Supera Kortumo de Usono
Supera Kortumo de Usono | |||||
---|---|---|---|---|---|
Fasado de la Konstruaĵo de la Supera Kortumo. | |||||
suverena kortumo United States article III court (en) | |||||
Komenco | 1789 vd | ||||
Geografia situo | 38° 53′ 26″ N, 77° 0′ 16″ U (mapo)38.890555555556-77.004444444444Koordinatoj: 38° 53′ 26″ N, 77° 0′ 16″ U (mapo) | ||||
Lando(j) | Usono vd | ||||
Sidejo | Vaŝingtono | ||||
| |||||
| |||||
Retejo | Oficiala retejo | ||||
La Supera Kortumo de Usono (angle Supreme Court of the United States), lokita en Vaŝingtono, estas la plej alta juĝa kaj jura instanco de Usono, la kapo de la usona justica branĉo kaj la plej alta tribunalo de la nacio. Ĝi konsistas el ĉefjuĝisto kaj ok asociitaj juĝistoj, kiujn nomumas la prezidanto kun la konsento de la plimulto de la Senato. Juĝistoj servas principe dumvive. Ĝi estas ĉefe konstitucia tribunalo, tio estas, ĝi kontrolas, ĉu leĝoj kaj verdiktoj kongruas al la konstitucio, kaj ĝi havas la lastan juĝistan aŭtoritaton ene de Usono por interpreti kaj decidi demandojn de federacia juro. Krom la justica branĉo, kiun la Supera Kortumo kapumas, la ceteraj branĉoj de usona registaro estas la ekzekutiva branĉo kaj la leĝofara branĉo.
Historio
[redakti | redakti fonton]La plej frua Supera Kortumo mankis prestiĝon kaj aŭdis malmultajn kazojn. Ĉi tiu ŝanĝiĝis kiam Ĉefjuĝisto John Marshall establis la kortumon kiel arbitracianto de la konstitucio kaj donis gravajn deklarojn sur la interrilato inter la statoj kaj federacia registaro. Hodiaŭ la Supera Kortumo estas la plej grava tribunalo de la lando, kaj decidas kazojn nacie gravajn, helpante difini la rolon de la konstitucio.
Konstruaĵo
[redakti | redakti fonton]La Supera Kortumo originale ne havis propran konstruaĵon. Dum iom da tempo, ĝi kunvenis en Independence Hall en Filadelfio. Post kiam la federacia registaro transloĝiĝis al Vaŝingtono en 1801, ĝi kunvenis en la Usona Kapitolo. Ĝi restis tie ĝis 1935, kiam ĝi moviĝis en sia fina hejmo, la Konstruaĵo de la Supera Kortumo, kiu estas Usona Nacia Historia Rekonilo en Vaŝingtono.
Membroj
[redakti | redakti fonton]William Taft estis la sola ĉefjuĝisto kiu ankaŭ estis prezidanto. La nuna ĉefjuĝisto estas John Roberts. Aktuale, du asociitajn juĝistojn nomumis Prezidanto Obama kaj tri nomumis Prezidanto Trump.
Gravaj decidoj
[redakti | redakti fonton]- Marbury v. Madison (1803, kontrolo de konstitucieco)
- Loving v. Virginia (1967, interrasaj geedziĝoj)
- Roe v. Wade (1973, abortado)
- Chevron U.S.A., Inc. v. Natural Resources Defense Council, Inc. (1984, agenteja aŭtoritato interpreti ambiguajn administrajn leĝojn)
- Lawrence v. Texas (2003, sodomio)
- Bostock v. Clayton County (2020, dunga diskriminacio kontraŭ GLAT-aj laboristoj)
- National Pork Producers Council v. Ross (2023, ŝtataj kaj lokaj leĝoj pri komerco)
- Loper Bright Enterprises v. Raimondo (2024, renversis Chevron)
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- http://www.supremecourt.gov/ oficiala retejo angle
- http://www.supremecourt.gov/about/briefoverview.aspx[rompita ligilo] priskribo angle