Edukira joan

Narges Mohammadi

Wikipedia, Entziklopedia askea
Narges Mohammadi

Bizitza
JaiotzaZanjan, 1972ko apirilaren 21a (52 urte)
HerrialdeaPahlavi Iran  (1972 -  1979)
 Iran  (1979 -
Familia
Ezkontidea(k)Taghi Rahmani (en) Itzuli  (1999 -
Hezkuntza
HeziketaImam Khomeini International University (en) Itzuli
Hizkuntzakpersiera
azerbaijanera
Jarduerak
Jarduerakgiza eskubideen aldeko ekintzailea eta kazetaria
Enplegatzailea(k)Defenders of Human Rights Center (en) Itzuli
Jasotako sariak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioahamabitarra
islama

Narges Mohammadi (persieraz: نرگس نرگس‎; Zanjan, Iran, 1972ko apirilaren 21a) giza eskubideen arloko ekintzaile irandarra da eta Shirin Ebadi Bakearen Nobel Saridunak zuzentzen zuen Giza Eskubideen Defendatzaileen Zentroko lehendakariordea .[1][2]

2022. urtean BBC-k urteko 100 emakume inspiratzaileetariko bat izendatu zuen.[3] Irango emakumeen zapalkuntzaren aurka borrokatzeagatik eta guztiontzako giza eskubideak eta askatasuna sustatzeko egindako borrokagatik irabazi zuen 2023ko Bakearen Nobel Saria.[4][5]

Aurrekariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mohammadi Zanjanen jaio zen, Iranen. Fisikan lizentziatu zen Imam Jomeini Nazioarteko Unibertsitatean, eta ingeniari profesionala bihurtu. Unibertsitateko karreran, emakumeen eskubideei buruzko artikuluak idatzi zituen ikasleen egunkarian, eta Tashakkol Daaneshjuyi Roshangaraan ("Ikasle Argitzaileen Taldea") ikasle politikoen bi bileratan atxilotu zuten. Mendizale talde batean ere parte hartu zuen, baina bere jarduera politikoak zirela eta, geroago debekatu egin zioten eskaladekin bat egitea.

Hainbat egunkari erreformistatan lan egin zuen kazetari, eta saiakera politikoen liburu bat argitaratu zuen, The reforms, the Strategy and the Tactics (Berrikuntzak, estrategia eta taktikak) izenekoa. 2003an, Shirin Ebadi Bakearen Nobel Saria zuzentzen zuen Giza Eskubideen Defendatzaileen Zentroan sartu zen; beranduago, erakunde horretako lehendakariordea bihurtu zen.

1999. urtean, erreformen aldeko bere lankide Taghi Rahmanirekin ezkondu zen: handik gutxira lehen aldiz atxilotu zuten. 2012an Rahmani Frantziara joan zen hamalau urte espetxean eman ondoren, baina Mohammadi bere giza eskubideen lanarekin jarraitzeko bertan geratu zen. Mohammadik eta Rahmanik seme-alaba bikiak dituzte: Ali eta Kiana.

Lege kontuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mohammadi 1998an atxilotu zuten lehen aldiz, Irango gobernuari egindako kritikengatik, eta urtebete eman zuen kartzelan. 2010eko apirilean, Auzitegi Iraultzaile Islamiarrean deitu zuten, Kongoko Errepublika Demokratikokoa zelako. Fidantzapean aske utzi zuten denboraldi labur baterako, baina egun batzuk geroago atxilotu eta Evingo kartzelan sartu zuten. Mohammadiren osasunak gainbehera egin zuen zaintzapean zegoela, eta epilepsiaren antzeko gaixotasun bat garatu zuen, muskuluen kontrola aldian behin galarazteko. Hilabete baten ondoren, alta eman zioten eta ospitalera joateko baimena eman zioten.[6]

2011ko uztailean, berriz prozesatu eta errudun deklaratu zuten Mohammadi: "segurtasun nazionalaren, RDCren kide izatearen eta erregimenaren aurkako propagandaren aurka jardutea". Irailean 11 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten. Mohammadik adierazi zuen bere abokatuen bidez bakarrik jakin zuela epaiaz, eta jaso zuela "aurrekaririk gabeko epai bat, 23 orrikoa, epaimahaiak emana, non giza eskubideen arloan egiten zituen jarduerak erregimenera botatzeko ahaleginekin behin eta berriz konparatzen baitziren". 2012ko martxoan, apelazio-auzitegi batek berretsi zuen epaia, baina sei urtera murriztu zen,[7] atxilotu zuten apirilaren 26an kondena hasteko.

Britainia Handiko Kanpo Arazoetako Ministerioak epai hori kritikatu zuen eta "giza eskubideen defendatzaile ausartak isilarazteko Irango agintariek egindako saiakeren beste adibide triste bat" zela esan zuen. Amnistia Internazionalak kontzientzia-preso izendatu zuen eta berehala askatzeko eskatu zuen.[8] Mugarik gabeko erreportariek dei bat egin zuten Mohammadiren izenean, Zahra Kazemi argazkilaria Evingo kartzelan hil zeneko bederatzigarren urteurrenean, Mohammadi preso bat zela eta haren bizitza "arrisku berezian" zegoela adierazi zuten.[9] 2012ko uztailean, nazioarteko legegile-talde batek Mark Kirk senatari estatubatuarrak, Irwin Cotler fiskal ohi kanadarrak, Denis MacShane diputatu britainiarrak, Michael Danby diputatu australiarrak, Fiamma Nirenstein diputatu italiarrak eta Emanuelis Zingeris diputatu lituaniarrak egin zuten esakera.[10]

2012ko uztailaren 31n, Mohammadi aske utzi zuten.[11] 2014ko urriaren 31n, Mohammadik hitzaldi hunkigarria eman zuen Sattar Beheshtiren hilobian, honako hau esanez: "Nola liteke Parlamentuko kideak bertutea sustatzeko eta bizioari aurrea hartzeko plan bat iradokitzen aritzea, baina inork ez zuen hitz egin duela bi urte, Sattar Beheshti izeneko gizaki errugabe bat hil zenean?"

Nahiz eta Beheshtiren aurkako indarkeria bortitza izan, eta hori nazioarteko iskanbila baten ondorio izan zen 2012an, bere kasuak zalantzak sortzen jarraitzen du, eta Evingo kartzelak torturen eta giza eskubideen defendatzaileen atxiloketa bidegabeen lekuko izaten jarraitzen du. Mohammadiren urriaren 31ko diskurtsoaren bideoa berehala zabaldu zen sare sozialetan, eta, horren ondorioz, Evingo Espetxeko Auzitegian jarri zuten.

"2014ko azaroaren 5ean jaso nuen zitazioan esaten da "karguz" entregatu behar dudala, baina ez dago kargu horiei buruzko azalpen gehiago", esan zuen.[12]

2015eko maiatzaren 5ean, berriz atxilotu zuten Mohammadi, beste salaketa baten bidez.[13]

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 2018 American Physical Societyren Andrei Sakharov saria.
  • 2016 Weimar hiri alemanaren giza eskubideen saria.
  • 2011 Per Anger saria, Suediako gobernuen giza eskubideen nazioarteko saria.
  • 2010ean, Shirin Ebadi Nobel saridunak giza eskubideen saria irabazi zuenean, Felix Ermacorak Mohammadiri eskaini zion. "Emakume ausart honek nik baino gehiago merezi du sari hau", esan zuen Ebadik.[14]
  • 2009an, Alexander Langer saria, Alexander Langer bake-ekintzaileak horrela izendatua. Saria 10.000 eurokoa izan da ordainsari gisa.[15]
  • 2022ko abenduan, BBCko 100 emakumeetako bat bezala izendatua izan zen.[3]
  • 2023ko Bakearen Nobel Saria.[4][5]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Profile | Nationalist, Religious, and Resolute: Narges Mohammadi» FRONTLINE - Tehran Bureau.
  2. ↑ Dehghan, Saeed Kamali. (26 de abril de 2012). Iranian human rights activist Narges Mohammadi arrested. ISSN 0261-3077..
  3. ↑ a b (Ingelesez) «BBC 100 Women 2022: Who is on the list this year? - BBC News» News (Noiz kontsultatua: 2023-02-10).
  4. ↑ a b «2023ko Bakearen Nobel Saria Narges Mohammadik jaso du, "Irango emakumeen zapalkuntzaren aurkako borrokagatik"» hamaika telebista 2023-10-06 (Noiz kontsultatua: 2023-10-07).
  5. ↑ a b Susaeta, Igor. (2023-10-07). «Narges Mohammadi aktibista irandarrak irabazi du Bakearen Nobel saria» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-07).
  6. ↑ Dehghan, Saeed Kamali. (28 de septiembre de 2011). Iranian activist Narges Mohammadi jailed for 11 years. ISSN 0261-3077..
  7. ↑ Dehghan, Saeed Kamali. (7 de marzo de 2012). Iran steps up crackdown on journalists and activists. ISSN 0261-3077..
  8. ↑ Urgent Action: human rights Defender imprisoned. Amnesty International 30 de abril de 2012.
  9. ↑ Lives of several imprisoned journalists and netizens in danger. Reporters Without Borders 10 de julio de 2012.
  10. ↑ International Lawmakers Call on Iran to Release Narges Mohammadi. kirk.senate.gov 26 de julio de 2012.
  11. ↑ «Iran: List of human rights defenders behind bars» Worldwide Movement for Human Rights.
  12. ↑ «Iran: Judicial Harassment of Human Rights Activist Narges Mohammadi» www.gc4hr.org.
  13. ↑ Erdbrink, Thomas. (5 May 2015). Iran Arrests Prominent Rights Activist. .
  14. ↑ Iranian Nobel Laureate Dedicates Prize To Jailed Colleague. 16 de junio de 2010.
  15. ↑ Narges Mohammadi, from Iran, recepient(sic) of the international Alexander Langer award 2009. Alexander Langer Foundation 18 de junio de 2009.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Narges_Mohammadi&oldid=9934359"(e)tik eskuratuta