Idi na sadržaj

Paul Newman

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Paul Newman
Paul Newman
Ime pri rođenjuPaul Leonard Newman
Rođenje26. januar 1925.
Cleveland (Ohio)
Smrt26. septembar 2008.
Westport (Connecticut)
Godine rada1952-2007.
Oskari
Emmy nagrade
Najbolji sporedni glumac u mini seriji ili filmu
2005. Empire Falls
Zlatni globusi
Najbolji režiser
1969. Rachel, Rachel Najbolji sporedni glumac u mini seriji
2006 Empire Falls
BAFTA nagrade
Najbolji glumac
1961. Hazarder

Paul Newman (26. januar 1925 - 26. septembar 2008[1][2][3]) bio je američki filmski glumac, režiser, profesionalni automobilist i filantrop. Tokom svog dugogodišnjeg rada osvojio je brojne nagrade između ostalih Oscar za ulogu Martina Scorsesea u filmu Boji novca iz 1986, šest Zlatna globusa (od čega 3 počasna), BAFTA nagradu, nagradu Filmskog festivala u Cannesu, Emmy te mnoge druge počasne nagrade. Nekoliko puta je bio pobjednik nacionalnih prvenstava kao vozač u takmičenju Američkog sportskog automobilističkog kluba, a njegova je ekipa osvojila i nekoliko prvenstava u utrkama IndyCar otvorenih vozila. Newman je bio suosnivač Newman's Owna, kompanije za proizvodnju hrane čiji je profit donirao u dobrotvorne svrhe.[4] Prema podacima iz 2013. godine. ove donacije su premašile 380 miliona američkih dolara.[5] Također je osnovao SeriousFun Children's Network, globalni sistem kampova i programa za djecu s ozbiljnim zdravstvenim problemima kroz koje je prošlo oko 290.076 djece od osnivanja, tj. od 1988. godine.[6] Newman je umro 26. septembra 2008. godine u svojem dugogodišnjem domu u Westportu u Connecticutu od komplikacija s uznapredovalim rakom pluća.[7][8][9]

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Rani život i obrazovanje

[uredi | uredi izvor]

Newman je rođen u Shaker Heightsu (u predgrađu Clevelanda) u saveznoj državi Ohio, kao sin Therese (djevojački Fetzer ili Fetsko; slovački: Terézia Fecková)[10][11] i Arthura Newmana, koji je vodio profitabilnu trgovinu sportske opreme.[12][13] Newmanov otac bio je Židov, sin imigranata iz Mađarske i Poljske.[13] Newmanova majka, koja je prakticirala kršćanski nauk, je rođena u slovačkoj katoličkoj porodici u Ptičieu u tadašnjoj Austro-Ugarskoj (sada Slovačka).[11][14][15][16] Kao odrasla osoba, Newman se nije identificirao s religijom ali se opisao kao Židov, rekavši da je "to veći izazov".[17] Newmanova majka radila je u trgovini njegova oca, a u isto je vrijeme odgajala Paula i njegova brata Arthura (koji je kasnije postao producent i produkcijski menadžer).[18] Newman je odmalena pokazivao interes za pozorištem, što je njegova majka ohrabrivala. U sedmoj godini je debitovao, odigravši ulogu dvorske lude u školskoj izvedbi Robina Hooda. Maturiravši u Shaker Hights High School 1943., kratko je pohađao Univezitet Ohio u Athensu, gdje je bio član Phi Kappa Tau bratstva.[18]

Karijera

[uredi | uredi izvor]
Paul Newman u svom prvom filmu Srebrni kalež iz 1954. godine.

Newman se zajedno sa svojom suprugom doselio u New York 1951. godine i nastanio u St. Georgeu, dijelu Staten Islanda. Debitovao je na Broadwayu u originalnoj produkciji drame Piknik Williama Ingea, zajedno s Kim Stanley. Poslije se pojavio u također originalnoj broadwayskoj produkciji Sati očaja 1955. godine i u Slatke ptice mladosti s Geraldine Page 1959. godine. Tri godine kasnije će se pojaviti u istoimenoj filmskoj verziji, također s Geraldine Page. Za to vrijeme Newman je počeo da se pojavljuje i na televiziji. Svoj ​​prvi kratki ali zasluženi nastup na TV-u ostvario je 1952. godine, u jednoj od epizoda naučnofantastične serije Tales of Tomorrow. Njegov prvi film u Hollywoodu bio je Srebrni kalež iz 1954. godine. Film nije ostvario neki zapažen uspjeh niti zaradu te je Newman kasnije izrazio svoj prezir prema tom filmu. Nakon ovog, uslijedili su sljedeći filmovi: Neko tamo gore me voli (1956.), kao bokser Rocky Graziano; Mačka na vrućem limenom krovu iz 1958. godine zajedno s Elizabeth Taylor; i Mladi iz Philadelphie (1959.), s Barbarom Rush i Robertom Vaughnom.

Filantropija

[uredi | uredi izvor]

Zajedno s piscom A. E. Hotchnerom, Newman je 1982. godine osnovao kompaniju Newman's Own, koja se bavi proizvodnjom prehrambenih proizvoda. Novoosnovani brend je otpočeo s proizvodnjom začina za salate, a proizvodni program se dalje proširio na niz proizvoda, između ostalih na limunadu, kokice, salsu i vino. Newman je uspostavio politiku kompanije prema kojoj će se svi prihodi, tj. dobit koja ostane nakon plaćanja poreza, biti donirana u dobrotvorne svrhe. Prema podacima iz 2013. godine, franšiza je ukupno donirala oko 380 miliona dolara.[4] Zajedno s Hotchnerom autor je memoara o organizaciji, Shameless Exploitation in Pursuit of the Common Good. Među ostalim nagradama, Newman's Own je jedan od sponzora PEN/Newman's Own First Amendment Awarda, nagrade od 25.000 dolara koja je osmišljena kako bi se nagradili oni koji štite Prvi amandman američkog ustava pisanom riječju. Jedan od korisnika njegove filantropije je organizacija Hole in the Wall Gang Camp, ljetni kamp za ozbiljno oboljelu djecu koji se nalazi u Ashfordu u državi Connecticut. Newman je bio jedan od osnivača kampa 1988. godine. Kamp je nazvan po bandi iz njegovog filma Butch Cassidy i Sundance Kid iz 1969. godine. Kamp se proširio na nekoliko njih u Sjedinjenim Državama, Irskoj, Francuskoj i Izraelu.[4] Kamp svake godine pruža besplatni smještaj i njegu za oko 13.000 djece. Također je u junu 1999. donirao 250.000 dolara organizaciji Catholic Relief Services za pomoć kosovskim izbjeglicama.[19] Kenyon College je 1. juna 2007. objavio kako je Newman donirao 10 miliona dolara školi kako bi se uspostavio stipendijski fond kao dio trenutne kampanje za prikupljenje sredstava u kojoj je do sada prikupljeno oko 230 miliona dolara. Newman i Woodward su bili počasni supredsjednici prethodne kampanje.[20] Osim toga, Newman je i jedan od osnivača Odbora za podsticanje korporativne filantropije (CECP), organizacije čiji su članovi predsjednici upravnih odbora i predsjednici korporacija posvećeni podizanju nivoa i kvalitete globalne korporativne filantropije. Osnovana 1999. godine od strane Newmana i nekoliko vodećih direktora, CECP je izrasla u organizaciju sa 175 članova i koja preko godišnjih kongresa direktora, opširnog istraživanja u pogledu podizanja nivoa i najboljih praktičnih publikacija, predvodi poslovnu zajednicu u razvoju održivog i strategijskog partnerstava zajednica povezanih filantropijom.[21] Imenovan je i kao najdarežljivija javna ličnost 2008. godine od strane portala Givingback.org. Tokom te godine donirao je 20.857.000 $ Newman's Own fondaciji koja distribuira sredstva za razne dobrotvorne svrhe.[22] Nakon Newmanove smrti, italijanske novine L'Osservatore Romano (polu službeni list Svete Stolice) su objavile vijest pri čemu su pohvalile njegov angažman na polju filantropije. Također je komentarisano da je "Newman velikodušnog srca, glumac od dostojanstva i stila kao rijetko koji u Hollywoodu".[23]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "Film Star Paul Newman dead at 83", Reuters.com, 27. 9. 2008.
  2. ^ "Legendary Actor Paul Newman Dies at Age 83." ABC News
  3. ^ CNN (27. 9. 2008). "Paul Newman dies at 83". Cable News Network. CNN.com.
  4. ^ a b c FAQs Arhivirano 12. 9. 2008. na Wayback Machine Newman's Own.com.
  5. ^ http://newmansownfoundation.org/about-us/
  6. ^ SeriousFun Children's Network
  7. ^ "Paul Newman, Hollywood legend, dies at 83". Arhivirano s originala, 10. 1. 2009. Pristupljeno 25. 3. 2014.
  8. ^ "Film star, businessman, philanthropist Paul Newman dies at 83." Arhivirano 24. 9. 2015. na Wayback Machine Free Press.com.
  9. ^ Katz, Ivan. "Actor, Philantrhopist, Race Car Driver Paul Newman Dies." Chicago Examiner
  10. ^ Lax, Eric, (1996). - Paul Newman: A Biography. - Atlanta, Georgia: Turner Publishing. - ISBN 1570362866.
  11. ^ a b Morella, Joe and Edward Z. Epstein, (1988). - Paul and Joanne: A Biography of Paul Newman and Joanne Woodward. - Delacorte Press. - ISBN 0440500044.
  12. ^ Paul Newman Biography (1925-). - FilmReference.com.
  13. ^ a b Ancestry of Paul Newman Arhivirano 2. 10. 2008. na Wayback Machine. - Genealogy.com.
  14. ^ Hamill, Denis. - "Paul Newman, A Big Gun at 73". - Buffalo News
  15. ^ Ptičie Resumé Arhivirano 17. 3. 2008. na Wayback Machine. - Obecný úrad Ptičie
  16. ^ "Fallece el actor Paul Newman" Elmundo.es
  17. ^ Skow, John. - "Verdict on a Superstar" Arhivirano 22. 12. 2010. na Wayback Machine. - Time
  18. ^ a b Paul Newman biography Arhivirano 23. 10. 2007. na Wayback Machine. - Tiscali.co.uk.com.
  19. ^ "Paul Newman Philanthropy".
  20. ^ "Paul Newman donates $10 mln to Kenyon College". Reuters.
  21. ^ "CECP – Committee Encouraging Corporate Philanthropy". Corporatephilanthropy.org. Arhivirano s originala, 10. 1. 2010.
  22. ^ "The Giving Back 30". The Giving Back Fund. Arhivirano s originala, 9. 11. 2009.
  23. ^ Pattison, Mark. "Catholic film critics laud actor Paul Newman's career, generosity". Catholic News Service. Arhivirano s originala, 7. 3. 2013.

Vanjski linkovi

[uredi | uredi izvor]
Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Paul Newman

Paul Newman na IMDb-ju

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Paul_Newman&oldid=3636719"