Xızır xan

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Xızır xan
1360 – 1361
ƏvvəlkiNovruz xan
SonrakıTimur Xoca xan
Şəxsi məlumatlar
Vəfat tarixi 1361
Fəaliyyəti monarx
Uşağı

Xızır ( Kıdır, Xıdır, tatar. Хызыр ) - Qızıl Orda xanı (may-iyun 1360 - avqust 1361 ). Təvarih-i quzidə-yi Nüsrət-namə və Utemiş-hacıya görə, o, Şiban oğlu Kadak oğlu Tula-Buki oğlu Manqkutay oğlu idi, buna görə də Şeybani idi. Daha az etibarlı mənbəyə - " Anonim İskəndər "ə görə, o , Orda-Ejen nəslindən olan Ak-Orda xanı Sası-Bukinin oğlu idi.[1]

1359-cu ildə Gülüstanda özünü xan elan etdi. 1360-cı ildə Novruz xanın mülklərinə soxulmuş və Orda zadəganları ilə gizli danışıqlara başlamış, nəticədə Novruz Xızıra təhvil verilmişdir. Xızır Xan Novruzu, arvadını və Novruza sadiq Orda əyanlarını öldürdü. Anonim İskəndərin yazdığına görə, Xızır bir il hökmranlıq etdi.[2]

Rusiyanın işlərinə fəal qarışan Xızır Rusiyaya səfirlər göndərdi və Moskva knyazı Dmitri İvanoviçi də çağırdı. Dmitridən başqa, Andrey Konstantinoviç Suzdalski, qardaşı Konstantin Vasilyeviç (Rostov knyazı) və Mixail Yaroslavski ilə birlikdə Xızırın sarayında oldular. O, geniş ərazini idarə edirdi (bunu onun Gülüstanda, Saray Bərkə, XarəzmAzovda buraxdığı sikkələr sübut edir). Xanlığın idarəsində o, möhkəm nizam-intizamı qorumağa çalışırdı.[3]

Görülən bir sıra tədbirlərə baxmayaraq, kiçik oğlu Kutluyla olan ara qarışıqlığını cilovlaya bilməyib böyük oğlu Timur Xocanın təşkil etdiyi sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.[4]

  1. "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. Archived from the original on 2012-01-27. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
  2. [https://web.archive.org/web/20120518233256/http://info.charm.ru/library/1983-Grigoriev.htm "��������������� ���� 60�70-� ����� XIV �.: ���������� ���������"]. web.archive.org. 2012-05-18. Archived from the original on 2012-05-18. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
  3. [http://krotov.info/lib_sec/04_g/gre/grekov_03.htm "������� ����. �.������, �.����������"]. web.archive.org. 2013-09-27. 2013-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
  4. "Хизр-хан | это... Что такое Хизр-хан?". Словари и энциклопедии на Академике (rus). 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-06.