Jeghegnadzor
| Jeghegnadzor | |||
|---|---|---|---|
 | |||
urbo en Armenio  vd
| |||
| Administrado | |||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||
| Demografio | |||
| Loĝantaro | 7 633 (2006) [+] | ||
| Loĝdenso | 283 loĝ./km² | ||
| Geografio | |||
| Geografia situo | 39° 46′ N, 45° 21′ O (mapo)39.76666666666745.35Koordinatoj: 39° 46′ N, 45° 21′ O (mapo) [+] | ||
| Alto | 1 194 m [+] | ||
| Areo | 27 km² (2 700 ha) [+] | ||
| Horzono | UTC+04:00 [+] | ||
| |||
|
| |||
| Alia projekto | |||
 Vikimedia Komunejo Yeghegnadzor [+]
| |||
Jeghegnadzor (armene Եղեգնաձոր), estas urbo kaj urba urba komunumo en la sudo de Armenio, funkciante kiel la provinca ĉefurbo de la provinco Vajoco-Dzoro. Ĝi situas ĉe la aŭtovojo 123 km sude de la ĉefurbo Erevano, ĉe la bordo de rivero Srkghonk, je alteco de 1194 metroj super la marnivelo[1] .
Laŭ la oficiala takso de 2016, Jeghegnadzor havis ĉirkaŭ 6 600 loĝantojn. Tamen laŭ la censo de 2011 la loĝantaro de la urbo estis 7,944. Jeghegnadzor estas la sidejo de la Diocezo de Vajoco-Dzoro de la Armena Apostola Eklezio.
Etimologio
[redakti | redakti fonton]La nomo Jeghegnadzor konsistas el du armenaj vortoj: jegheg (armene: եղեգ) kun la signifo kano, kaj dzor (armene: ձոր) kun la signifo valo. Tiel, la nomo de la urbo signifas "valo de kanoj".
Historio
[redakti | redakti fonton]
La setlejo unue estis menciita kiel Pondzatagh dum la 5-a jarcento. Historie ĝi apartenas al la kantono Vajoco-Dzoro de Sjuniko, la 9-a provinco de Granda Armenio. Tamen la elfosita tavolo de tombejo kaj la restaĵoj de maŭzoleo de la unua jarmilo a.K. atestas, ke la areo estis loĝata multe antaŭ la 5-a jarcento. La restaĵoj de la urarta fortikaĵo proksime de la urbo devenas de la 7-a jarcento a.K.
Laŭ historiaj registroj de la 1-a kvarono de la 9-a jarcento, kiam sjunika princo Filipo, filo de Vasak, translokigis sian loĝejon de Sisian al Vajoco-Dzoro kaj fortikiĝis en Jeghegis, la nomo Jeghegnadzor aŭ Jeghegjac Dzor disvastiĝis tra la tuta provinco. Dum la Mezepoko, la Silka Vojo pasis tra la areo de Vajoco-Dzoro, precipe la vojo, kiu nuntempe ligas la urbon Martuni kun Jeghegnadzor. Multaj signifaj preĝejoj, monaĥejaj kompleksoj, pontoj kaj karavanserajoj estis konstruitaj en la regiono inter la 10a kaj 13a jarcentoj, kiam Jeghegnadzor estis parto de la Sjunika reĝlando sub la regado de la Siunia dinastio.
Komence de la 16-a jarcento, Orienta Armenio falis sub la safavidan persan regadon. La teritorio de Jeghegnadzor iĝis parto de la Erivan Beglarbegi kaj poste de la Ĥanato de Erevano. La periodo inter la 16-a kaj 17-a jarcentoj estas konsiderita kiel la plej malhela periodo en la historio de Jeghegnadzor. La regiono fariĝis ofta batalkampo inter la invadaj trupoj de la tjurkaj kaj iranaj triboj. Kiel rezulto, multaj signifaj monumentoj kaj prosperaj vilaĝoj estis detruitaj kaj la loĝantaro estis delokigita. En 1747, Jeghegnadzor iĝis parto de la lastatempe formita Ĥanlando de Naĥiĉevano. Komence de la 19-a jarcento, Jeghegnadzor estis konata kiel Keŝiŝkend.
Rezulte de la Traktato de Turkmenĉajo subskribita inter la Rusa Imperio kaj Persio en 1828 post la Rusa-Persa Milito de 1826–1828, multaj teritorioj de Orienta Armenio, inkluzive de Vayoco-Dzoro, fariĝis parto de la Rusa Imperio. En 1828-1830, multaj armenaj familioj de la iranaj urboj Selmas kaj Ĥoj estis transloĝigitaj en orientan Armenion, precipe en la lokoj kiuj poste iĝis parto de la Erevana gubernio en 1840. La unua ondo de armenaj setlantoj alvenis en la regiono Vajoco-Dzoro en 1828-1829. En 1870, Jeghegnadzor iĝis parto de la lastatempe formita distrikto Ŝarur-Daralagezskij de la Erevana gubernio de la Rusa Imperio .
Inter 1918 kaj 1920 ĝi estis inkluzivita en la mallongdaŭra Armena Demokratia Respubliko. Post la sovetiĝo de Armenio, la urbo iĝis unu el la superregaj centroj de la rezisto kontraŭ la sovetia regado kaj formis la nerekonatan Respublikon Montara Armenio sub la gvidado de Garegin Nĵdeh. Tamen, post falo al la bolŝevikoj en julio 1921, ĝi fariĝis parto de la Armena SSR.
La urbo estis konata kiel Keŝiŝkend ĝis 1935 kiam ĝi estis renomita Mikojan laŭ la bolŝevika gvidanto Anastas Mikojan. La 6-an de decembro 1956, la urbo estis renomita Jeghegnadzor, reestigante sian historian nomon.
Post la sendependeco de Armenio en 1991, Jeghegnadzor fariĝis ĉefurbo de la nove kreita provinco Vajoco-Dzoro laŭ la administraj reformoj de 1995.
Geografio kaj klimato
[redakti | redakti fonton]
Jeghegnadzor situas je 1.194 metroj super la marnivelo. La malaltaj kaj mezaj altebenaĵoj estas ĉefe duondezertoj. Ĝi estas konstruita trans la dekstraj kaj maldekstraj bordoj de la rivero Srkghonk, alfluanto de la rivero Arpa. La urbon tuj limas norde kun la vilaĝo Gladzor.
La urbo havas varman someran humidan kontinentan klimaton (laŭ la klimata klasifiko de Köppen Dfa) kaj grandajn tagajn temperaturajn fluktuojn kun la averaĝaj jarpluvoj de 400 mm kaj ventoj de monta valo. La averaĝa aera temperaturo en januaro estas 5-6◦C, kun plej malvarma temperaturo -22◦C kaj plej alta + 35◦C en julio. La klimato estas milda kun neĝaj vintroj kaj varmaj someroj.
Demografio
[redakti | redakti fonton]
Multaj el la prapatroj de la loĝantoj en Jeghegnadzor migris de Ĥoj kaj Salmast en Irano. La vasta plimulto de la loĝantaro de Jeghegnadzor estas etnaj armenoj, kiuj apartenas al la Armena Apostola Eklezio. La reguliga korpo de la eklezio estas la Diocezo de Vajoco-Dzoro, estrita de ĉefepiskopo Abraham Mkrtĉjan. La Katedralo Sankta Dipatrino (konata ankaŭ kiel Surp Sarkis) en Jeghegnadzor estas la sidejo de la diocezo.
Evoluo de la loĝantaro de Jeghegnadzor en la tempo:
| Jaro | 1831 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1980 | 2001 | 2011 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Loĝantaro | 332 | 1,307 | 1,583 | 2,567 | 3,567 | 7,053 | 8,178 | 7,944 | 6,600 |
La kuracadon en la urbo servas la Medicina Centro Jeghegnadzor.
Kulturo
[redakti | redakti fonton]
Jeghegnadzor estas la plej granda urbo kaj la kultura centro de la provinco Vajoco-Dzoro. Ĝi havas kulturan palacon, publikan bibliotekon kaj regionan muzeon. La urbo ankaŭ gastigas artan lernejon, sportan lernejon kaj muzikan akademion. Estas amfiteatro en la publika parko Momik en la centro de la urbo. La parko ankaŭ estas hejmo de viŝapakar (draka ŝtono) devenanta de la dua jarmilo a.K.
Homoj en Jeghegnadzor estas ĉefe konservativaj. Ili plejparte festas la religiajn kaj tradiciajn festojn, inkluzive de Trndez kaj Vardavar. Tamen la plej populara festo en la urbo estas la rikolta festo, okazanta ĉiujare la duan dimanĉon de oktobro. Lokanoj de ĉiuj vilaĝoj partoprenas la paradon sur aŭtoj ornamitaj per floroj, alportante siajn proprajn rikoltojn, berojn tipajn al siaj teritorioj. Teatraj spektakloj kaj koncertoj okazas dum la festivalo[2][3].
Monumentoj
[redakti | redakti fonton]- Katedralo de la Sankta Dipatrino, antaŭe konata kiel preĝejo Sankta Sarkis, konstruita en la 12-a jarcento kaj renovigita en 1878. La baziliko situas en la centro de Jeghegnadzor kaj funkcias kiel sidejo de la Diocezo de Vajoco-Dzoro de la Armena Apostola Eklezio.
- Fortikaĵo Proŝaberd (fortikaĵo Boloraberd) de la 13-a jarcento, situanta malmultajn kilometrojn nordoriente de Jeghegnadzor, proksime al la vilaĝoj Gladzor kaj Vernaŝen .
- La historia universitato de Gladzor de la 13-a jarcento, situanta en la vilaĝo Gladzor ĉe la periferio de Jeghegnadzor.
- Ponto de Agarakadzor, 13-a jarcento.
- Monaĥeja komplekso Noravank de la 13-a jarcento, situanta malmultajn kilometrojn for de Jeghegnadzor, en la sudokcidento de la urbo.
- Monaĥejo Spitakavor de la Sankta Dipatrino konstruita en 1321, situanta tuj norde de Jeghegnadzor proksime al la vilaĝo Vernaŝen.
Amaskomunikiloj
[redakti | redakti fonton]Ĉiumonata "Vardadzor" estas la regiona gazeto de Vajoco-Dzoro. Ĝi estas publikigita en Jeghegnadzor ekde la 15-a de novembro 2002. Ĝi traktas politikajn, ekonomiajn kaj regionajn novaĵojn. Ĝi ankaŭ havas literaturan suplementon[4].
Transportado
[redakti | redakti fonton]La Aŭtovojo M-2, kiu konektas Armenion de nordo al sudo, trapasas la urbon.
Aliflanke Jeghegnadzor estas loke enlanda kun aliaj partoj de Vajoco-Dzoro tra la vojoj H-40 kaj H-47.
Ekonomio
[redakti | redakti fonton]
La ekonomio de la urbo baziĝas sur la konstrua sektoro kaj nutraĵa prilaborado. Inter la plej grandaj nutraĵ-prilaboraj fabrikoj de la urbo estas la Maran-Vinfarejo malfermita en 1992, Old Bridge Winery malfermita en 1998, Getnatoun Winery malfermita en 1999, Ora kapra fromaĝfabriko malfermita en 2000, Selim LLC por laktaĵoj fonditaj en 2002, kaj Jeghegndazora Konservejo malfermiĝis en 2015.
La urbo ankaŭ estas hejmo de multaj aliaj industriaj firmaoj inkluzive de la "Rafelgrig" por elektraj produktoj fondita en 1968 kaj la "Izoton" firmao por kverk-lignaj bareloj por vino kaj branda maljuniĝo fondita en 2003. Malpezaj produktadoj de konstrumaterialoj, teksaĵoj, manfaritaj tapiŝoj kaj juvelaĵoj ankaŭ troviĝas en la urbo.
Dum la sovetia periodo, Jeghegnadzor estis unu el la industriaj centroj de la Armena SSR. La stafetada fabriko de Jeghegnadzor gastigis 1100 laboristojn, la trikfabriko kutimis gastigi pli ol 500 laboristojn, dum la ŝufabriko havis ĉirkaŭ 200 laboristojn.
Agrikulturo, inkluzive terkultivadon, brutbredadon kaj abelbredadon troviĝas en la antaŭurboj de Jeghegnadzor.
Edukado
[redakti | redakti fonton]En 2004, la Universitato Gitelik Jeghegnadzor estis malfermita en la urbo[5].
La kampuso Jeghegnadzor de la Armena Ŝtata Universitato de Ekonomiko funkcias ekde 2008.
En la urbo Jeghegnadzor ekzistas 4 publikaj lernejoj same kiel 3 infanĝardenoj.
Sporto
[redakti | redakti fonton]Arpa FK de Jeghegnadzor, fondita kiel Momik FC en 1992, kutimis reprezenti la urbon en la armena superliga futbala konkurso. Kiel multaj aliaj armenaj futbalaj kluboj, Arpa FK estis dissolvita komence de 2003 kaj nuntempe estas neaktiva pro profesia futbalo.
La Urba Stadiono Jeghegnadzor malfermita en 1985, povas gastigi ĉirkaŭ 500 spektantojn.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Yeghegnadzor:Armenia page
- ↑ Historical sites in Vayots Dzor. Arkivita el la originalo je 2013-10-29. Alirita 2020-11-01.
- ↑ Diocese of Vayots Dzor. Arkivita el la originalo je 2015-04-05. Alirita 2020-11-01.
- ↑ Vardadzor monthly. Arkivita el la originalo je 2021-02-28. Alirita 2021-03-13.
- ↑ NPUA, Yeghegnadzor Campus. Arkivita el la originalo je 2014-04-01. Alirita 2020-11-01.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Cilicia.com entry on the region Arkivigite je 2021-04-27 per la retarkivo Wayback Machine