Saltar al conteníu

Cetorhinus maximus

De Wikipedia
Cetorhinus maximus
momu
Estáu de caltenimientu
En peligru (EN)
En peligru (IUCN 3.1)[1]
Clasificación científica
Reinu: Animalia
Filu: Chordata
Clas: Chondrichthyes
Orde: Lamniformes
Familia: Cetorhinidae
Gill, 1862
Xéneru: Cetorhinus
Blainville, 1816
Especie: C. maximus
Gunnerus, 1765
Distribución

[[Archivu:Basking shark distribution.png

200px|260px|]]
Consultes
[editar datos en Wikidata]

El momu[2], pexe bobu[3], pexe d'agua mala[4], pexebobu[5] o pexe momu[6] (Cetorhinus maximus) ye una especie d'elasmobranquiu lamniforme de la familia Cetorhinidae.[7] Ye'l segundu pexe más grande del mundu y algama los 10 metros de llargor y los cuatro tonelaes de pesu.[7] Anque la so figura recuerda a la d'un tiburón cazador, con forma hidrodinámica y focicu agudu, aliméntase peñerando l'agua. Nada cola boca abierta hasta faela redonda y peñera l'agua al traviés d'unes inmenses branquies. Muévese bien adulces.

Acolumbraos de cutiu cerca de les costes, los momos son un oxetivu frecuente de los ecoturistes, pues vense davezu na superficie y amás son bien tolerantes cola presencia del home, polo qu'éstos van al alcuentru d'aquéllos nun curtiu viaxe en bote. Al igual que delles especies de tiburones, los momos, especialmente polos factores enantes citaos, fueron oxetu d'una intensa caza per parte de pescadores. El so enorme tamañu convertíalos, nel pasáu, n'animales altamente rentables pa los barcos de pesca comercial; unu solu d'ellos puede xenerar hasta una tonelada de carne y 400 llitros d'aceite, y el so fégadu, ricu en vitamines, puede representar hasta'l 25% del pesu total del animal. Pol so gran persecución y esplotación nel pasáu, los pexes momos tán agora protexíos por llei na mayoría de los países.

Nome común

[editar | editar la fonte]

Esta especie ye conocida nel dominiu llingüísticu asturlleonés colos siguientes nomes comunes: momu[2], pexe bobu[3], pexe d'agua mala[4], pexebobu[5] y pexe momu[6].

Distribución y hábitat

[editar | editar la fonte]

El momu ye un tiburón peláxicu que suel visitar con frecuencia zones costeres, pudiendo atopase a lo llargo de tol mundu, dende les faces polares hasta océanos tropicales, principalmente nes superficies de les plataformes continentales, magar prefier agües fríes, davezu ente los 8 y los 14 °C. Suel acolumbrase en zones próximes a les costes y ye habitual qu'enfusen en bahíes y cais. El pexe momu busca'l so alimentu ente grandes concentraciones de plancton n'agües pocu fondes y suel vese davezu nadar na superficie. Son tiburones de vezos migratorios, que percuerren enormes distancies nel océanu, siguiendo los cambeos estacionales, anque s'ignora con exactitú les estayes que visita nos sos llargos desplazamientos. Pel iviernu pueden pasar llargues temporaes cerca de los fondos marinos, a cientos o miles de metros de fondura, buscando fontes d'alimentu.

Anatomía y apariencia

[editar | editar la fonte]
Pexe momu machu

El pexe momu ye ún de los mayores pexes conocíos, ocupando'l segundu llugar en tamañu tres el tiburón ballena. El mayor espécime midíu con exactitú atrapóse nuna rede de pesca na bahía de Fundy, Canadá, en 1851. Tenía un llargor total de 12,27 m y pesaba aproximao nueve tonelaes. Existen noticies en Noruega del avistamientu de tres pexes momos en redol a los 12 m de llargor, pero tienen de ser consideraos exemplares dudosos porque na mesma zona nunca se pescaron exemplares de tan gran tamañu. De normal, el pexe momu suel midir un llargor ente 6 y 8 metros, anque hai especímenes que devasen los 10 m o más, pero dempués de décades d'intensa pesca, los avistamientos d'exemplares de mayor tamañu son pocu frecuentes.

Estos tiburones tienen la típica forma de cuerpu en fusu (lamniformes) y suelen confundise de cutiu colos grandes tiburones blancos. Los dos especies pueden estremase fácilmente ente sigo pela gran boca cavernosa del pexe momu (nos mayores exemplares d'un diámetru superior a 1 m), abierta cuasi constantemente mientres naden con lentitú, penerando'l plancton del que s'alimenten. Tienen llargues y más evidentes fisures de les agalles, que cuasi arrodien la cabeza, güeyos pequeños y menor permediu de circunferencia de contorna, anque sí mayor llargor total. Mentanto que los tiburones blancos tienen llargues fileres de dientes serruchaos, los de los tiburones pelegrinos son muncho más pequeños (5-6 mm) y en forma de gabitu, siendo realmente funcionales namái les 3 o 4 files del quexal cimeru y les 6 o 7 fileres de la inferior.

Otra distintiva carauterística del pexe momu inclúi un gran pedúnculu caudal, pelleyu rugosu de fuerte testura y una fina capa de mucosa que segreguen sobre la so piel. Tien un prominente focicu daqué curvu (claramente visible nos especímenes más nuevos), y una gran aleta caudal. Nos grandes individuos, l'aleta dorsal apaez con frecuencia creando un cercu percima de la superficie.

La so coloración puede ser bien variable (y probablemente depende de les condiciones d'observación y del estáu del animal en sí): davezu, presenten dorsalmente un color marrón escuru a negru o negru azuláu, diliéndose ventralmente nun blancu abuxáu. Los momos suelen tener marques nel pelleyu, posiblemente polos sos frecuentes alcuentros con llamprees y otros tiburones. El fégadu del pexe momu constitúi del 20 al 25% del so pesu corporal, estendiéndose a tolo llargo del so cuévanu abdominal y créese que desempeñen un importante papel na flotabilidá y la regulación al llargu plazu del so almacenamientu d'enerxía. Nes femes, namái l'ovariu derechu paez ser totalmente funcional, lo que constitúi una traza única ente los escualos.

El pexe momu ye un animal que s'alimenta pasivamente, peñerando zooplancton, pexes pequeños ya invertebraos a razón 2.000 tonelaes d'agua per hora.

A diferencia del tiburón bocagrande (Megachasma pelagios) y del tiburón ballena (Rhincodon typus), el pexe momu nun paez buscar viviegamente'l so sustentu, pero sí tienen grandes bulbos olfatorios que pueden empobinalu na direición correuta. A diferencia d'otros grandes filtradores de plancton, el so métodu d'alimentación consiste namái n'introducir pasivamente l'agua emburriao al traviés de les branquies cuando nada, mentato'l bocagrande o'l tiburón ballena puede absorber direutamente l'agua al traviés de les sos branquies siguiendo cursos semipredeterminados.

Comportamientu

[editar | editar la fonte]
Cabeza de pexe momu

Los estudios realizaos en 2003 desmintieron la idea de que los pexes momos enviernen y demostraron que permanecen más o menos activos mientres tol añu. Pel iviernu, los pexes momos treslládense a agües abisales (fondures d'hasta 900 m o más) y aliméntense de grandes concentraciones de plancton en zones bien fondes. Exemplares marcaos, siguíos per satélite, confirmaron que los tiburones pelegrinos muévense miles de quilómetros mientres los meses d'iviernu, buscando grandes concentraciones de plancton abisal.

Los tiburones pelegrinos aliméntense n'ocasiones cerca de la superficie, calteniendo la boca abierta de par en par, mientres disponen verticalmente abiertes totalmente les sos agalles. Trátase d'un movimientu lentu, non mayor de dos nuedos de velocidá, y nun traten de refugar averase a los barcos (a diferencia de los grandes tiburones blancos que s'amuesen roceanos). Son totalmente inofensivos pa los seres humanos, que naden al so alredor, y nun suelen empresta-yos nenguna atención.

Los pexes momos son animales gregarios y formen segregaciones estremaes por sexu, polo xeneral en pequeños grupos de tres o cuatro individuos, anque n'ocasiones pudieron acolumbrase hasta 100 pexes momos nadando xuntos. Paecen siguir indicaciones visuales, pues anque'l pexe momu tien güeyos bastante pequeños pal so tamañu, éstos tán dafechu desenvueltos y pueden inclusive inspeicionar visualmente barcos, posiblemente porque pueden confundilos colos sos propios conxéneres. Créese que les femes avecen a buscar agües pocu fondes pa dar a lluz les sos críes.

Estos pexes tienen pocos depredadores, pero conozse que les orques y los tiburones tigre pueden alimentase dacuando d'ellos, según les yá mentaes llamprees, magar que ye pocu probable que seyan capaces de travesar la gruesa piel d'estos tiburones.

A pesar de que'l pexe momu ye grande y lentu, informóse d'exemplares saltando fuera de l'agua, anque s'ignora'l por qué d'esti comportamientu. Dellos especialistes argumenten, ensin base probada, que puede ser debíu al intentu del animal por desentemangase de parásitos esternos xuntaos al so pelleyu.

Reproducción

[editar | editar la fonte]

Los pexes momos son ovovivíparos: los embriones desarróllense de güevos que nun salen del interior del abdome de la madre, magar que les femes nun tienen llibradures. Los fetos aliméntense de los óvulos ensin fertilizar nel interior de la madre, un comportamientu conocíu como oofagia. Créese que la xestación toma más d'un añu (puede inclusive qu'hasta 2 o 3), desconociéndose con seguridá'l númberu de fetos que nacen vivos, anque cuando nacen yá tán dafechu desenvueltos, algamáu de 1,5 a 2 m. de llargor. Namái existe constancia de la captura d'una fema embarazada, en que'l so interior fueron descubiertos 6 fetos entá por nacer.

Créese que'l apareamientu produzse a principios de la estación templada y el partu a finales del branu, dada la observación en dambes feches d'intensu movimientu de femes nes proximidaes d'agües costeres pocu fondes.

Les aparentemente inútiles fileres de dientes nos quexales de los momos pueden desempeñar un importante papel antes de la nacencia, porque'l momu aliméntase d'óvulos ensin fertilizar nel úteru, anque namái se trata d'una especulación por demostrar.

Igualmente, podríen tratase de dientes que tienen una utilidá non funcional n'actividaes amestaes al cortexu y la reproducción.

Importancia pal home

[editar | editar la fonte]
Pexe momu peñerando agua

Históricamente, el pexe momu foi un elementu básicu de la pesca industrial en delles estayes  d'agües fríes n'altes llatitúes, por cuenta de la so lenta velocidá de natación, la so naturaleza inofensiva y l'abondosa presencia d'exemplares nel pasáu. Comercialmente, el momu emplegóse pa finalidaes bien distintes: carne pa l'alimentación (hákarl) y farina de pexe, incluyendo distintos usos del pelleyu y de los sos grandes fégados (que tien un altu conteníu n'aceites). Anguaño, pésquense principalmente poles sos aletes (pa cocinar sopa d'aleta de tiburón). Otres partes del animal (por casu, cartílagu de tiburón) tamién s'utilicen na medicina tradicional china y ye consideráu, ensin fundamentu científicu dalgunu, como un afrodisiacu en Xapón.

Como resultáu del rápidu amenorgamientu de los exemplares, el pexe momu tópase parcialmente protexíu y el comerciu de los sos productos ta acutáu o prohibíu en munchos países. Tán protexíos ensembre nel Reinu Xuníu, Malta y EE. XX. según en gran parte de les agües del Océanu Atlánticu y grandes zones del Mediterraneu. La pesca de tiburones pelegrinos ye tamién illegal en Nueva Zelanda.

El "maraviyosu pexe" descritu en Harper's Weekly, 1868, trátase bien probablemente de los restos d'un gran pexe momu.

Nos últimos años, tán prodigándose los safaris fotográficos nos que los nadadores s'averen a ellos con absoluta tranquilidá, dada la naturaleza inofensivu y tolerante de los pexes momos colos buzos y les embarcaciones, lo cual constitúi una importante fonte d'ingresos turísticos n'estayes davezu ablayaes y ensin grandes recursos económicos.

Los pexes momos na criptozooloxía

[editar | editar la fonte]

En delles ocasiones nel pasáu sieglu, dellos calabres de grandes pexes momos pelegrinos confundiéronse davezu con grandes culiebres de mar o inclusive con plesiosaurios prehistóricos. Otros exemplares en descomposición identificáronse más tarde como pexes momos, como nel avistamientu de la bisarma de Stronsay y nel casu del Zuiyo Maru.

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Fowler, S.L. (2009). «Cetorhinus maximus» (inglés). Llista Roxa d'especies amenazaes de la UICN 2014.2. Consultáu'l 14 d'ochobre de 2014.
  2. 2,0 2,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 4 marzu 2024.
  3. 3,0 3,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 4 marzu 2024.
  4. 4,0 4,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 4 marzu 2024.
  5. 5,0 5,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 4 marzu 2024.
  6. 6,0 6,1 «Diccionariu de la Llingua Asturiana» (asturianu) (15 avientu 2000). Consultáu'l 4 marzu 2024.
  7. 7,0 7,1 "Cetorhinus maximus".

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]

Bibliografía

[editar | editar la fonte]
  • El léxico de la fauna marina en los puertos pesqueros de Asturias Central, Emilio Barriuso, Uviéu 1986. IDEA.