Pobo vasco
| Pobo vasco | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
| Poboación | |||||||||||||||||||||
| Poboación total: c 2,6 millóns | |||||||||||||||||||||
| Rexións principais: | |||||||||||||||||||||
| Biscaia | 1 160 000 | ||||||||||||||||||||
| Guipúscoa | 684 000 | ||||||||||||||||||||
| Navarra | 560 000 | ||||||||||||||||||||
| Áraba | 313 000 | ||||||||||||||||||||
| Lapurdi | 225 000 | ||||||||||||||||||||
| Baixa Navarra | 40 000 | ||||||||||||||||||||
| Zuberoa | 20 000 | ||||||||||||||||||||
| Aspectos culturais | |||||||||||||||||||||
| Lingua | Éuscaro, castelán e francés | ||||||||||||||||||||
| Relixión | Catolicismo | ||||||||||||||||||||
| Grupos relacionados | Casteláns, occitanos e aragoneses | ||||||||||||||||||||
O pobo vasco (en éuscaro: Euskaldunak) é un grupo étnico[1][2][3] que habita na área tradicionamente coñecida como País Vasco (en éuscaro: Euskal Herria), localizada na zona oeste dos Pireneos e na costa do Golfo de Biscaia, na parte norte de España e o suroeste de Francia. Caracterízanse por teren uha lingua, unha cultura e uns devanceiros comúns, os vascóns e os aquitanos.[4]
Historia
[editar | editar a fonte]
Os historiadores romanos afirman que o territorio vasco era habitado dende tempos prerromanos por diversas tribos cuxa lingua non entendían. A distribución rexional destas tribos difere entre os historiadores. Porén, acéptase a teoría de que os vascos son un remanente dos primeiros habitantes do paleolítico da Europa occidental, especificamente dos habitantes da rexión francocantábrica. Estrabón e Plinio o Vello nomean nos seus escritos as tribos vascas, incluíndo ós vascóns e ós aquitanos entre outras. Existen evidencias para afirmar que estas tribos xa falaban protovasco.
Durante a alta Idade Media, os territorios entre o río Ebro e o río Garona eran coñecidos como Basconia e foi unificado baixo o mando dos duques de Vasconia por un tempo. Despois das invasións dos musulmáns na Península Ibérica e a expansión francesa de Carlomagno, o territorio fragmentouse. O reino de Pamplona emerxeu como o principal estado do territorio no século IX. Sería baixo o mando de Sancho III o Maior que o reino de Pamplona conseguería a súa máxima extensión territorial, pero despois da súa morte no ano 1035, os seus fillos non respectaron o seu testamento que outorgaba o reino ó primoxénito, e despois de moitas loitas, dividiron o territorio, o cal deu lugar a unha nova estrutura política no século XII formada polos reinos de Navarra, Aragón e Castela. Durante a Idade Media, Biscaia únese voluntariamente ó Reino de Castela.
No ano 1200, o reino de Navarra perdeu os actuais territorios de Áraba, Guipúscoa e o Duranguesado, que son anexionados polo monarca castelán. Deste xeito, Navarra, separada dos outros territorios peninsulares do País Vasco, orientou a súa política de expansión cara ó norte e leste, nos territorios fronteirizos con Francia e Aragón. Navarra, foi anexionada parcialmente no reino de Castela durante os séculos XI e XII, e practicamente na súa totalidade durante 1512 e 1521. O resto do territorio do norte foi anexionado por Francia. As tres provincias da actual Euskadi, que se uniran voluntariamente ó reino de Castela, deron o seu apoio á integración de Navarra con Castela.
Navarra, Áraba, Guipúscoa e Biscaia conservaron os seus foros. Esta situación perdurou até o século XIX, data na que foron parcialmente suprimidos per Antonio Cánovas del Castillo despois da derrota carlista. Durante o franquismo, só Áraba e Navarra conservaron parte dos seus antigos foros, pero van foron derrogados nas outras dúas provincias por decreto do 23 de xuño de 1937 por ser consideradas «Provincias traidoras», suprimindo o primeiro Estatuto de Autonomía Vasco. Este decreto foi parcialmente modificado o 6 de xuño de 1968, suprimindo os parágrafos ofensivos para Guipúscoa e Biscaia, pero conservando o resto dos artigos. Foi finalmente derrogado o 30 de outubro de 1976.
Hoxe en día o País Vasco está conformado pola comunidade homónima, poa comunidade foral de Navarra e polas provincias do sur de Francia.
Clasificación
[editar | editar a fonte]
Teñen trazos diferenciadores nas súas tipoloxías sanguíneas, na súa cultura e na súa lingua,[5] de raíces non indoeuropeas, en claro contraste coas linguas románicas dos pobos veciños.
Existe un forte sentimento nacionalista entre os vascos, especialmente nos residentes en España, que se identifican máis firmemente como vascos que como españois ou franceses. Porén, unha parte destacable dos vascos séntense tanto vascos como españois (ou franceses, nos casos dos vascos do cantón francés).[6] Moitos vascos consideran a designación de "minoría étnica" como incompleta, favorecendo en troques a definición como nación.[7]
No presente, viven nunha zona altamente industrializada e as diferenzas culturais co resto de Europa están inevitablemente difuminadas, aínda que conservan unha consciencia moi forte de identidade cultural propia, así como a identificación coa súa patria, mesmo en moitos vascos que emigraron a outras zonas de España ou Francia, ou noutras partes do mundo (a chamada diáspora vasca).[8]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Basque". Encyclopædia Britannica Kids. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ "Basque". Oxford Reference. Consultado o 16 de marzo de 2013.
- ↑ Totoricagüena, G. Identity, Culture, and Politics in the Basque Diaspora (2003) p.59 University of Nevada Press
- ↑ Günther, Torsten; et al. (2015). Proceedings of the National Academy of Sciences, ed. "Ancient genomes link early farmers from Atapuerca in Spain to modern-day Basques" (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences 112 (38): 11917–11922. PMC 4586848. PMID 26351665. doi:10.1073/pnas.1509851112. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 02 de outubro de 2017. Consultado o 2 de novembro de 2016.
- ↑ Zirakzadeh, Cyrus Ernesto (1991). A rebellious people: Basques, protests, and politics. University of Nevada Press. pp. p.xvi. ISBN 0874171733.
- ↑ Euskobarómetro series, Evolución de la identidad nacional subjetiva de los vascos, 1981-2006 Arquivado 22 de xaneiro de 2009 en Wayback Machine.. "As Basque as Spanish" shows 33% of the citizens of the Basque Autonomous Community in late 2006.
- ↑ Payne, Stanley G. (1975). Basque nationalism (en inglés). University of Nevada Press. pp. p.73. ISBN 0874170427. Arquivado dende o orixinal o 13 de setembro de 2019. Consultado o 28 de marzo de 2017.
- ↑ Douglass, William A. (1999). The Basque diaspora (en inglés). University of Nevada Press. pp. p.3. ISBN 1877802050. Arquivado dende o orixinal o 13 de setembro de 2019. Consultado o 28 de marzo de 2017.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Pobo vasco  |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- The Basques, the Catalans and Spain, Daniele Conversi, 2000, ISBN 1-85065-268-6.
- The Basque History of the World, Mark Kurlansky, 1999, ISBN 0-8027-1349-1.
- The Oldest Europeans, J.F. del Giorgio, A.J.Place, 2006, ISBN 980-6898-00-1.
- Ethnologue report for France for population statistics in France.
- Euskal Herria en la Prehistoria, Xabier Peñalver Iribarren, 1996, ISBN 84-89077-58-4.
- Gimbutas, Marija, The Living Goddesses (Berkeley: University of California Press, 2001).
- Hadingham, Evan (setembro de 1992). "Europe's Mystery People". World Monitor 5 (9).
- Hamilton, Carrie (2000). "Re-membering the Basque nationalist family: Daughters, fathers and the reproduction of the radical nationalist community". Journal of Spanish Cultural Studies 1 (2): 153–71. doi:10.1080/713683438.
