Yeni Zelandiya

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Yeni Zelandiya
Aotearoa
Bayraq Gerb[d]
Bayraq Gerb[d]
100% Pure, 100% Pur
Rəsmi dilləri
Paytaxt Vellinqton
İdarəetmə forması Konstitusiyalı monarxiya
Kral/general-qubernator III Çarlz/Cindy Kiro 21.10.2021 – h.h.
baş nazir Christopher Luxon
Sahəsi Dünyada 76-cı
 • Ümumi 267710 km²
Əhalisi
 • Əhali 4 500 min nəfər (125-ci)
 • Siyahıyaalma (5.III.2013) 4 242 048 nəf.
 • Sıxlıq 16 nəf./km²
 • Ümumi 255.551.704.626 $[2], 247.234.053.739 $[2]
ÜDM (AQP)
 • Ümumi 159 millyard dollar  (71-ci)
 • Adambaşına 35 200 dollar  (47-ci)
Valyuta Yeni Zelandiya dolları
İnternet domeni .nz
ISO kodu NZ
BOK kodu NZL
Telefon kodu +64
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönü sol[d][3]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Xəritə
Yeni Zelandiya

Yeni Zelandiya (ing. New Zealand) — Okeaniyada yerləşən dövlət.

Etimologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yerli sakinlər – Maorilər Yeni Zelandiyanı "Aotearoa" adlandırırdılar, bu söz "Uzun ağ bulud torpağı" kimi tərcümə olunur. Yeni Zelandiya müxtar adalar Kuka və Niueni da öz tərkibinə daxil edir. Tokelau və Ross-Dependensi Yeni Zelandiyanın Antarktidadakı ərazi iddialarıdır.

Erkən sovet dövrünə aid Azərbaycandilli mənbələrdə "Yeni Zelanda" adlandırılmışdır.[4]

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sakit okeanın cənub şərqində yerləşir. İki böyük adadan (Şimal ada və Cənub adadan) ibarətdir və aralarındə əsas adalar Stüart və Çatem olan çoxsaylı kiçik adalardan ibarətdir.

Demoqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əhalisi 2006-cı il siyahıya almasının yekunlarına əsasən 4 027 947 nəfərdir.[5] Ölkə əhalsi Avropadan gəlmələrdir. Burada azlıq təşkil edən yerli əhali — maorilər də yaşayır. Asiya və Polineziya mühacirləri də azlıq təşkil edir və əsasən şəhərlərdə yaşayırlar.

Yeni Zelandiyanın kraliçası Yelizaveta II dövlətin başçısıdır və o olmadıqda onu general-qubernator əvəz edir. Kraliça dövlətə başçılıq etsə də, onu idarə etmir. Onun həqiqi siyasi təsir hüququ yoxdur və hakimiyyəti simvolikdir. Siyasi hakimiyyət hökumətin başçısı olan baş nazirin rəhbərliyi altında demokratik seçilmiş parlamentin əlindədir.

Panorama

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dünyada heç bir başqa ölkə Yeni Zelandiya kimi mənzərəli panoramlara malik deyil. Subtropik və bitki ilə zəngin Nortlenddən bir vaxtlar Redyard Kiplinqin "Dünyanın Səkkizinci Möcüzəsi" kimi təsvir etdiyi Fiorilənddəki Milli Parkın gözəl Mitra zirvələrindək. Bu həqiqətən də, çoxsaylı heyranedici təbiət kontrastları ilə dolu cənnət yeridir. Yeni Zelandiya iki əsas adadan ibarətdir. Bunların hər ikisi öz gözəl mənzərələri ilə tanınır. Şimali adada Yeni Zelandiyanın ən iri şəhəri Oklend və əsas beynəlxalq qapılar yerləşir. Klenddən siz şimala subtropikə valeh edici sahillərə, delfinlərlə üzə biləcəyiniz çimərliklərə və iri kauri və nəhəng qıjılar görə biləcəyiniz meşələrə və ya cənuba qeyzerlərə və Rotoruaya yollana bilərsininz.

Kol basmış göllər və vulkanlar, dünyanın ən sıx meşələri və beləcə paytaxt Vellinqton şəhərinədək. Kraysterç – Cənub ada qapıları, burada siz balinalara baxmaqdan və raftinqdən həzz alacaqsınız. Digər kontinentlərdən ayrı olduğuna görə Yeni Zelandiya çox zəngin vəhşi təbiətə, unikal və nadir birki, quş və həşərat növlərinə malikdir. Bunlardan ən tanınmışı qanadsız Kividir, hətta yeni Zelandiyalıları bəzən bu cür adlandırırlar. Həmçinin hea (dağ popuqayı), kaka popuqayı, Yeni Zelandiya tuisi və sarı gözlü pinqvin. Yeni Zelandiya sahillərində albatros, firtına quşu və pinqvin daxil olmaqla xeyli dəniz quşu yaşayır.

Yeni Zelandiya az ölkələrdəndir ki, bir gündə siz yaxından balina görə bilərsiniz, delfinlərlə üzə bilərsiniz, cənub kral albatrosunun nəcibliyindən zövq ala bilərsiniz.

Tuatara – dinozavrların yaşadığı dövrə aid olan sürünəndir, və yalnız Yeni Zelandiyada yaşayır. Burada nadir sahil hörümçəyi katipodan başqa heç bir ilan və zəhərli heyvan yoxdur. Yeni Zelandiya meşələri – tropik meşələr (qırmızı şam ağacı və s.) həmişə yaşıl ağac növləri və nəhəng ayı döşəklərindən ibarətdir. Yeni Zelandiya həmçinin çiçəklənən güllərin və ağacların (metrosideros) unikal növləri ilə zəngin ölkədir.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.legislation.govt.nz/act/public/2016/0017/latest/DLM6174518.html.
  2. ↑ 1 2 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Dünya Bankı.
  3. ↑ http://www.legislation.govt.nz/regulation/public/2004/0427/latest/DLM302188.html?search=qs_all%40act%40bill%40regulation_left+side+road_resel&p=1.
  4. ↑ Veselovski, N. Sədullayev (redaktor). Yaponiya və onun müsəlləh qüvvələri (az.). Bakı: Azərnəşr. 1932. səh. 34.
  5. ↑ "Statistics New Zealand : 2006 Census of Population and Dwellings - District Health Board Area summary tables (Excel, 545 KB)". 2008-11-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-11.
  6. ↑ "Auckland I 100% Neuseeland". www.newzealand.com (ing). Archived from the original on 2024-07-31. İstifadə tarixi: 2024-07-31.
 Yeni Zelandiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yeni_Zelandiya&oldid=7727208"