Lupercalia

Escultura en bronce representando la tiesta d'un llobu, sieglu I.

La Fiesta de les llupercales o fiestes llupercales (llatín: LVPERCALIA), yera una fiesta que se celebraba ante diem XV Kalendas Martias, qu'equival al 15 de febreru.

Les Fiestes llupercales yeren, n'Antigua Roma, unes fiestes que se celebraben el día 15 del mes de febreru. El so nome remanez supuestamente de lupus (llobu, animal que representa a Faunu Lupercu) y hircus (machu cabríu, un animal impuru). Instituyóles Evandru l'arcadiu n'honor de Pan Llicéu (tamién llamáu Faunu Lupercu, el que protexía al llobu, y protexía escontra Febru, o tamién Plutón).

Orixe

Un cuerpu especial de sacerdotes, los llupercos o Luperci (Sodales Luperci o amigos del llobu) resultaben escoyíos añalmente ente los ciudadanos más pernomaos de la ciudá que teníen de ser nel so orixe adolescentes que sobrevivíen de la caza y l'abeyu pel monte mientres el tiempu de la so iniciación na edá adulta, lo qu'entós daquella yera un tiempu sagráu y transitoriu nel que comportábense como llobos humanos.

Axuntábense'l 15 de febreru nel (apocayá atopáu) covarón del Llupercal (más tarde denomáu «Ruminal» n'honor a Rómulu y Remu) nel monte Palatín. Según la tradición foi nesti llugar au Faunu Lupercu tomando la forma d'una lloba (Luperca), diera de mamar a los ximielgos Rómulu y Remu, y que facíase la fiesta nel so honor. La tradición cunta qu'ellí había una figal que los sos raigaños detuvieren la cesta que nel so interior tenía a los ximielgos Rómulu y Remu.

So la solombra d'esta venerable figal, la Ruminalis, celebraben el sacrificiu d'un perru y de un machu cabríu, animales que considerábense impuros. Dempués tocábase la frente de los luperci col cuchiellu tiñíu col sangre del sacrificiu y de siguío borrábase la mancha con una guedeya de llana trescalada en lleche de cabra. Ésti yera'l momentu en que los llupercos españaben nuna risada de ritual. Dempués tayaben el pelleyu de los animales sacrificaos en tires, llamaes februa, que xunto cola deidá sabina «Febru», y el nomatu de Xunu, «Februalis» (la que purifica), son los posibles candidatos a da-y nome al mes de Febreru. Con esti aspeutu y casi desnudos, namái tapaos con unes tires de cueru, salíen alredor del monte Palatín au cutíen a tolos qu'atopaben al so pasu. El ser azotáu coles tires de cueru de los luperci equivalía a un actu de purificación, y denomábase februatio.

Esti actu de purificación empezó nel reináu de Rómulu y Remu, cuando les muyeres romanes fixéronse maneres o estériles. Dempués de consultar l'oráculu de la diosa Xunu, nel monte Tosquilu, ésta respondió: "Madres del Lacio, que vos fecunde un machu cabríu velludu". Y ye ésta la razón pola que los luperci van desnudos xuncíos en sangre d'animales impuros (como si vinieren de caza) con pieles de llobu, cutiendo col llátigu como si fora un miembru viril.

Pa les muyeres, esti ritu aumentaba la so fertilidá poniéndo-yos les carnes de color púrpura. Esti color representaba a les prostitutes de la dómina sobremanera les qu'exercíen la prostitución sagrada colos llupercos nel Ara Máxima, tamién llamaes lupas o llobes. De esti color vistió Helena de Troya pa ofender al so home Menelao

Evolución posterior

Esta celebración adoutóla l'emperador Xustinianu I nel imperiu d'Oriente'l añu 542, como remediu pa una peste que yá afarara Exiptu y Constantinopla y amenazaba'l restu del imperiu.

Col pasu del tiempu'l Papa Xelasiu I prohibió y condergó, nel añu 494, la celebración pagana de les Llupercales. Quixo cristianizar esta festividá y sustituyóla pol 14 de febreru, fecha na que morrió martirizáu un cristianu denomáu Valentín, nel añu 270 d. C.

Les Llupercales trocáronse por una procesión de candeles pidiendo, en cantaraes y lletaníes la mesma proteición escontra la muerte y la fertilidá que procuraba Faunu Lupercu, agora alzada a esperances d'una vida y salú muncho más alta. Con too y con eso, esta procesión de les candeles desterró'l ritu paganu muncho más efeutivamente que toles prohibiciones anteriores.

Esta celebración xunióse más tarde a la lliturxa de la Presentación, pola referencia que Simeón fai, nel so cantar, a Cristu como "lluz de les naciones", acomuñada a los cirios, antorches y candeles enceses nes manes de los fieles. El 2 de febreru cumplíense cuarenta díes desque, na dómina de San Ambrosiu, afítase'l 25 d'avientu como data de la nacencia de Xesús, tamién pa desterrar el festexu paganu del cultu al Sol.

De les llupercales procede güei la tradición del antroxu gallegu carauterísticu de Xinzo de Limia, Laza y Verín, onde los cigarrones, pantalles o peliqueiros azoten a la xente con fustes febles de cueru, con llueques n'honor a los pastores de los que Faunu Lupercu yera dios, y cutiendo con tripes de gochu enchíes cola mano.

Ver tamién

• Fiestes romanes
• Roma (antigua)
• Rumina

Enllaces esternos

• [1] Delles fontes antigües sobre les Lupercalia
• [2] STRAORDINARIA SCOPERTA ARCHEOLOGICA A ROMA SUL PALATÍN: Sitiu oficial del afayu, con semeyes, planos y un videu
• (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). Fausto Zevi
• [3] Henner von Hesberg

• Datos: Q650197
• Multimedia: Lupercalia