Mikel Laboa
Mikel Laboa Mantzizidor (Donostia, 15 a viz Mezheven 1934 – idem, 1añ a viz Kerzu 2008[1]) a zo bet unan eus brudetañ kanerien ha saverien kanaouennoù Euskal Herria.
En euskareg e kane Mikel Laboa peurvuiañ.
Tad ar sonerezh euskarat
a vez graet anezhañ rak kalzik en deus levezonet ar remziadoù sonerien ha kanerien a zo deuet war e lerc'h. Evit aroueziañ kement-se e c'heller selaou ar bladenn anvet Txerokee, Mikel Laboaren Kantak ("Tcheroki : kanaouennoù Mikel Laboa"), embannet e miz Ebrel 1990 gant Elkar Argitaletxeak, ma klever remziadoù nevez ar ganerien rock ha folk o kanañ e ganaouennoù[2].
A-douez e bladennoù ez eo Bat-Hiru ("Unan pe dri", 1974) a reas ar brasañ berzh, gant meur a ganaouenn a zo troet da don broadel euskal Herrie, Txoria txori ("Un evn zo un evn") dreist-holl. Da wellañ pladenn en Istor Euskal Herria e voe lakaet Bat-Hiru gant lennerion ar gazetenn El Diario Vasco[3].
Buhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ganet e oa bet Mikel Laboa d'ar 15 a viz Mezheven 1934 e Donostia, kêr-benn proviñs Gipuzkoa.
Bet eo bet tost da zaou vloaz o chom e Lekeitio, Bizkaia, pa oa bugel. Er {{bloavezhioù 1950]] e studias ar vezegiezh hag ar bredvezegiezh en Iruñea, Navarra. Evel-se e voe kaner ha mezeg war an dro e-pad tost da ugent vloaz. Ober a rae war-dro bugale e rann nervvredvezegiezh evit bugale ospital Patronato San Miguel e Donostia.
Pa oa studier e oa troet kalzik war ar sonerezh, ha plijout a rae dezhañ kanerien ha sonerien evel Atahualpa Yupanqui ha Violeta Parra. Koulz hag int e lavare bezañ un arzour politikel. Kentañ gwech ma kanas war ul leurenn e voe e 1958 en Teatro Gayarre en Iruñea.
Asambles gant arzourien euskarat all e krouas er bloavezhioù 1960 ur strollad kanerien ha barzhed anvet Ez Dok Amairu ("N'eus niverenn 13 ebet") hag a glaske reiñ buhez d'ar sevenadur euskarat a oa bet o kousket e-pad bloavezhioù renad Francisco Franco, ur jeneral a renas hag a waskas war ar vro gant taerded adalek ar bloavezhioù 1930 betek ar bloavezhioù 1970. Dre ar strollad-mañ e teuas Mikel Laboa da vezañ anavezet, evel Benito Lertxundi, ha da sonerezh nevez euskarat e voe lakaet o oberennoù.
Lavarout a reer ez eo oberenn M. Laboa unan hag a gemmesk an hengoun, ar varzhoniezh hag an ijinusted en e ganaouennoù e-kerzh ar bloavezhioù '60 ha '70, oc'h enskrivañ enno e zoare d'ober hag o kanañ anezho ouzhpenn gant ur vouezh dibar, souezhus. En e oberenn e kaver kanaouennoù kozh adkanet en un doare modernoc'h, barzhonegoù skrivagnerien evel Bertolt Brecht, ha reoù all savet gantañ. E bladenn Lekeitioak (1988) zo souezhus e meur a geñver, rak diazezet eo war huchadennoù ha trouzadelloù ; er c'heñver-se e oa kalz a-raok e goulz hag a-raok kanerien evel Bjork pe reoù all a zo anezho bremañ.
Un nerzh ijinañ a oa gant Mikel Laboa, ha kement-se e-pad 35 bloaz, ken e oa erru kozh pa n'helle ken kanañ war ul leurenn. Kenlabouret en doa gant rr soner jazz Iñaki Salvador ivez.
Meur a hini eus e ganaouennoù gwellañ zo er film La pelota vasca — La piel contra la piedra ("Ar vell euskarat — Ar c'hrochen enep ar maen"), un diellfilm bet savet e 2003 gant Julio Medem[4].
E abadenn diwezhañ a zo bet e Donostia d'an 11 a viz Gouere 2006 e penn-kentañ abadenn Bob Dylan da geñver ar "Sonadeg ar Peoc'h" bet dalc'het e Donostia war an aod[5].
Niverennet e vez titloù pladennoù Laboa. Kregiñ a reas gant ar c'hustum-se pa deuas er-maez e ziv bladenn gentañ Bat-Hiru (1-3) e 1974. Ar bladenn 2, gant kanaouennoù savet diwar oberennoù Brecht a oa bet berzet gant kontrollerezh "Franco". Goude e teuas ar bladenn zoubl Lau-Bost (4-5) and 6. E bladennoù Lekeitios a oa en dastumad-se pladennoù 7 da 11, daoust ma ne voe gwerzhet dre zindan ken nemet un dastumad (kompil'). Goude e teuas er-maez an niverenn 12, an niverenn 13 o vezañ miret gant e strollad arzourien gozh Ez Dok Amairu, o talvezout kement ha "N'eus 13 ebet" en euskareg. Goude-se e voe tro an niverenn 14, ha div bladenn ez-vev 15 ha 16. E diavaez an dastumadoù "kompil" ez eus bet an niverenn 17 anvet Xoriek.
E genlabour diwezhañ a oa gant ur strollad eus Pasaia anvet Naizroxa, e-lec'h ma ne ganas ken nemet ur ganaouenn, an hini gentañ war o fladenn gentañ, "Iqharaturic."
Marvet eo Mikel Laboa d'an deiz 1añ a vis Kerzu 1, 2008 en un ospital e Donostia-San Sebastián d'an oad a 74 vloaz.
Pladennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
|
|
Liammoù diavaez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (es) (eu) (en) (fr) 'Auñamendi Eusko Entziklopedia'. Kavet : 03 Mae 2022.
- (eu) 'Euskonews & Media'. Kavet : 03 Mae 2022.
- (eu) 'Txoria txori kanet gant Mikel Laboa. Kavet : 03 Mae 2022.
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (es) 'El País, 01 Kerzu 2008. Kavet : 03 Mae 2022.
- ↑ (eu) 'Txerokee, Mikel Laboaren Kantak'. Kavet : 03 Mae 2022.
- ↑ (es) Error on call to Template:cite web: Parameters url and title must be specified. Kavet : 03 Mae 2022.
- ↑
- ↑ Mikel Laboa: Basque singer central to his culture's revival The Guardian, 9 December 2009, retrieved on 2009-12-09
