llingües
Páxina
Alderique
asturianu
Lleer
Editar
Editar la fonte
Ver historial
Ferramientes
Ferramientes
mover a la barra llateral
despintar
Aiciones
Lleer
Editar
Editar la fonte
Ver historial
Xeneral
Lo qu'enllaza equí
Cambios rellacionaos
Xubir ficheru
Páxines especiales
Información de la páxina
Llograr la URL encurtiada
Xenerar códigu QR
Elementu de Wikidata
N'otros proyeutos
Apariencia
mover a la barra llateral
despintar
Avisu:
Nun aniciasti sesión. La direición IP sedrá visible en público si faes dalguna edición. Si
anicies sesión
o
crees una cuenta
, les ediciones atribuiránse al to nome d'usuariu, xunto con otros beneficios.
Comprobación anti-spam. ¡
Nun
rellenes esto!
==== Combates en Belchite ==== Les tropes de la [[45ª División del Exércitu Popular de la República|45ª División Internacional]], dirixíes por [[Emilio Kléber]], llegaron a seis quilómetros de [[Zaragoza]] y amenaciaron direutamente la ciudá, pero nun llograron llanzar un ataque contra ella. Mentanto, les Divisiones [[11ª División del Exércitu Popular de la República|11ª]] y [[35ª División del Exércitu Popular de la República|35ª]] tuviéronse que dedicar a esaniciar un focu de resistencia na llocalidá de '''Belchite''', en redol a la cual concentrárense dellos miles (ente 3.000 y 7.000 según les fontes) de combatientes franquistes dirixíos pol comandante y alcalde de la población [[Ramón Alfonso Trallero|Alfonso Trallero]]. Los primeros combates en redol a Belchite asocedieron los díes 24 y 25 d'agostu. El día 26 la población quedó dafechu abarganada.<ref name="Furtiáu2013">{{cita llibru|títulu=Les Brigaes Internacionales|nome=Víctor|apellíu=Hurtado|editorial=[http://www.edicionsdau.com/es/english_2807 Edicions DAU]|añu=2013|isbn=978-84-941031-1-7|url=http://www.edicionsdau.com/es/t%C3%ADtulos_205/3266922#}}, p.50</ref> Parapetados en fortificaciones de [[fierro]] y [[cementu]] y disponiendo de dellos niales d'[[ametralladora|ametralladores]], los franquistes aprovecharon los edificios de '''Belchite''' pa instalar el so dispositivu zarráu de defensa, asitiando sacos de sable como [[barricada|barricaes]] nes cais de la llocalidá, amás de carros y escombros, tou ello pa retardar la meyora de les fuercies republicanes que trataben d'amenorgar la ''bolsa''.<ref Name="Sales1371">Salas Larrazábal, p.1371</ref> Les tropes franquistes taben bien pertrechadas p'aguantar un llargu asediu, pero l'Exércitu republicanu nun podía dexase perder tiempu y por eso decidió asaltar la ciudá.<ref name="Furtiáu2013"/> Asocediéronse duros combates caleyeros en mediu del intensu calor del branu aragonés.<ref>Enrique Castro Delgado, ''Homes "made in Moscú"'', páx. 560</ref> A los sitiaos cortóse-yos l'agua y la falta de comida y suministros médicos empezó a faese notar a midida que la intensidá de la llucha aumentaba.<ref Name="HughThomasp784" /> [[Ficheru:Al pie del cañon.jpg|300px|thumb|''Al pie del cañón'', cuadru del artista [[Augusto Ferrer-Dalmau]] que recrea la batalla de Belchite.]] L'asaltu final foi-y encamentáu a la [[XV Brigada Internacional]]. El 31 d'agostu los brigadistes llograron llegar a la fábrica d'aceite. A otru día l'aviación republicana atacó sistemáticamente el cascu urbanu;<ref name="Furtiáu2013"/> El 3 y el 4 de setiembre tuvieron llugar combates casa per casa nos que fueron cayendo los últimos apartaces franquistes.<ref name="Furtiáu2013"/> Na madrugada del día 5 al 6 los postreros defensores qu'aguantaben nel conceyu intentaron la fuxida a la desesperada. Unos trescientos consiguieron cruciar les llinies republicanes y dellos unos ochenta llegaron a Zaragoza. L'alcalde comandante Trallero morrió nos combates mientres manipoliaba un morteru na Plaza Nueva, según otros vecinos de la llocalidá.<ref Name="HughThomasp784" /> Les tropes franquistes llanzaron dende [[Zaragoza]] una contraofensiva'l [[30 d'agostu]] pa socorrer Belchite,<ref Name="HughThomasp784" /> pero foi detenida pola [[45ª División del Exércitu Popular de la República|45ª División]] de [[Manfred Stern|Kléber]] y nun llogró, por tanto, evitar que la llocalidá cayera en poder del [[Exércitu Popular de la República]]. El pueblu nuevu Tomar de Belchite poles tropes franquistes en marzu de 1938 da pasu a la tregua y, tres el fin de la guerra, el planteamientu de la reconstrucción. La llei del 23 de setiembre de 1939 determinaba que toles poblaciones que sufrieren una destrucción del 75% seríen "adoptaes por Franco". Belchite, xunto con Teruel, fueron declaraos "Pueblos adoptaos pol caudiellu" pol decretu del 7 d'ochobre de 1939, siendo les dos primeres llocalidaes en tener esta distinción. Antes, el 26 de xineru de 1939, el conceyu de Belchite camudó'l nome del pueblu, denominándolo "Belchite de Franco" n'honor al que se faía llamar "Caudiellu" y el 6 de febreru l'alcalde en persona comunicó a Franco'l "más sinceru agradecimientu de los vecinos pol interés de demostráu al so favor". La rellación de les autoridaes municipales colos responsables del réxime franquista foi escelente; amuesa d'ello ye que'l 7 d'ochobre de 1945 caltúvose'l réxime especial que gociaba la llocalidá y na xunta de los alcaldes de les 118 llocalidaes "adoptaes" con Franco en Madrid el 28 de xunetu de 1940 el voceru de toes elles foi l'alcalde de Belchite. Belchite, convertíu asina en símbolu de la Victoria, pasó a la so reconstrucción. El costu non solo foi asumíu pola alministración, sinón que se rexistraron numberoses donaciones particulares, ente les que destaca la del [[Conceyu de Zaragoza]] que realizó la compra de los terrenes nos que s'asitiaría los nuevu pueblu. La compra realizar por 57.969 pesetes, que yera'l 34% del valor de les indemnizaciones a los propietarios d'esos terrenes. Esta decisión tomó'l 27 de xunu de 1939, xustificada porque "''gracies a la resistencia heroico y enllargao foi contenida l'ábanu marxista contra la capital d'Aragón''".<ref name="llibru">[https://books.google.es/books?id=DotbDgAAQBAJ&pg=PA59&hl=es&source=gbs_toc_r&cad=4#v=onepage&q&f=false Foi ayeri: Belchite. Un pueblu frente a la cuestión del pasáu. Autor: Michonneau, Stéphane] ISBN 978-84-16933-28-0</ref> En xunu de 1939 publicar un oficiu nel que s'espresa la prohibición pa executar obres d'arreglu nos edificios estropiaos pola guerra. N'abril de 1940 publicar na revista "''Reconstrucción''" un artículu que manifiesta la intención de nun dar# en la reconstrucción de la población, sinón la de dexala colos daños de la guerra y construyir al so llau una nueva trama urbana, un nuevu pueblu. La intención, como se manifiesta nel artículu tituláu "El símbolu de los dos Belchites", ye la de escenificar el símbolu de dos époques y de dos sistemes políticos distintos {{cita|Al pie de les piedres heroiques del vieyu Belchite va alzase trazar cordial y atopadiza del Belchite nuevu; xunto a los escombros, la reconstrucción; xunto al montón de ruines que semó'l marxismu como buelga inequívoca del so fugaz pasu, el monumentu allegre de la paz que la España de Franco edifica. .../... Pa memoria eterna de los qu'ellí cayeron y exemplu y sacalliñu de les xeneraciones de la mañana, el nuesu Caudiellu Franco quixo que les ruines glorioses de Belchite queden nel prestíu intactu del so dolor actual. Pero, al pie d'elles, una nueva ciudá, trabayadora y llimpia, bullidora y moderna, va apregonar a les xentes l'ímpetu d'un pueblu que, sobre los escombros d'una España caduca, afirma la so decisión infrayable de construyir un Imperiu.<ref name=trabayo2>GÓMEZ APARICIO, P., “El símbolu de los dos Belchites”, Reconstrucción, núm. 1, Direición Xeneral de Rexones Afaraes y Arreglos. Ministeriu de la Gobernación, Madrid, abril de 1940, páxs. 6-9.</ref>}} A finales de mayu de 1940 ponse, con presencia del Ministru de la Gobernación, [[Ramón Serrano Súñer]], la primer piedra del Pueblu Nuevu. Les obres seríen inauguraes el 13 d'ochobre de 1954 anque les obres siguiríen hasta sumir l'organismu de [[Direición Xeneral de Rexones Afaraes]] que les llevaben a cabu. Nun primer momentu asígnase la reconstrucción de Belchite a les oficines centrales de Madrid. Tener en cuenta, amás del simbolismu que se-y otorgaba, el complicáu trazáu del pueblu antiguu y el desescombro que faíen que'l gastu fuera cimeru a la construcción un una nueva trama urbana n'otru allugamientu cercanu. Decídese, tres dellos estudios, realizar la nueva construcción ente'l cantu de la carretera de Cariñena a Escatrón ya inmediata a la estación del ferrocarril de Zaragoza a Utrillas. Plantega construyise viviendes y servicios pa para unos 3.500 habitantes con una dedicación principal na agricultura. La filosofía de Rexones Afaraes nun yera la reconstrucción de les poblaciones de forma similar a la trama urbana esistente antes de la destrucción, sinón la meyora de la urbanización buscando una fayadiza “educación social”. La ordenación que se plantega recuerda a la de los pueblos de colonización promovíos pol Institutu Nacional de Colonización, cais amplies y places realizando tres tipos de viviendes pa trés distintos poderes adquisitivos. Aprovechando l'abargane esistente, que lo alimenta una acequia romana, construyo un parque como pulmón verde de la población. Aprovéchense toes la llinies de suministru d'agua, enerxía y comunicaciones según les víes de comunicación yá esistentes. Roque Andrana, inxenieru xefe de les obres de Belchite, espresó que l'oxetivu yera faer "un pueblu modelu" que correspondía con una política de repoblación que constituyía una norma equitativa y cristiana. El modelu taba basáu nel racionalismu de Piecentini, desenvolviendo la trama urbana en redol a un centru cívicu y siguiendo unes exes direccionales que estructuraban el so desenvolvimientu. Nuna amplia superficie, 45 Hai plantegóse una construcción de baxa densidá y volumetría con edificios d'una o dos plantes con patiu. El tratamientu hidráulicu foi importante, pol significáu de l'agua nun área de secanu y la so rellación col desenvolvimientu económico y social, por ello construyó un depósitu abiertu ente'l pueblu nuevu y el vieyu y un parque al so alredor. Concibiéronse tres espacios; unu cívicu, otros relixosu y otru públicu. El cívicu nucleado en tormo a la plaza central, el relixosu en redol a la ilesia parroquial y la pública redolada a la sede de Falanxe con un ampliu espaciu pa desfiles y actos. Dos amplies víes, que se corten perpendicularmente, xunen los trés espacios, la "procesional" ente'l monumentu a los Cayíos, antiguu calvariu, y la entrada a la población y la del comerciu onde se llantaba la vida social de la población.<ref name=llibro>[https://books.google.es/books?id=DotbDgAAQBAJ&pg=PA59&hl=es&source=gbs_toc_r&cad=4#v=onepage&q&f=false Foi ayeri: Belchite. Un pueblu frente a la cuestión del pasáu. Autor: Michonneau, Stéphane Prenses de la Universidá de Zaragoza]</ref> Decidió caltenese un estilu arquiteutónicu basáu nel vieyu pueblu y les tradicionales cases aragoneses, con lladriyos cara vista, ademas de la so idionicidad pal fin escorríu (constrúyose una fábrica de lladriyos ex proceso pa la obra). Ordenar dellos sectores, nel centru de la población allúgase'l nucleu rector, y al so llau nes árees de comerciu y alministración. Arrodiando esti nucleu allúguense les árees residenciales con viviendes pa llabradores, y tres elles les árees reservaes a los servicios. Una cai central xune'l centru cola plaza onde s'alluga la casa consistorial, la biblioteca pública y el casino, con un edifico pal recréu y actividaes deportives y culturales. Al altor de la plaza y a un llau de la cai principal, cerrando tou la redolada, asítiase la ilesia, parroquia de San Martín, que ye un gran edifico que se remata con una torre de 47 metros d'altor qu'acaba nun templete. Esti edificiu, diseñáu pol arquiteutu Manuel Martínez de Ubago en 1949, ta realizáu n'estilu neorománico combinando'l lladriyu cara vista cola piedra. La plaza mayor dotar nel so centru d'un senciellu monumentu coles pallabres coles que Francisco Franco prometió la construcción del nuevu Belchite y les feches de la promesa y el so cumplimientu {{cita|Yo xúrovos que sobre estes ruines de Belchite va edificase una ciudá formoso y amplio como homenaxe al so heroísmu ensin par. Franco.}} Esti monumentu foi retiráu tres la vuelta a la democracia. Na redolada de la plaza asítiase l'edifico del Bancu d'España y el Centru Secundariu d'Hixene. Sobre la carretera, y cerca de la estación del ferrocarril y autobuses, asítiase casar cuartel de la Guardia Civil. Na zona perimetral allúguense dos centros escolares y el conventu de San Rafael de les Reverendes Madres Dominiques. Cerca de les escueles constrúin les cases de los maestros que se faen como cases unifamiliares. Al norte del nucleu urbanu construyóse la Granxa Escuela de la Seición Femenina de F.Y.T. y de les J.O.N.S. que foi obra d'Antonio Chóliz en 1942. Como centros de barriada constrúyense pequeñes places y al sur del nucleu urbanu un parque con un estanque alimentáu pola acequia romana qu'arrodiaba'l pueblu vieyu. Al este asítiase l'área deportiva. Les viviendes son d'una o dos altures con corrolada y zona de serviciu agrícola (la distribución de la superficie ye de 50 a 70 m² a vivienda, quedando pa corrolada y usos agrícoles ente 150 y 180 m²). Na vivienda distribúin los siguientes servicios cocina, comedor, tres dormitorios, aséu y despensa les más simples y cocina, recocina, despensa, comedor-estancia, cuartu de bañu y un númberu variable de cuartos (un mínimu de trés, yá que s'estableció'l númberu de cinco comos módulu de miembros d'una familia). Les cases destinaes a comerciantes y funcionarios incorporen locales de comerciu y almacén nos sos baxos. Construyéronse unes 700 viviendes. Al pie de la nueva re-urbanización reconstruyóse'l Santuariu de La nuesa Señora del Pueyo, alloñáu del pueblu, llugar de devoción local y meta de romeríes. El pueblu vieyu, nel que siguió morando xente hasta 1964, foi abandonáu totalmente, anque taba prohibida l'arreglu de los daños de la guerra, dellos vecinos entamaron trabayos de rehabilitación nes sos viviendes y otros edificios. Esi abandonu foi l'orixe pal so espoliu al reutilizase gran parte de los sos materiales pa les nueves viviendes y otros usos, según para reciclaje (n'especial la chatarra).<ref name=pdf>[http://www.comarcas.es/pub/documentos/documentos_Belchite_III_nuevoPueblo_33470720.pdf Belchite: un nuevu pueblu nacíu a la solombra d'unes glorioses ruines. Autor: MÓNICA VÁZQUEZ ASTORGA]</ref> [[Image:Belchite pueblo viejo iglesia de San Martín de Tours.jpg|center|thumb|800px| Pueblo Viejo, ilesia de San Martín de Tours. Visita turística.]]
Resume:
Al guardar los cambeos aceutes les
Condiciones d'usu
y aceutes de mou irrevocable lliberar la to collaboración baxo la
Llicencia CC BY-SA 4.0
y la
GFDL
. Aceutes qu'un hiperenllaz o URL ye reconocimientu bastante baxo la llicencia Creative Commons.
Zarrar
Ayuda d'edición
(s'abre nuna ventana nueva)
Esta páxina pertenez a 12 categoríes anubríes:
Categoría:Coordenaes en Wikidata
Categoría:Páxines que usen enllaces máxicos ISBN
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNF
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GEA
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores INE
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores Rellación OSM
Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores VIAF
Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaz commonscat dende Wikidata
Categoría:Wikipedia:Páxines con etiquetes de Wikidata ensin traducir
Categoría:Wikipedia:Tradubot