ન્યૂ હેમ્પશાયર

State of New Hampshire
Flag Seal
Nickname(s): The Granite State
Motto(s): Live Free or Die
Map of the United States with New Hampshire highlighted
Official language	English
Demonym	Granite Stater, New Hampshirite
Capital	Concord
Largest city	Manchester
Area	Ranked 46th
• Total	9,304 nh sq mi (24,217 km2)
• Width	68 miles (110 km)
• Length	190 miles (305 km)
• % water	4.1
• Latitude	42° 42′ N to 45° 18′ N
• Longitude	70° 36′ W to 72° 33′ W
Population	Ranked 41st
• Total	1,324,575 (2009 est.) 1,235,786 (2000)
• Density	146.7/sq mi  (56.65/km2) Ranked 20th
• Median household income	$60,441 (6th)
Elevation
• Highest point	Mt. Washington 6,288 ft (1,917 m)
• Mean	1,000 ft  (305 m)
• Lowest point	Atlantic Ocean Sea level
Before statehood	Province of New Hampshire
Admission to Union	June 21, 1788 (9th)
Governor	John Lynch (D)
Lieutenant Governor	None
Legislature	General Court
• Upper house	Senate
• Lower house	House of Representatives
U.S. Senators	Judd Gregg (R) Jeanne Shaheen (D)
U.S. House delegation	1: Carol Shea-Porter (D) 2: Paul Hodes (D) (list)
Time zone	Eastern: UTC-5/-4
ISO 3166	US-NH
Abbreviations	NH, N.H.
Website	www.nh.gov

ન્યૂ હેમ્પશાયર એ ઉત્તરપૂર્વીય યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકાના ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડ પ્રાંતમાં આવેલું રાજ્ય છે. હેમ્પશાયરની દક્ષિણ અંગ્રેજી કાઉન્ટી બાદ તેનું નામ પાડવામાં આવ્યું હતું. તેની સરહદો મેસેચ્યુસેટ્સ દક્ષિણ વેરમોન્ટથી પશ્ચિમમાં મેઈને અને એટલાન્ટિક સમુદ્રથી પૂર્વે, તેમજ કેનેડિયન પ્રાંતના ક્યુબેકના ઉત્તર સુધી વિસ્તરેલી છે. ન્યૂ હેમ્પશાયર જમીન વિસ્તાર પ્રમાણે 44, 50 રાજ્યોમાંથી કુલ જમીન વિસ્તારની રીતે 46મો અને વસ્તીની દૃષ્ટિએ 41માં ક્રમાંકનું રાજ્ય છે. જાન્યુઆરી, 1776માં ગ્રેટ બ્રિટનથી છૂટા પડ્યા બાદ તે અમેરિકાનું પ્રથમ સંસ્થાનવાદ પછીનું સર્વભૌમ રાષ્ટ્ર બન્યું, મૂળ રીતે તેઓ તેર રાજ્યો હતા, યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના છ મહિના બાદ તેમની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. જૂન, 1788માં તે યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સના બંધારણ દ્વારા માન્ય નવમું રાજ્ય હતું, જેણે તે દસ્તાવેજોને પ્રભાવમાં લાવ્યા. ન્યૂ હેમ્પશાયર યુ.એસ. (U.S.)નું પ્રથમ રાજ્ય છે જે પોતાનું રાજ્ય બંધારણ ધરાવે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણે તે ન્યૂ હેમ્પશાયર પ્રાઈમરી (પ્રાથમિક ચૂંટણી) માટે જાણીતું છે, યુ.એસ. રાષ્ટ્રપ્રમુખ માટેની ચાર વર્ષે યોજાનારા ચૂંટણી ચક્રમાં પ્રાઈમરી પ્રથમ છે. કોન્કોર્ડ એ રાજ્યનું વડુમથક (રાજધાની) છે, જ્યારે માન્ચેસ્ટર એ રાજ્યનું સૌથી મોટું શહેર છે. રાજ્ય કે સ્થાનિક સ્તરે તે સામાન્ય વેચાણ વેરા કે વ્યક્તિગત આવક (વ્યાજ અને ડિવિડન્ટ સિવાયના) વેરા ધરાવતું નથી. તેનું પરવાના કાર્ડ (લાઈસેન્સ પ્લે્ટસ) રાજ્યનો મોટ્ટો દર્શાવે છે: "મક્ત રીતે જીવો અથવા મરો". ભૂવિજ્ઞાન અને તેની સ્વરાજ્ય પરંપરાઓને કારણે રાજ્યનું હુલામણું નામ "ધી ગ્રેનાઇટ સ્ટેટ" (ગ્રેનાઇટ રાજ્ય) છે. ઘણી રાજ્ય સંસ્થાઓ અને ન્યૂ હેમ્પશાયર લાઈસન્સ પ્લેટ્સ પર્વતોના એક વૃદ્ધ માણસનું ચિત્ર દર્શાવે છે, જે અગાઉ વ્હાઈટ માઉન્ટેન (સફેદ પહાડો)માં દેખાતો ગ્રેનાઈટ પથ્થરોનો ચહેરો હતો. આ સિવાય પણ ઘણા ટૂંકા નામો છે, પરંતુ તેમનો ઉપયોગ ભાગ્યે જ થતો હોય છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાંથી આવતી મહત્વની વ્યક્તિઓમાં, સંસ્થાપક નિકોલસ ગિલમેન, સેનેટર ડેનિયલ વેબસ્ટર, ક્રાંતિકારી યુદ્ધના હિરો જ્હોન સ્ટાર્ક, સંપાદક હોરસે ગ્રીલેય, ક્રિશ્ચિન સાયન્સ પ્રાંતના સ્થાપક મેરી બેકર એડી, કવિ રોબર્ટ ફ્રોસ્ટ, અવકાશયાત્રી એલન શેપર્ડ અને લેખક ડાન બ્રાઉન છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરે એક રાષ્ટ્રપ્રમુખ પણ આપ્યા છે: ફ્રેન્કલિન પિયર્સે.ન્યૂ હેમ્પશાયરના મુખ્ય મનોરંજન આકર્ષણોમાં સ્કીઈંગ, સ્નોમોબાઈલીંગ અને અન્ય શિયાળું રમતો, પદયાત્રા(હાઈકિંગ) અને પર્વતારોહણ (માઉન્ટેનિયરીંગ), ધોધ પ્રવાહને નિહાળવું, વિવિધ ઝરણાઓ સાથેની ઉનાળું કોટેજ અને દરિયાકિનારો, ન્યૂ હેમ્પશાયર મોટર સ્પીડવે પર મોટર રમતો, અને મોટરસાયકલ વીક, જે જૂનમાં લાકોનિઆ નજીક વેઈર્સ બીચ પર યોજાતી જાણીતી મોટર સાઈકલ રેલી છે, વિગેરે સામેલ છે. વ્હાઈટ માઉન્ટેન નેશનલ ફોરેસ્ટ (સફેદ પર્વતોનું રાષ્ટ્રીય જંગલ) વેરમોન્ટ અને મેઈનેના એપેલેચિઅન ટ્રેઈલ ભાગ સાથે જોડાયેલું છે, અને માઉન્ટ વોશિંગ્ટન ઓટો માર્ગનું ગૌરવ કરે છે, જ્યાંથી પ્રવાસીઓ માઉન્ટ વોશિગ્ટનની 6,288-foot (1,917 m) ટોચ સુધી વાહન હંકારીને જઈ શકે છે.

ભૂગોળ

માઉન્ટ એડમ્સ ([8])એ ન્યૂ હેમ્પશાયરના રાષ્ટ્રપતિ વિસ્તારનો ભાગ છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં આવેલ કાઉન્ટી, પર્વતો, ઝરણા અને નદીઓની યાદી જૂઓ

ન્યૂ હેમ્પશાયર એ ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડનો ભાગ છે. તે ક્યુબેક, કેનેડાથી ઉત્તર અને દક્ષિણ પશ્ચિમે ઘેરાયેલો છે; પૂર્વે મેઈને અને એટલાન્ટિક સમુદ્ર આવેલા છે; દક્ષિણે મેસેચ્યુસેટ્સ અને પશ્ચિમે વેરમોન્ટ આવેલા છે. ધી ગ્રેટ નોર્થ વુડ્સ, વ્હાઈટ માઉન્ટેન્સ, ઝરણા વિસ્તારો, દરિયા કિનારો, મેર્રીમેક વેલી, મોન્ડનોક પ્રાંત અને ડાર્ટમાઉથ-લેક સુનાપી વિસ્તાર એ ન્યૂ હેમ્પશાયરના મુખ્ય ભાગો છે. તે યુ.એસ.ના અન્ય રાજ્યોની સરખામણીએ ખૂબ ટૂંકો સમુદ્ર તટ ધરાવે છે, જેની લંબાઈ 18 miles (29 km) છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયર, રસ્તાઓ, નદીઓ એન્ડ મોટા શહેરો નજરે પડી રહ્યા છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયર એ ઓલ્ડ મેન ઓફ ધી માઉન્ટેન (પહાડોના વૃદ્ધ) તરીકે ઓળખાતી પર્વતમાળાઓનું ઘર હતું. મે, 2003 સુધી સંરચનાથી અલગ થયું ત્યાં સુધી તે ફ્રાન્કોનિઆ નોટ્કમાં ચહેરા જેવો અકાર ધરાવતું હતું.

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં આવેલા વ્હાઈ માઉન્ટેન પર્વતમાળા રાજ્યના ઉત્તર-કેન્દ્રીય ભાગમાં માઉન્ટ વોશિંગ્ટન, જેના પર અમેરિકા વિસ્તારમાં પવનની બીજી સૌથી વધુ ઝડપ નોંઘાઈ છે તેની સાથે આવેલો છે - અને તેની આસપાસ અન્ય પહાડો જેવા કે માઉન્ટ મેડિસોન, માઉન્ટ એડમ્સ આવેલા છે. અંદાજે દર ત્રીજા દિવસે તોફાની પવનો ફૂંકાય છે, જેને કારણે 100થી વધુ પ્રવાસીઓના મોત નોંધાયા છે અને ક્રુમ્હોલ્ટઝ તરત ઉડીને આંખે વળગે છે (ડ્વાર્ફસ, ગૂંચવાયેલા વૃક્ષો કે જે બોન્સાઈ વૃક્ષોની એક ચાદર જેવું દૃશ્ય સર્જે), માઉન્ટ વોશિંગ્ટન ઉપરના ભાગોમાં એવું હવામાન ધરાવે છે કે જેથી વેધશાળાઓ તેને "વિશ્વનું સૌથી ખરાબ હવામાન" કહેવા પ્રેરાય છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરના ઉત્તરપશ્ચિમ ખૂણાના વખાણ કરીએ તો, સીમાચિહ્નરૂપ માઉન્ટ મોનાડનોક તેના નામને પૃથ્વીના સ્વરૂપોમાંનું એક મોનાડનોક જેવો મહત્વનો ભાવ આપે છે, ભૂ-આકૃતિ વિજ્ઞાનમાં અન્ય મૂર્તિમંત...

મુખ્ય નદીઓમાં110-mile (177 km) મેર્રીમેક, જે રાજ્યને ઉત્તર-દક્ષિણ એમ બે ભાગમાં વિભાજીત કરે છે, અને ન્યૂબ્યુરીપોર્ટ, મેસેચ્યુસેટ્સમાં પૂર્ણ થાય છે. તેની સહાયક નદીઓમાં કોન્ટૂકૂક નદી, પેમિગેવાસ્સેટ નદી અને વિન્નિપેસાકી નદી સામેલ છે. 410-mile (660 km) કનેક્ટિકટ નદી, જે ન્યૂ હેમ્પશાયર સ્થિત કનેક્ટિકટ તળાવોથી શરૂ થાય છે અને કનેક્ટિકટની દક્ષિણ તરફ વહે છે, તે વેરમોન્ટ સાથે પશ્ચિમી સરહદ નિશ્ચિત કરે છે. સામાન્ય સંજોગોમાં રાજ્યની સરહદ નદીની વચ્ચે કેન્દ્રમાં આવતી નથી, પરંતુ વેરમોન્ટ દિશામાં પાણીના નીચા પ્રવાહને દર્શાવે છે; જેનો અર્થ એ છે કે વેરમોન્ટ સરહદ (કેટલાક વિસ્તારોને બચાવા માટે ડેમ દ્વારા પાણીની સપાટી ઉંચી લઈ જવામાં આવી છે) સહિતની સમગ્ર નદી ન્યૂ હેમ્પશાયમાં સમાઈ જાય છે. માત્ર એક જ શહેર પિટ્સબર્ગ વેરમોન્ટ રાજ્ય સાથે જમીન સરહદ વહેંચે છે. કનેક્ટિકટનું ઉત્તરપશ્ચિમી મુખ્યમથક પણ ન્યૂ હેમ્પશાયર કેનેડિયન સરહદને દર્શાવે છે.

પિસકેટ્યુક્વા નદી અને તેની રાજ્યમાંની ઘણી સહાયક નદીઓ માત્ર દરિયાઈ બંદર તરીકે મહત્વની છે, જ્યાં તેમનો પ્રવાહ એટલાન્ટિક સ્થિત પોર્ટ્સમાઉથ તરફનો હોય છે. સાલમોન ફોલ્સ નદી અને પિસકેટ્યુક્વા મેઈને સાથેના સરહદીય વિસ્તારને દર્શાવે છે. પિસકેટ્યુક્વા નદીની સરહદ એ 2001માં એક સમયે ન્યૂ હેમ્પશાયર અને મેઈને વચ્ચે સરહદીય વિવાદ હતી, આ સાથે ન્યૂ હેમ્પશાયરે ઘણા ટાપુઓ પર પોતાનું પ્રભુત્વ હોવાનો દાવો પણ કર્યો હતો, જેમાં પોર્ટ્સમાઉથ નૌસેના શીપયાર્ડ પણ સામેલ છે. યુ.એસ. (U.S.) ની સુપ્રિમ કોર્ટે 2002માં આ કેસને રદબાતલ ઠેરવ્યો હતો, અને મેઈને સાથેના ટાપુઓ પરની માલિકી છોડવા કહ્યું હતું. ન્યૂ હેમ્પશાયરના તળાવોમાંનું સૌથી મોટું લેક વિન્નિપેસાકી છે, જે ન્યૂ હેમ્પશાયરના પૂર્વીય-મધ્યભાગમાં 71 square miles (184 km²) જેટલું ક્ષેત્ર આવરી લે છે. અમ્બોગોગ તળાવ મેઈને સરહદ સાથે જોડાયેલું છે, જે અદાજીત 12.3 square miles (31.9 km²), એક બીજાથી દૂર છે.

હેમ્પટોન બીચ એ સ્થાનિક ઉનાળુ સ્થળ તરીકે ખૂબ લોકપ્રિય છે. અંદાજે 10 miles (16 km) સમુદ્ર તટિય વિસ્તારોમાં આઈલ્સ ઓફ શોએલ્સ (છીછરા ટાપુઓ), નવ નાના આઈલેન્ડ (જેમાંથી ચાર ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં આવેલા છે), જે 19મી સદીમાં કવિ કેલિઆ થાક્ષટેર દ્વારા સ્થાપિત વસાહતી કારીગરી માટે જાણીતા છે, સાથે જ દરિયાઈ લૂંટારા બ્લેકબ્રેડ એ અહીં ખજાનો દફનાવ્યો હોવાની માન્યતા પણ છે. મેઈને બાદ તે દેશનું બીજું એવું રાજ્ય છે જ્યાં ઊંચી ટકાવારીમાં ટિમ્બરલેન્ડ વિસ્તારો આવેલા છે. આ પછળનું કારણ ખેડૂતોનો પરિત્યાગ છે કે જેઓ 20મી સદીમાં નિયમિત પગાર વાળી નોકરીઓ માટે શહેરી વિસ્તારો અથવા તો વધુ ઉત્પાદક વિસ્તારો માં સ્થળાંતરીત થયા હતા.

ન્યૂ હેમ્પશાયર સમષિતોષ્ણ બ્રોડલિફ અને બાયોમના મિશ્ર જંગલોમાં આવેલું છે. મોટા ભાગનું રાજ્ય, ખાસ કરીને વ્હાઈટ માઉન્ટેન ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડ-અકાડિઅન જંગલોના કૉનિફર (શંકુ આકરના વૃક્ષો) અને ઉત્તરીય ભાગ સાગના સખત લાકડા વૃક્ષો દ્વારા છવાયેલું છે. રાજ્યનો દક્ષિણપૂર્વીય ખૂણો અને વેરમોન્ટ સરહદ સહિતનો કનેક્ટિકટ નદી ભાગ મિશ્ર ઓકના વૃક્ષો ધરાવતા ઉત્તરપૂર્વીય સમુદ્રી જંગલોથી ઘેરાયેલું છે.

રાજ્યનો ત્રીજો ઉત્તરીય ભાગ એ સ્થાનિક રીતે નોર્થ કન્ટ્રી (ઉત્તર દેશ) અથવા "નોર્થ ઓફ ધી નોચ્ડ્" (ઉત્તરનો ખાંચો), આ સંદર્ભે વ્હાઈટ માઉન્ટેનમાં થઈ પસાર થાય છે. તે રાજ્યની કુલ વસ્તીના 5% વસ્તી ધરાવે છે, જે પ્રત્યક્ષ રીતે ખૂબ ગરીબીથી પીડાય છે અને વૃક્ષોની કાપણી તેમજ કાગળ ઉદ્યોગોમાં થઈ રહેલા ઘટાડાને કારણે વસ્તી ગુમાવી રહ્યું છે. જોકે, પ્રવાસન ઉદ્યોગ, ખાસ કરીની ઉત્તર ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં પ્રવાસીઓ સ્કી, સ્નોબોર્ડ, હાઇક અને માઉન્ટેન બાઇક માટે આવે છે, જે મિલ બંધ થતા સ્થાનિક અર્થતંત્રને મદદરૂપ છે.

આબોહવા

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં યોરપીયખંડનું ભેજવાળુ વાતાવરણ અનુભવાય છે. કોપેન આબોહવા વર્ગીકરણ ડીએફએ દક્ષિણ વિસ્તારોમાં છે અને ડીએફબી ઉત્તરમાં છે), સાથે હુંફાળો, ભેજવાળો ઉનાળો, ઠંડી અને વરસાદી ચોમાસું તેમજ સમગ્ર વર્ષ એકધારી બરફ વર્ષા થાય છે. દક્ષિણપૂર્વીય ભાગમાં આબોહવા એ એટલાન્ટિક સમુદ્ર દ્વારા નિયંત્રીત અને પ્રત્યક્ષ રીતે સરેરાશ નરમ તેમજ ભેજવાળુ વરસાદી વાતાવરણ રહે છે, જ્યારે ઉત્તરમાં અને અંતરિયાળ ભાગોમાં ઠંડુ તાપમાન અને ઓછો ભેજ અનુભવાય છે. સમગ્ર રાજ્યમાં શિયાળો ઠંડો રહે છે અને સતત બરફવર્ષા થાય છે, ખાસ કરીને ઉત્તર અને પર્વતીય વિસ્તારોમાં તે સખત હોય છે. વર્ષ દરમિયાન સરેરાશ બરફવર્ષાના વિસ્તાર 60 inches (150 cm) થી 100 inches (250 cm) સમગ્ર રાજ્યમાં ફેલાયેલા છે.

જુલાઈ દરમિયાન રાજ્યમાં સૌથી ઉંચુ મહત્તમ તાપમાન 70 અંશ ફેરનહિટ અને લધુત્તમ 80 અંશ ફેરનહિટ (અંદાજે 24-28 અંશ સે્લ્સિયશ) છે, જ્યારે રાત્રી દરમિયાનનું નીચું તાપમાન મધ્ય 50 અંશ ફેરનહિટ થી 60 અંશ ફેરનહિટ નીચે રહ્યું છે (13-15 અંશ સે). ઉત્તરમાં દૂર અને ઊંચાઈએ આવેલા દરિયાઈ વિસ્તારોમાં જાન્યુઆરીનું તાપમાન સરેરાશ 34 °F (1 °C) ઉંચુ અને રાત્રી દરમિયાન 0 °F (−18 °C) જેટલું નીચું રહે છે. રાજ્યભરમાં વર્ષ દરમિયાન સરેરાશ 40 inches (100 cm) જેટલી બરફવર્ષા થાય છે, સાથે જ વ્હાઈટ માઉન્ટેનમાં ઉંચી સપાટી અને વાર્ષિક બરફવર્ષા દરમિયાન કેટલુંક વૈવિધ્ય પણ જોવા મળે છે.

અત્યાંતિક બરફવર્ષા ક્યારેક ઉત્તરપૂર્વીય પર આધારિત છે, જેમ કે 78નું બ્લિઝાર્ડ અને 1993નું બ્લિઝાર્ડ, જ્યારે રાજ્યના મોટા ભાગના વિસ્તારોમાં 24થી ૪૮ કલાક સુધી સચવાઈ રહ્યા હતા. શિયાળા દરમિયાન ઘણા સ્થળોએ હળવી બરફવર્ષા થતી રહે છે, ક્યારેક તે અલબેર્ટા ક્લિપર સાથે જોડાય છે.

ક્યારેક ન્યૂહેમ્પશાયર વાવાઝોડાઓનો ભોગ પણ બન્યુ છે, ઉષ્ણકટિબંધિય ચક્રાવાત પસાર થતા રાજ્યમાં પહોંચે છે, તેઓ ક્યારેક વધુ તીવ્ર હોય છે. સાથે જ મોટાભાગના ચક્રવાત દક્ષિણી ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડના દરિયાઈ વિસ્તારોને અસર કરે છે અને તટિય વિસ્તારોથી અંદરની તરફ ગતિ અથવા અપતટિય વિસ્તારોમાંથી પસાર થઈને મેઈને ખાડીમાં પ્રવેશે છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં પ્રતિવર્ષ સરેરાશ 20થી ઓછા દિવસનું વાવાઝોડું અને રાજ્યભરમાં સરેરાશ 2 ટોર્નાડો (વાવાઝોડું) આવે છે.

નેશનલ આર્બોર ડે ફાઉન્ડેશનએ સમગ્ર રાજ્યમાં અસરગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં નકશા દર્શાવતો વિસ્તાર ૩, 4, 5, અને ૬ સ્થાપિત કર્યા છે, જે ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં દિક્ષણ તરફની યાત્રામાં અપેક્ષિત ઠંડી અને ગરમ આબોહવા દર્શાવે છે. 1990 યુએસડીએ(USDA)એ ન્યૂ હેમ્પશાયર વિસ્તારમાં અસરગ્રસ્ત વિસ્તારોમાં, ઉત્તરમાં ઝોન 3બી અને દક્ષિણમાં 5બી સ્થારિત કર્યા છે.

મહાનગરીય વિસ્તારો

આ પણ જુઓ: List of cities in New Hampshire

યુ.એસ (U.S.) વસ્તીગણતરી વિભાગ દ્વારા ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડના વિસ્તારોને મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેવા કે ન્યૂ ઈંગ્લેન્ડ શહેરી અને કસબા વિસ્તારો (એનઈસીટીએએસ) (NECTAs) ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં આવેલા એનઈસીટીએ (NECTAs)ની યાદી નીચે પ્રમાણે છે:

માન્ચેસ્ટર શહેર

• બર્લિન
• ક્લેરમોન્ટ
• કોનકોર્ડ
• ફ્રેન્કલિન
• કીને
• લાકોનિઆ
• લેબનોન – હાર્ટફોર્ડ વીટી(VT)
• માન્ચેસ્ટર
• નાશુઆ

બોસ્ટોન મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારનો મેટ્રોપોલિટન વિભાગ

• પોર્ટ્સમાઉથ
• રોચેસ્ટર – ડોવેર

ઇતિહાસ

મુખ્ય લેખ: History of New Hampshire

ફોર્ટ વિલિયમ એન્ડ મેરી 1705.

યુરોપિય સમજૂતિ પૂર્વે વિવિધ એલ્ગોન્કિઅન પિન્નાકૂક અદિવાસીજાતિઓએ સ્થાળંતર કર્યું હતું. 1600-1605 દરમિયાન અંગ્રેજી અને ફ્રેન્ચ સંશોધકોએ ન્યૂ હેમ્પશાયરની મુલાકાત લીધી હતી, અને 1623માં ઘણા અંગ્રેજી માછીમારો ઓડિઓર્નર્સ પોઈન્ટ, હાલના રાયેમાં સ્થાયી થયા હતા. સૌપ્રથમ કાયમી સમજૂતિ હિલ્ટોન પોઈન્ટની હતી (હાલના દિવસોમાં ડોવેર). 1631 સુધીમાં, ઉચ્ચ ખેતીવાડી વસાહત સાથે સમાધાન થયું, આધુનિક દિવસોમાં ડોવેર, ડરહામ અને સ્ટ્રાથાર્મ, 1679માં તે "રોયલ પ્રોવિન્સ બન્યો."

ન્યૂ હેમ્પશાયર એ તેર વસાહતમાંથી એક હતું, જેણે અમેરિકન ક્રાંતિ દરમિયાન બ્રિટિશ શાસન સામે લડત આપી હતી. અમેરિકન ક્રાંતિના સમય સુધી ન્યૂ હેમ્પશાયર એક વિભાજીત રાજ્ય હતું. સમુદ્ર કિનારાના વિસ્તારોમાં આર્થિક અને સામાજિક જીવન ચીરઘર (લાકડા કાપવાની મીલો), શીપયાર્ડ, વેપારીઓની કોઠીઓ અને ગામડા તેમજ સ્થાપિત થયેલા શહેરો આપસાપસ ફરે છે. સમુદ્ધ વેપારીઓએ અહીં આલિશાન મકાનો બાંધ્યા છે અને તેમને વિલાસી સુવિધાઓ સાથે સજાવવામાં આવ્યા છે. આવા વેપારીઓ તેમની મૂડી વેપાર અને જમીન વાયદાઓમાં રોકે છે. તો સામાજિક સ્તરના બીજા છેડે રોજીંદા મજૂરો, ખાણીયાઓ, કરારબદ્ધ નોકરો અને સેવકોનો એક સ્થાયી વર્ગ વિકસિત થયો છે.

તે પ્રથમ રાજ્ય હતુ જેણે પોતાની સ્વતંત્રતાની જાહેરાત કરી હતી. અહીં એક માત્ર યુદ્ધ થયું હતું, જેમાં 14 ડિસેમ્બર 1774માં પોર્ટસ્મોથ હાર્બરમાં વિલિયમ અને મેરી કિલ્લા પર દરોડા પડ્યા હતા. બે રાતની કવાયત બાદ બળવાખોરોએ મોટા જથ્થામાં સંગ્રહિત કરેલા વિસ્ફોટકો, નાના હથિયારો, અને તોપ (આ દરોડા નેતા, જનરલ સુલિવાને તેને આમ વર્ણવે છે, "પાઉડરનો અર્ક, નાના હથિયારો, બૅયનિટ અને કારતૂસના ખોખા, તોપ અને તોપખાનું એક સાથે સંગ્રહિત હતા") જપ્ત કરવામાં આવ્યા હતા. સ્થાનિક દેશભક્તોને એક ચેતાવણી દ્વારા આ હુમલાની અગાઉથી જાણ હતી, ડિસેમ્બર 13, 1774ના પોલ રેવેરે કહ્યું હતું કે બોસ્ટનમાંથી નૌસેનાના જવાનો દ્વારા કિલ્લા પર પુન: નિયંત્રણ મેળવાશે. અચોક્કસ ગણતરી પ્રમાણે આ દારૂગોળાનો ઉપયોગ પાછળથી બુન્કેર હિલની લડાઈમાં થાયો હતો, મેજર ડેમેરિટ દ્વારા તે મૂકવામાં આવ્યા હતા, જેઓ ન્યૂ હેમ્પશાયરના ઘણા દેશભક્તોમાંથી એક હતા. ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિમાં અન્ય સ્થળોએ ઉપયોગમાં ન લેવાયા તે પૂ્ર્વે સુધી તેમણે આ દારૂગોળો પોતાના ઘરમાં છૂપાવીને રાખ્યો હતો.

ન્યૂ હેમ્પશાયર એક સમયે જેક્સોનિઅનનો ગઢ હતો; 1852ની વ્હાઈટ હાઉસ ચૂંટણી માટે રાજ્યમાંથી ફ્રેન્કલિન પિયર્સે ચૂંટાયા હતા. ઔદ્યોગિકરણ મોટી સંખ્યામાં મીલોનું સ્વરૂપ લઈ રહ્યું છે, જે ક્યુબેક ("ફ્રેન્ચ કેને઼ડિયન") અને આયર્લેન્ડમાંથી મોટી સંખ્યામાં પ્રવાસીઓને આકર્ષી રહ્યું છે. રાજ્યના ઉત્તરભાગમાં જંગલમાંથી લાકડા કાપીને તૈયાર કરવામાં આવે છે અને પર્વતીય વિસ્તારો પ્રવાસીઓને આકર્ષણ પૂરું પાડે છે. 1960 પછી, કાપડ ઉદ્યોગ પડી ભાંગ્યો, પરંતુ ઉચ્ચ ટેક્નૉલોજી અને સેવા પ્રદાતા તરીકે અર્થતંત્ર ફરી બેઠું થયું.

1952થી ન્યૂ હેમ્પશાયરે દર વર્ષે રાષ્ટ્રપ્રમુખની ચૂંટણી પૂર્વે યોજાતી રાષ્ટ્રપ્રમુખીય પ્રાયમરી (પ્રાથમિક ચૂંટણીઓ) માટે રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સૌનું ધ્યાન ખેંચ્યું છે. ટૂંક સમયમાં તે રિપબ્લીકન અને ડેમોક્રેટિક પક્ષોના ઉમેદવારો માટે તે મહત્વનું પરિક્ષણ કેન્દ્ર બની રહ્યું છે. માધ્યમો પણ અન્ય તમામ રાજ્યોની પ્રાથમિક ચૂંટણી પ્રક્રિયા કરતા ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં રાજ્યની નિર્ણય શક્તિને દર્શાવતા તેને ખાસ્સું મહત્વ આપે છે, (અને અન્ય રાજ્યોના રાજનીતિકારોને શાસન પરિવર્તિત કરવા ફરી ફરીને પ્રોસ્તાહન આપે છે.

વસ્તી-વિષયક માહિતી

Historical population Census Pop. %± 1790 ૧,૪૧,૮૮૫ — 1800 ૧,૮૩,૮૫૮ ૨૯.૬% 1810 ૨,૧૪,૪૬૦ ૧૬.૬% 1820 ૨,૪૪,૧૫૫ ૧૩.૮% 1830 ૨,૬૯,૩૨૮ ૧૦.૩% 1840 ૨,૮૪,૫૭૪ ૫.૭% 1850 ૩,૧૭,૯૭૬ ૧૧.૭% 1860 ૩,૨૬,૦૭૩ ૨.૫% 1870 ૩,૧૮,૩૦૦ −૨.૪% 1880 ૩,૪૬,૯૯૧ ૯�૦% 1890 ૩,૭૬,૫૩૦ ૮.૫% 1900 ૪,૧૧,૫૮૮ ૯.૩% 1910 ૪,૩૦,૫૭૨ ૪.૬% 1920 ૪,૪૩,૦૮૩ ૨.૯% 1930 ૪,૬૫,૨૯૩ ૫�૦% 1940 ૪,૯૧,૫૨૪ ૫.૬% 1950 ૫,૩૩,૨૪૨ ૮.૫% 1960 ૬,૦૬,૯૨૧ ૧૩.૮% 1970 ૭,૩૭,૬૮૧ ૨૧.૫% 1980 ૯,૨૦,૬૧૦ ૨૪.૮% 1990 ૧૧,૦૯,૨૫૨ ૨૦.૫% 2000 ૧૨,૩૫,૭૮૬ ૧૧.૪% Est. 2009 ૧૩,૨૪,૫૭૫

ન્યૂ હેમ્પશાયરની વસ્તી ઘનતા દર્શાવતો નકશો

2005ના અંદાજ અનુસાર, ન્યૂ હેમ્પશાયરની અંદાજીત વસ્તી લગભગ 1,309,940 હતી. જેમાં પાછલા વર્ષોમાં 10,771 અથવા 0.8%ના દરથી વધારો થયો છે, અને 2000ના વર્ષથી 74,154 અથવા 6.0%ના દરે વધારો જોવા મળ્યો. છેલ્લી વસ્તી ગણતરી અનુસાર, આ વસ્તી વધારાના આંકડામાં કુદરતી રીતે 23,872 વસ્તી (75,060 જન્મમાંથી 51,188 મૃત્યુને બાદ કરતા) વધી છે, જેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે અને રાજ્યમાં સ્થળાંતર કરીને આવનારા લોકોની કુલ સંખ્યા 51,968 છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં કાયમી વસવાટ માટે બીજા દેશમાંથી સ્થળાંતર કરીને આવનારા લોકોની સંખ્યામાં કુલ 11,107નો વધારો થયો છે. અને દેશમાં જ થતા સ્થળાંતરને લીધે કારણે લોકોની સંખ્યામાં કુલ 40,861નો વધારો થયો છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં વસ્તીના કેન્દ્ર તરીકે મુખ્ય મેર્રિમેક કાઉન્ટી મુખ્ય છે કે જે પેમબ્રોક શહેરમાં આવેલું છે. 1950થી વસ્તીનું કેન્દ્ર ખસીને ઉત્તર 12 miles (19 km) તરફ વળ્યું છે. આ ફેરફાર પાછળની વાસ્તવિકતા એ છે કે દક્ષિણીય સરહદનો સહિતના વિસ્તારો ખૂબ ઝડપથી વિકાસ પામી રહ્યા છેસ, બોસ્ટન અને મેસેચ્યુસેટ્સના અન્ય શહેરી વિસ્તારોમાં આ પ્રવાહ જોવા મળે છે. ઢાંચો:US Demographics

2004 અનુસાર, વસ્તીગણતરીમાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની બહાર જન્મેલા 64,000(4.9%) રહેવાસીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.

2006માં, રાષ્ટ્રનો સૌથી નીચો જન્મદર ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં નોંધાયો હતો.

વંશ જૂથો

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં અલગ-અલગ વંશ જૂથ મોટી સંખ્યામાં જોવા મળે છે:

• 22.5% આઇરીશ
• 19.3% ઇંગ્લીશ
• 17.0% ફ્રેંચ
• 10.5% ઇટાલિયલન
• 9.7% જર્મન
• 8.6% ફ્રેંચ કેનેડિયન
• 4.9% સ્કોટીશ
• 4.4% પોલિશ
• 4.1% અમેરિકન
• 2.7% સ્કોટ્સ-આઇરિશ
• 2.0% સ્વિડીશ
• 1.4% પોર્ટુગીઝ

મોટી સંખ્યામાં આઇરિશ અમેરિકન અને ફ્રેંચ-કેનેડિયન વસ્તી મીલોના કારીગરોમાંથી સંક્રાન્તિ પામી છે, જેમાંથી ઘણા હજી પણ માન્ચેસ્ટર જેવા જૂની મિલોની વસાહતમાં રહે છે. યુ.એસ. (U.S.)ના અન્ય રાજ્યોની સરખામણીએ ન્યૂ હેમ્પશાયરના રહેવાસીઓમાં ટકાવારીની દ્રષ્ટિએ સૌથી મોટી સંખ્યા (કુલ વસ્તીના 25.6%)માં ફ્રેન્ચ/ફેન્ચ-કેન્ડિયન કુળના લોકો રહે છે.

2000ની યુ.એસ. (U.S.)ની વસ્તી ગણતરી અનુસાર, કુલ વસ્તીમાં 5 વર્ષ અને તેથી વધુ ઉંમરના 3.41% લોકો તેના ઘરમાં ફ્રેન્ચ બોલે છે, જ્યારે 1.60% લોકો સ્પેનિશ બોલે છે.

કોસ કાઉન્ટીમાં તેની કુલ વસ્તીના 16% લોકો ઘરમાં ફ્રેન્ચ બોલે છે.

ધર્મ

ધર્માનુસાર ન્યૂ હેમ્પશાયરના રહેવાસીઓની ટકાવારી(યુએસએ (USA) ટુડેમાંથી ):

• ક્રિશ્ચન – 72%
  • કેથોલિક – 35%
  • પ્રોટેસ્ટન્ટ – 32%
    • બેપ્ટિસ્ટ – 6%
    • કોંગ્રેગ્શનાલિસ્ટ/યુનાઇટેડ ચર્ચ ઓફ ક્રાઇસ્ટ – 6%
    • ઇપિસ્કોપાલિયન/એન્ગલિકેન – 4%
    • મેથોડિસ્ટ – 3%
    • લુથેરાન – 1%
    • પેન્ટેકોસ્ટલ/ક્રિસ્મેટિક – 1%
    • પ્રિસબાયટેરિયન – 1%
    • પ્રોટેસ્ટન્ટ, કોઇપણ સંપ્રદાય ન પાળતા – 10%
  • અનસ્પેસિફાઇડ ક્રિશ્ચન – 5%
• જેવિસ – 1%
• અન્ય – 2%
• કોઇ ધર્મ ન પાળનારા – 17%
• 0.5% કરતા ઓછા દરેકમાં –

મોર્મોન/લેટર ડે સંત, ચર્ચ ઓફ ધી ક્રાઈસ્ટ (ઈસુ ખ્રિસ્તના દેવળ) , બિન-સાંપ્રદાયિક, જેહેવાહના અનુયાયી,ઈશ્વર સમુદાય, મુસ્લિમ, બૌદ્ધ, ઇવેજેલિકલ (ઈશુ ખ્રિસ્ત બોધ અનુસાર શ્રદ્ધાથી મુકિત મળે છે એ સિદ્ધાંન્ત મુજબ પોતાનો મત સ્વીકારવા સમજાવવાની ઇરછા પ્રૉટેસ્ટન્ટ સંપ્રદાયનો સભ્ય), ચર્ચ ઓફ ગોડ, સેવન્થ-ડે ઍડવન્ટિસ્ટ (ઈસુનું તુરત જ ફરી આગમન થવાનું છે તેમ માનનાર)

એક સર્વે અનુસાર, ન્યૂ હેમ્પશાયર અને વેરમોન્ટના લોકો અન્ય અમેરિકન લોકોની જેમ સાપ્તાહિક વિધીમાં ખૂબ ઓછા જાય છે, અને બાકીના અન્ય દેશના 71% લોકોની સરખામણીએ ફક્ત 54% લોકો જ એવું માને છે કે, “ખરેખર ઇશ્વરની ઉપસ્થિતી છે.” આ ઉપરાંત ન્યૂ હેમ્પશાયર અને વેરમોન્ટના લોકો ધાર્મિક રીતે સૌથી નીચેના સ્તર પર છે. લગભગ 23%(રાષ્ટ્રિય સ્તરે 39%) લોકો સપ્તાહમાં એક વખત ધાર્મિક વિધીમાં ભાગ લે છે. 36%(રાષ્ટ્રિય સ્તરે 56%) લોકો એવું માને છે કે ધર્મ તેમના માટે ખૂબ જ અગત્યનો છે.) એઆરડીએ (ARDA)ના મતે, સૌથી મોટા પ્રોટેસ્ટન્ટ સંપ્રદાયમાં યુનાઇટેડ ચર્ચ ઓફ ક્રાઇસ્ટ સાથે 34,299 લોકો જોડાયેલા છે. જ્યારે યુનાઇટેડ મેથોડોલોજીસ્ટ ચર્ચ સાથે 18,927 લોકો જોડાયેલા છે. કેથોલિક ચર્ચ સાથે 431,259 સભ્યો જોડાયેલા છે.

અર્થતંત્ર

બ્યુરો ઓફ ઇકોનોમિક એનાલિસિસના અંદાજ અનુસાર, 2008માં રાજ્યનું કુલ ઉત્પાદન $60 બિલિયન હતું, જે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં દસમું સૌથી ઓછું ઉત્પાદન છે. 2008માં પ્રતિ રહેણાંક સરેરાશ આવક $49,467 હતી, જે સમગ્ર દેશમાં સાતમા ક્રમે છે. અહીંના ખેત ઉત્પાદનોમાં ડેરી ઉત્પાદનો, છોડનો જથ્થો, પશુધન, સફરજન અને ઇંડાનો સમાવેશ થાય છે. ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનોમાં મશિનરી, ઇલેક્ટ્રિક સાધનો, રબર અને પ્લાસ્ટિકની વસ્તુઓ તથા પર્યટન સેવાનો સમાવેશ થાય છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરના અર્થતંત્રએ છેલ્લી સદીમાં એક નોંધપાત્ર બદલાવનો અનુભવ કર્યો છે. પરંપરાગત ન્યુ ઇંગ્લેન્ડના નાના ખેતરો અને ક્યુબેકના હિસ્સાઓ બનાવવાની કામગીરીમાંથી ઐતિહાસિક રીતે ફેરબદલ કરીને કાપડ ઉત્પાદન, જૂતાં બનાવવાનાં અને નાના મશિનનોની દૂકાનો શરૂ કરીને નાની મજૂરી મેળવવી નવી કામગીરી શરૂ કરી છે.... રાજ્યના હાલના ડોલર ઉત્પાદનમાં કિંમત અનુસાર(આધાર: 1997યુ.એસ.આર્થિક વસ્તીગણતરી, ઉત્પાદન, ન્યૂ હેમ્પશાયર), આ ક્ષેત્રનો ફાળો કાપડ ઉત્પાદનનો 2%, ચામડાંની વસ્તુઓનો ફાળો 2% અને મશિન ઉત્પાદનનો ફાળો 9% જેટલો છે. જો કે દક્ષિણમાં વધુ સારી મજૂરી અને પ્રચલિત પ્લાન્ટ ને કારણે હવે અત્યંત ઘટાડો જોવા મળ્યો છે.

2008ના નાણાકિય વર્ષ દરમિયાન રાજ્યનું અંદાજપત્ર $5.11 બિલિયન હતું જેમાં $1.48 બિલિયન ફેડરલ ફંડનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં ટેક્સનો મુદ્દો વિવાદાસ્પદ રહ્યો છે, જેમાં મિલ્કત વેરો છે(જે મ્યુનિસિપલ હસ્તગત છે) પરંતુ વ્યાપક વેચાણ વેરો કે આવક વેરો નથી. રાજ્યમાં ખૂબ જ ઓછો ખાદ્ય, લોજિંગ, વાહન અને રોકાણ પર આવક વેરો અને રાજ્યના રસ્તાઓ પર વેરો છે.

એનર્જી ઇન્ફોર્મેશન એડમિનિસ્ટ્રેશન (ઊર્જા માહિતી વહીવટીતંત્ર)ના મતે, ન્યૂ હેમ્પશાયરનો ઊર્જા વપરાશ અને માથાદિઠ ઊર્જા વપરાશ સમગ્ર દેશમાં સૌથી ઓછી છે. પોર્ટ્સમાઉથની નજીક સ્થિત સિબ્રૂક સ્ટેશન ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ, ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડમાં સૌથી મોટો ન્યુક્લિયર રિએક્ટર છે, અને ન્યૂ હેમ્પશાયરની કુલ ઊર્જા માંગની લગભગ 30 ટકા જેટલી ઊર્જા પૂરી પાડે છે. બે કુદરતી ગેસ ઊર્જા પ્લાન્ટ અને બોમાં કોલસા દ્વારા ઉત્પાદિત થતા મેર્રિકમેક સ્ટેશન પ્લાન્ટ સહિત થોડાં અશ્મિભૂત ઇંધણ પાવર પ્લાન્ટ્સ બાકીની ઊર્જા પૂરી પાડે છે.

સામાન્ય રીતે ઉનાળાની મધ્યમાં અહીં વાતાનૂકુલિત મશિનનો વપરાશ ઓછો છે અને કેટલાક ઘરોમાં જ ગરમી માટે પ્રાથમિક ઊર્જા સ્ત્રોતનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જેને કારણે રાષ્ટ્રની સરેરાશ વપરાશની તુલનાએ ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં રહેણાંક ઊર્જા વપરાશ ખૂબ જ ઓછી છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરના કુલ રહેણાંકમાં અડધાથી વધુ લોકો શિયાળામાં ગરમી માટે ઇંધણતેલ નો ઉપયોગ કરે છે. ન્યૂ હેમ્પાશાયરમાં પવન ઊર્જા, હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિસિટી (પાણીમાંથી મેળવાતી ઊર્જા) અને લાકડાના ઇંધણ જેવા ફરીથી વપરાશમાં કરી શકે તેવા ઉર્જાનો વપરાશ કરવા સક્ષમ છે.

રાજ્યમાં કોઇ સામાન્ય વેચાણ ટેક્સ નથી અને કોઇ ખાનગી રાજ્ય આવક વેરો નથી (રાજ્ય ડિવિડન્ડ અને વ્યાજની આવક પર 5 ટકા વેરો લે છે) અને વિધાનસભા નાણાસંબધી નિયંત્રણ રાખવા માટે કામગીરી કરે છે. વિવિધ કામગીરીને પગલે રાજ્યનું સામાન્ય અર્થતંત્ર ખૂબ જ સારું ચાલી રહ્યું છે.

ઉપરાંત, (રાજ્ય સ્તરે મિલ્કત વેરાના વિવાદને દૂર કરીએ તો પણ)ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં વ્યાપક ભૂમિકાવાળા વેરાની પ્રથાનો અભાવ છે, જેને કારણે રાજ્યના સ્થાનિક સમુદાયને દેશનો સૌથી વધુ મિલ્કત વેરો ચૂકવવો પડે છે. એકંદરે, રાજ્ય અને સ્થાનિક સ્તરે સંયુક્ત રીતે સરેરાશ વેરાના દબાણની દૃષ્ટિએ ન્યૂ હેમ્પશાયરનું સ્થાન 49મું છે.

ફેબ્રુઆરી, 2010 અનુસાર, રાજ્યનો બેરોજગારી દર 7.1% હતો.

કાયદો અને સરકાર

મુખ્ય લેખ: Government of New Hampshire

ન્યૂ હેમ્પશાયરના રાજ્યપાલ જ્હોન લીન્ચ(ડેમોક્રેટ) છે. યુ.એસ. (U.S.) સેનેટમાં ન્યૂ હેમ્પશાયરના સભ્યો જુડ્ડ ગ્રેગ (રીપબ્લિકન) અને જીએન્ને શાહિન(ડેમોક્રેટ) છે. કેરોલ શી-પોર્ટર (ડેમોક્રેટ) અને પૌલ હોડેસ(ડેમોક્રેટ) બંને ન્યૂ હેમ્પશાયરના યુ.એસ. (U.S.) ખાતેના ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધી છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયર એ આલ્કોહોલ ધરાવતા પીણાં પર નિયંત્રણ રાખતું રાજ્ય છે અને રાજ્ય લિક્યોર કમિશન આલ્કોહોલ ધરાવતા પીણાંના વેચાણ અને વિતરણ દ્વારા $100 મિલિયનની આવક કરે છે.

આ રાજ્ય 1લી જાન્યુઆરી, 2008થી નાગરીક સંમેલન ચાલુ થયું છે અને 1લી જાન્યુઆરી 2010માં સજાતિય લગ્નને કાયદાકીય માન્યતા પ્રાપ્ત થઇ છે.

શાસક દસ્તાવેજો

ન્યૂ હેમ્પશાયરનું રાજ્ય બંધારણ 1783નું છે, જે રાજ્યનો સૌથી સર્વોચ્ચ કાયદો છે. ત્યારબાદ ન્યૂ હેમ્પશાયરના કાયદાકિય ખરડામાં નોંધ સાથે સુધારા કરવામાં આવ્યા અને ન્યૂ હેમ્પશાયર કોડ ઓફ એડમિનિસ્ટ્રેટિવ કાયદો આવ્યો. આ બધા કાયદાઓ ફેડરેલ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ બંધારણ, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કોડ અને કોડ ઓફ ફેડરલ રેગ્યુલેશન સાથે સમાંતર છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયરની સરકાર અંગેના એક લેખમાં વર્ણવામાં આવ્યા અનુસાર, ન્યૂ હેમ્પશાયરનો કાયદો ભોગ બનેલા લોકો ન હોય તેવા ગુન્હા, બાલઘર અને નાગરીક સંમેલન જેવા નિયમોનું આરોપણ કરે છે.

સરકારની શાખાઓ

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં દ્વિભાજીત વહિવટી શાખાઓ છે. રાજ્યપાલની બનેલી અને પાંચ સભ્યોની બનેલી વહીવટી સભા જે $5,000થી વધુના રાજ્યના કરારો આધારીત ચૂંટાઇ છે અને રાજયપાલ દ્વારા કરવામાં આવતી કોઇપણ ખાતાની અને જજ અંગેની નિમણૂંક તથા ક્ષમાદાન અંગેની કામ કામગીરી અંગે સૂચન અને અનુમતી આપે છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં રાજ્યપાલની નીચે કોઇ લેફ્ટેનેન્ટ ગવર્નર (ઉપરાજ્યપાલ) નથી; જ્યારે પણ રાજ્યપાલ તેની કામગીરી સંભાળવા સક્ષમ ના હોય ત્યારે સેનેટના અધ્યક્ષ કાર્યકારી રાજ્યપાલ તરીકે કામગીરી સંભાળે છે.

વિધાનસભાને અહીં જનરલ કોર્ટના નામથી ઓળખાય છે. જેઓ હાઈસ ઓફ રેપ્રિઝેન્ટટિવ (સદનના પ્રતિનિધિ) અથવા સેનેટ તરીકે ઓળખાય છે. ૪૦૦ પ્રતિનિધિઓ, આ વિધાનસભાને વિશ્વના અન્ય દેશોની સરખામણીએ સૌથી મોટું ચૂંટાયેલું માળખું બનાવે છે, જે તામામ અંગ્રેજી ભાષા બોલે છે, અને અને 24 સેનેટર છે. જેમાંથી મોટાભાગના અસરકાર સ્વયંસેવકો છે, જેમાંથી અડધા નિવૃત્ત લોકો છે. (વધુ વિગત માટે ન્યુ હેમ્પાશાયરની સરકાર પરનો લેખ જૂઓ.

રાજ્યની એકમાત્ર અપીલેટ (અપીલનો નિકાલ લાવનાર કોર્ટ) કોર્ટ ન્યૂ હેમ્પાશાયરની સુપ્રિમ કોર્ટ છે. સૌથી મોટી કોર્ટ જનરલ જુઅરિસ્ડિક્શન(સામાન્ય અધિકાર ક્ષેત્ર )ની કોર્ટ છે, અને આ એક માત્ર કોર્ટ છે, જે નાગરીક કે ગુન્હેગારો સંબંધીત કેસોની સુનાવણી માટે પંચની નિમણૂંક કરે છે. જ્યારે રાજ્યની અન્ય કોર્ટમાં પ્રોબેટ કોર્ટ, ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ અને ફેમિલિ કોર્ટનો સમાવેશ થાય છે.

સ્થાનિક સરકાર

ન્યૂ હેમ્પશાયર “ડિલ્લોન રૂલ” રાજ્ય છે, જેનો અર્થ છે રાજ્ય પાસે જ સંપૂર્ણ સત્તા રહેલી છે, કોઇ નિશ્ચિત મ્યુનિસિપલિટીને તેની મંજૂરી નથી. ઉપરાંત વિધાનસભા પણ સ્થાનિક નિયંત્રણને જ માને છે, ખાસ કરીને જમીન વપરાશ અંગેના નિયમોમાં તેને ધ્યાને લેવામાં આવે છે. ન્યૂ હેમ્પશાયરની મ્યુનિસિપાલિટીને કસબા અથવા શહેર તરીકે જ ઓળખાવામાં આવે છે, જે સરકારના પ્રાથમિક નિયમોથી અલગ છે. મોટાભાગની કસબાઓના સંચાલન સંદર્ભે સરકાર તરફથી કસબાઓની બેઠક યોજવામાં આવે છે, જેમાં નોંધણી થયેલા મતદાતાઓ કસબાની વિધાનસભા તરીકે કામગીરી કરે છે અને ચૂંટાયેલા લોકોનું મંડળ કસબાની અધિકારી તરીકે કામગીરી કરે છે. મોટી વસાહત કે રાજ્યના 13 શહેરો સરકારની રચનાને આધારે કાઉન્સીલ-મેનેજર કે કાઉન્સીલ મેયર તરીકે કામગીરી કરે છે. રાજ્ય સરકારના મતે વસાહત અને શહેરમાં આવેલા સરકારની રચના વચ્ચે કોઇપણ ભેદ નથી. દરેક મ્યુનિસિપાલિટીને રાજ્ય સ્તરનું મોભાની ઓળખાણ પ્રાપ્ત થાય છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયર પાસે નાની સંખ્યામાં થોડા બીનકાયદેસરના નિગમો પણ છે. જેમના નામ ગોરેસ, મિલ્કત બીજાના નામ પર આપવી, જગ્યાઓ, ખરીદી કરવી, કે વસાહત ઉભી કરવીનો સમાવેશ થાય છે. આ બધા સ્થળો પાસે મર્યાદા છે, પરંતુ કોઇને પોતાની સરકાર નથી અને તેને પાડોશની વસાહત કે દેશ કે રાજ્ય જરૂરિયાત મૂજબની સેવાઓ પૂરી પાડે છે. 2000ની વસ્તી ગણતરી અનુસાર, હાલ ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં આમાંથી ફક્ત 25 જ રહ્યા છે. ગણતરી કરવામાં આવેલા કુલ વસ્તીના 175 લોકો(2000ના અનુસાર) મોટાભાગની જગ્યાઓ નિર્જન થઇ ગઇ છે. આ બધા બીનકાયદેસરના વિસ્તારોમાંથી બાદ કરતા બે કોસ કાઉન્ટીમાં સ્થિત છે.

રાજકારણ

મુખ્ય લેખો: Politics of New Hampshire and Political party strength in New Hampshire

અહીના બે મુખ્ય રાજકીય પક્ષોમાં રિપબ્લિકન પક્ષ અને ડેમોક્રેટિક પક્ષ છે. મોટાભાગના મતદારો સ્વતંત્ર રીતે નોંધાયેલા છે, અને તેઓ મતદાન દ્વારા પ્રાથમિક પસંદગી કરે છે અને ત્યારબાદ ફરીથી તેઓનું મતદાન માટેનો હોદ્દો સ્વતંત્ર રીતે નક્કી કરે છે. 1990થી 1994 સુધી લિબર્ટિયન પક્ષે પણ મુખ્ય રજકીય પક્ષ તરીકે સ્થાન મેળવ્યું હતું.

ન્યૂ હેમ્પશાયર પ્રાઈમરી (પ્રાથમિક ચૂંટણી)

સેન્ટ એન્સેલમ કૉલેજે તેના પરિસરમાં અનેક રાષ્ટ્રીય ચર્ચાઓ આયોજીત કરે છે.

ન્યૂ હેમ્પશાયર પોતાની પ્રાઈમરી (પ્રાથમિક ચૂંટણી) માટે આંતરરાષ્ટ્રિય સ્તરે જાણીતું છે, ચાર વર્ષના અમેરિકન રાષ્ટ્રપ્રમુખના ચૂંટણીચક્રમાં તે પ્રથમ પ્રાઈમરી છે. રાજ્યના કાયદા અનુસાર, રાજ્યના સચિવ આ પ્રકારની ચૂંટણીના એક સપ્તાહ પૂર્વે તેનું આયોજન કરે છે. જો કે ન્યૂ હેમ્પશાયર પહેલા ઓવા કોકસ તે યોજે છે. આ પ્રાઈમરી, દેશની પ્રથમ પરીક્ષા છે કે જે સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે, આથી વધુ ધ્યાન આકર્ષે છે. બાદમાં અન્ય રાજ્યોમાં તે યોજાય છે અને ક્યારેક તે રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીઓને ચોક્કસ દિશા આપવામાં નિર્ણાયક સાબિત થાય છે.

રાજ્યનો કાયદો 100થી ઓછી વસાહતો ધરાવતા શહેરને મધ્યરાત્રી સુધી તેમના મથકો ખુલ્લા રાખવાની પરવાનગી આપે છે, અને જ્યારે નોંધાયેલા તમાન નાગરિકો મતદાન કરી લે ત્યારે તેને બંધ કરવામાં આવે છે. જો કે બીજામાંથી કોસ કાઉન્ટીની ડિક્સવિલે નોટ અને કેરોલ કાઉન્ટીમાં હાર્ટ્સ લોકેશનનો સમાજ જ આ નિયમનો અમલ કરે છે. ડિક્સવિલે નોટ અને હાર્ટ્સ લોકેશન બંને ન્યૂ હેમ્પશાયર અને યુ.એસ. (U.S.)માં રાષ્ટ્રપતિની પ્રાથમિક્તા અને ચૂંટણીના મતદાનમાં પાંરપરિક રીતે પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે.

ચૂંટણીમાં ઉમેદવારી માટે બધા પક્ષોની ઓફિસમાં ખાનગી રીતે પ્રાથમિક ચૂંટણી કરવામાં આવે છે, રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા, એ ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં ચૂંટણીની બીજા ક્રમની પ્રક્રિયા છે.

વાસ્તવિક પરિદૃશ્યમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયરની માન્ચેસ્ટર ખાતે આવેલી સેન્ટ. એન્સેલમ કોલેજ ચૂંટણીના પ્રચાર માટે રાજકીય કાર્યકર્તા અને ઘણી રાષ્ટ્રિય સ્તરની રાષ્ટ્રપ્રમુખ માટેની ચર્ચાઓ માટે સૌથી પ્રસિદ્ધ સ્થળ છે, કારણ કે આ સ્થળ માન્ચેસ્ટર-બોસ્ટન પ્રાદેશિક એરપોર્ટથી ઘણું નજીક છે.

ચૂંટણીના પરિણામો

ભૂતકાળમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયર ક્યારેક રિપબ્લિકનને ચૂંટતું રહ્યું છે. જાણકાર સુત્રના જણાવ્યા અનુસાર, રિપબ્લિક પક્ષની સ્થાપના એક્સટેર વસાહતમાં 1853માં થયો છે. 1856 અને 1988માં, ન્યૂ હેમ્પશાયરે ડેમોક્રેટિક્સ અધ્યક્ષ માટે 6 વખત ટિકીટ જાહેર કરી અને મતદાન માટે ચૂંટ્યા. જેમાં વૂડ્રો વિલ્સન (બે વખત), ફ્રેન્ક્લિન ડી. રૂઝવેલ્ટ (ત્રણ વખત) અને લિન્ડોન બી. જ્હોન્સન (એક વખત)નો સમાવેશ થાય છે.

1992ની શરૂઆતમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયર રાષ્ટ્રિય અને સ્થાનિક ચૂંટણી માટે નિર્ણાયક રાજ્ય સાબિત થયું. 1992 અને 1996માં રાજ્યએ ડેમોક્રેટ્સના બિલ ક્લિન્ટનને 2004માં જ્હોન કેરી અને 2008માં બરાક ઓબામાને ટેકો આપ્યો. આ એક જ એવું રાજ્ય હતું જેને 2000ની ચૂંટણીમાં રિપબ્લિકન પાર્ટીના જ્યોર્જ ડબલ્યુ. બુશને ટેકો આપ્યો હતો, પરંતુ 2004ની ચૂંટણીમાં નહીં, જેમાં ડેમોક્રેટના જ્હોન કેરી પડોશી રાજ્ય મેસેચ્યુસેટ્સના સેનેટર રાજ્યની ચૂંટણી જીત્યા હતા.

ડેમોક્રેટ્સને વધુ મહત્વ આપતી ચૂંટણી ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં જોવા મળી છે, જે રાષ્ટ્રિય સ્તરે 2006 અને 2008માં જોવા મળી. 2006માં ડેમોક્રેટ્સ એ બંને કોંગ્રેસની બેઠકો જીતી(પ્રથમ જિલ્લામાં કેરોલ શી પોર્ટર અને બીજા જિલ્લામાં પૌલ હોડ્સ), 1911 બાદ પ્રથમ વખત વિધાનસભાના બંને સ્થળે એક્ઝિક્યુટિવ કાઉન્સિલ પર ફરીથી ચૂંટાયેલા ગવર્નર જ્હોન લિન્ચે બહુમતી પ્રાપ્ત કરી. ડેમોક્રેટને 1874થી ક્યારેય પણ વિધાનસભા અને ગવર્નરશીપ એમ બંને બેઠક પ્રાપ્ત થઇ ન હતી. 2006ની સાલમાં યુ.એસ. ( U.S.) સેનેટમાં પણ એક પણ બેઠક મળી ન હતી. 2008માં ડેમોક્રેટ્સે ગવર્નરશીપ અને ક્રોંગ્રેસનલ બેઠકો પર તેની બહુમતી ફરી મેળવી. ભૂતપૂર્વ ગવર્નર જીન્ન શાહિન નિષ્ફળ જતા એ હોદ્દો પ્રાપ્ત થયો રીપબ્લિકન જ્હોન ઇ. સુનુનુને 2002ની યુ.એસ. સેનેટની હરીફાઇ માટે તેની ફરીથી પસંદગી કરવામાં આવી.

2008ની ચૂંટણીના પરિણામોમાં સ્ત્રીઓએ વધુ બહુમતી પ્રાપ્ત કરી છે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના વિધાનસભા મંડળમાં સૌપ્રથમ વખત થયું છે કે ન્યૂ હેમ્પશાયર સેનેટની 24માંથી 13 બેઠકો સ્ત્રીઓને મળી છે.

જો કે, 2010ની ચૂંટણીમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં રિપબ્લિકન પાર્ટીએ ફરી મોટી જીત મેળવી. રાજ્ય વિધાનસભામાં વીટો-પ્રુફ બહુમતી પ્રાપ્ત કરી, નવા યુ.એસ. (U.S.)ના સેનેટરની ચૂંટણી કરી,જેમાં બંને બેઠકો યુ.એસ. (U.S.) હાઉસ બેઠક અને નજીકમાં પરાજય થયેલી ગવર્નર જ્હોન લિન્ચની બેઠક ફરી મેળવી.

મુક્ત રાજ્ય યોજના

સ્થાનિક, રાજ્ય અને ફેડરલ સ્તરે સરકારનુ કદ અને મર્યાદા ઘટાડવા માટે મુક્ત રાજ્ય કાર્યક્રમ અંતર્ગત 20,000 વ્યક્તિઓને ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં ખસેડવાનો પ્રસ્તાવ છે. મુક્ત રાજ્ય યોજના ન્યૂ હેમ્પશાયર લિબર્ટી ફોરમની હેઠળ કાર્યરત છે. અને વાર્ષિક પોર્ક્યુપાઇન ફ્રિડમ ફેસ્ટીવલ, પોર્સફેસ્ટ તરીકે ઓળખાય છે.

પરિવહન

ધોરીમાર્ગો

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં ખૂબ જ વ્યવસ્થિત રીતે આયોજન કરેલા તેમજ યોગ્ય રસ્તા અને રેલ્વે માર્ગોની સુયોજીત ડિઝાઇન દ્વારા તૈયાર કરાયેલા આંતરરાજ્ય ઘોરીમાર્ગ, યુ.એસ. (U.S.) ધોરીમાર્ગ અને રાજ્ય ધોરીમાર્ગ છે. 2003માં ઓલ્ડ મૅન ઓફ ધ માઉન્ટેનની પર્વતીય રચના તૂટી પડી હોવા છતાં રાજ્ય ધોરીમાર્ગના માર્કરો હજી પણ તેને સૂચવે છે. ઘણા રસ્તાઓના નંબર આસપાસના પાડોશી રાજ્યોની જેમ જ એક સરખા છે. રાજ્ય ધોરીમાર્ગના નંબર ધોરીમાર્ગની દિશા દર્શાવતા નથી. મુખ્ય માર્ગોમાં સમાવિષ્ટ છે:

• આંતરરાજ્ય 89 ઉત્તરપશ્ચિમમાં કોનકોર્ડથી શરૂ થઇને લેબનોનમાં વેરમોન્ટ બોર્ડર સુધી ચાલે છે
• આંતરરાજ્ય 93 એ ન્યૂ હેમ્પશાયરનો મુખ્ય આંતરરાજ્ય ધોરીમાર્ગ છે જે ઉત્તરમાં સાલેમ(મેસેચ્યુસેટ્સ બોર્ડર)થી લીટ્લટોન(વેરમોન્ટ સરહદ) સુધી છે. આઇ-93 (I-93) દક્ષિણના સૌથી વધુ ગીચ વસ્તી ધરાવતા વિસ્તારને લેક્સ પ્રાંતો સાથે જોડે છે અને વ્હાઇટ માઉન્ટેઇનને આગળ ઉત્તરમાં જોડે છે.
• આંતરરાજ્ય 95 ઉત્તર-દક્ષિણ તરફ જાય છે અને મેઈનેમાં પ્રવેશતાં પહેલાં, થોડા સમય માટે ન્યૂ હેમ્પશાયરના દરિયા કિનારેથી પસાર થઇને પોર્ટ્સમાઉથ જાય છે.
• યુ.એસ. (U.S.) માર્ગ 1 ન્યૂ હેમ્પશાયરના દરિયા કિનારેથી પસાર થઇને ઉત્તર-દક્ષિણને ટૂંક સમયમાં આઇ-95 (I-95) સાથે જોડાઈ સમાંતર થાય છે.
• યુ.એસ.(U.S.) માર્ગ 2 મેઇનેમાંથી કૂસ કાઉન્ટી(Coos County) થઈને પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ જાય છે, માર્ગ 16ને છેદે છે, અને જેફ્ફરસનથી નિકળીને વ્હાઇટ માઉન્ટેન નેશનલ ફોરેસ્ટને પસાર કરીને વર્મોન્ટમાં પ્રવેશે છે.
• યુ.એસ.(U.S.) માર્ગ 3 એ રાજ્યનો સૌથી લાંબો માર્ગ છે, અને આ એક જ રસ્તો છે જે મેસેચ્યુસેટ્સ સરહદથી કેનેડીયન સરહદ સુધી રાજ્યમાં ફેલાયેલો છે. તો સામાન્ય રીતે આંતરરાજ્ય 93 સાથે સમાંતર છે. દક્ષિણ માન્ચેસ્ટરમાં તે નાશુઆથી પસાર થઈને લગભગ પશ્ચિમ તરફનો માર્ગ પકડે છે. કેનેડિયન સરહદ સુધી પહોંચતા પહેલા ફ્રેન્ચેનિયા નોચના ઉત્તરીય હિસ્સા માટે યુ.એસ. માર્ગ 3 મોટે ભાગે પૂ્ર્વીય વાટ પકડે છે.
• યુ.એસ. (U.S.) માર્ગ 4 પોર્ટમાઉથ ટ્રાફિક સર્કલ પર પૂરો થાય છે અને ડરહામ, કોનકોર્ડ, બોસ્કેવેન અને લેબેનોન જેવા દક્ષિણ ભાગોને રાજ્ય સાથે જોડતા પૂર્વથી પશ્ચિમ તરફ ગતી કરે છે.
• ન્યૂ હેમ્પશાયર માર્ગ 16 એ પૂર્વીય રાજ્યનો ઉત્તર-દક્ષિણનો સૌથી મોટો ધોરીમાર્ગ છે, જે મેઈને સરહદ સાથે સમાંતર ચાલે છે અને અંતે મેઈનેમાં પહોંચીને મેઈને માર્ગ 16 તરીકે ઓળખાય છે. એનએચ (NH) 16નો દક્ષિણનો મોટાભાગનો હિસ્સો ફોર-લેન ફ્રિ-વે છે, જે યુ.એસ. (U.સ.) માર્ગ 4 સાથે જોડાયેલો છે.
• ન્યૂ હેમ્પશાયર માર્ગ 101 એ રાજ્યના દક્ષિણ હિસ્સાનો પૂર્વથી પશ્ચિમનો સૌથી મોટો ધોરીમાર્ગ છે, જે કીનીને માનચેસ્ટર અને દરિયા કિનારાના વિસ્તારો સાથે જોડે છે. માનચેસ્ટરના પૂર્વિય ભાગમાં એનએચ (NH) 101 એ ફોર-લેન છે, થોડા સ્થળ માટે એ ફ્રિ-વે છે , જે હેમ્પટોન બીચ અને આઇ-95 (I-95) સુધીનો રોડ છે.

વધુ માહિતી: [[New Hampshire Highway System]]

હવાઇ માર્ગ

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં 25 જાહેર ઉપયોગકર્તા હવાઈઅડ્ડા છે, જેમાંથી ચાર વ્યવસાયિક પ્રવાસી સેવા માટે નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યા છે. મુસાફરોની સંખ્યા ધ્યાને લેતા સૌથી વધુ કાર્યરત હવાઈ અડ્ડાઓમાં માનચેસ્ટર અને લોન્ડન્ડેરીમાં આવેલું માનચેસ્ટર-બોસ્ટનનો પ્રાંતિય હવાઈ અડ્ડો છે, જે ગ્રેટર બોસ્ટન મેટ્રોપોલિટન વિસ્તારમાં આવેલો છે. સૌથી વધુ સંખ્યામાં કાર્યવાહી ધરાવતું તેમ છતાં કોઇપણ વ્યવસાયિક વિમાની આવજા ન ધરાવતો હવાઈ અડ્ડો નાશુઆ મ્યુનિસિપલ હવાઈ અડ્ડો છે. કારણ કે આ હવાઈ અડ્ડાનો ઉપયોગ ડેનિઅલ વેબસ્ટર કૉલેજના ફ્લાઇટ સ્કુલ પ્રોગ્રામ્સ (ઉડ્ડયન સ્કૂલ કાર્યક્રમ)ના વિદ્યાર્થિઓ તેની તાલીમ માટે ઉપયોગ કરે છે.

વધુ માહિતી: [[List of airports in New Hampshire]]

જાહેર પરીવહન

લાંબાગાળાની ઇન્ટરસિટી પેસેન્જર રેલ સર્વિસ એમટ્રેક્સ વેરમોન્ટેર એન્ડ ડાઉનઇસ્ટર લાઇન્સ દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવે છે.

2009માં બોસ્ટન- કેન્દ્રિત એમબીટીએ (MBTA) કોમ્યુટર રેલ સર્વિસ ફક્ત મેસેચ્યુસેટ્સના ઉત્તરીય હિસ્સા સુધી જ પહોંચે છે. હવે ધી ન્યૂ હેમ્પશાયર રેલ ટ્રૅન્ઝિટ ઓથોરિટી તેને લોવેલ, મેસેચ્યુસેટ્સ થી નાશુઆ, કોનકોર્ડ અને માન્ચેસ્ટર સુધીના “કેપિટલ કોરિડોર” સુધી વધારવા માટે કાર્યરત છે. જેમાં માનચેસ્ટર-બોસ્ટન રિજ્યોનલ એરપોર્ટ અને હેવરહિલ, મેસેચ્યુસેટ્સ થી પ્લાઇસ્ટોવ, ન્યૂ હેમ્પશાયર સુધીની “કોસ્ટલ કોરિડોર”નો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

પબ્લીક ટ્રાન્ઝિટ ઓથોરિટી સમગ્ર રાજ્યમાં સ્થાનિક અને પ્રાંતિય બસ સેવાનું સંચાલન પણ કરે છે અને આઠ ખાનગી સંચાલકો એક્સપ્રેસ બસ સેવા ચલાવે છે, જે રાષ્ટ્રીય ઈન્ટરસિટી (આંતર શહેરી) બસ નેટવર્ક સાથે સંકળાયેલ છે. ન્યૂ હેમ્પશાયર પરિવહન વિભાગ રાજ્યવ્યાપી સંયુક્ત મુસાફરી મેચ સેવા(રાઈડ-શેરિંગ મેચ સર્વિસ)નું સંચાલન પણ કરે છે, વધુમાં ખાનગી મુસાફરી અને ગેરેંટી મુસાફરી કાર્યક્રમો પણ ચલાવે છે.

પ્રવાસી રેલમાર્ગોમાં કોનવેય સાયન સિનિક રેલમાર્ગ, હોબો-વિન્નિપેસાકી રેલમાર્ગ અને માઉન્ટ વોશિંગ્ટન કોન રેલવેનો સમાવેશ થાય છે.

માલવાહક રેલ્વે

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં માલવાહક રેલ્વેમાં પાન એમ રેલવે, ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડ સેન્ટ્રલ રેલમા્ર્ગ, સેન્ટ. લોરેન્સ અને એટલાન્ટિક રેલમાર્ગ તથા ન્યૂ હેમ્પશાયર નોર્થકોસ્ટ કોર્પોરેશનનો સમાવેશ થાય છે.

શિક્ષણ

ડાર્ટમાઉથ કૉલેજનનું બેકર પુસ્તકાલય

ઉએનએસ (UNH) સ્થિત 1892માં સ્થાપિત થોમ્પસન હોલ

ઉચ્ચતર શાળા

રાજ્યની પ્રથમ ઉચ્ચતર શાળા પોર્ટમાઉથની બોયઝ હાઇ સ્કુલ અને ગર્લ્સ હાઇ સ્કુલ હતી, જે એક માહિતી અનુસાર, લગભગ 1827 અથવા 1830માં શરૂ કરવામાં આવી હતી.

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં 150થી વધુ જાહેર ઉચ્ચતર શાળાઓ છે, જેમાંથી ઘણી એક કરતા વધુ શહેરોમાં તેની સેવા પૂરી પાડે છે. શાળાઓમાં સૌથી મોટી શાળા, ડેરીમાં આવેલી પિન્કર્ટોન એકેડમી છે, જે એક ખાનગી બીન-નફાકારક સંસ્થા હસ્તગત છે અને આસપાસના શહેરોમાં પણ તેની બીજી ઘણી જાહેર ઉચ્ચતર શાળાઓ કાર્યરત છે. આ ઉપરાંત લગભગ 30 ખાનગી ઉચ્ચતર શાળાઓ પણ રાજ્યમાં આવેલી છે.

• વેબ નોંધણી સાથે ન્યૂ હેમ્પશાયરની જાહેર શાળાઓ

2008માં ઉચ્ચતર શાળાઓના વિદ્યાર્થિઓ દ્વારા આપવામાં આવતી એસએટી (SAT) અને એસીટી (ACT)ની નિશ્ચિત પરીક્ષામાં આ રાજ્ય મેસેચ્યુટ્સ સાથે હરિફાઇમાં સૌથી વધુ ગુણ માટે સમકક્ષ રહ્યુ હતુ.

કૉલેજો અને યુનિવર્સિટીઓ

• એન્ટીઓચ યુનિવર્સિટી ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડ
• ચેસ્ટર કૉલેજ ઓફ ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડ
• ધી કૉલેજ ઓફ સેન્ટ. મેરી મેગડાલેન
• કોલ્બી-સેવ્યર કૉલેજ
• ડેનિયલ વેબસ્ટર કૉલેજ
• ડાર્ટમાઉથ કૉલેજ
• ફ્રેન્કલીન પિયર્સ યુનિવર્સિટી
• હેસ્સર કૉલેજ
• લેબનોન કૉલેજ
• ન્યૂ ઇંગ્લેન્ડ કૉલેજ
• કોમ્યુનિટી કૉલેજ સિસ્ટમ ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર:
  • વ્હાઇટ માઉન્ટેઇન કોમ્યુનિટી કૉલેજ
  • રીવર વેલી કોમ્યુનિટી કૉલેજ
  • લેક્સ રિજ્યોન કોમ્યુનિટી કૉલેજ

• • ન્યૂ હેમ્પશાયર ટેક્નિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ
  • નાશુઆ કોમ્યુનિટી કૉલેજ
  • ગ્રેટ બે કોમ્યુનિટી કૉલેજ
  • માન્ચેસ્ટર કોમ્યુનિટી કૉલેજ
• ન્યૂ હેમ્પશાયર ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ આર્ટ
• રીવીયર કૉલેજ
• સેન્ટ એન્સેલ્મ કૉલેજ
• સાઉથર્ન ન્યૂ હેમ્પશાયર યુનિવર્સિટી
• થોમસ મોર કૉલેજ ઓફ લિબરલ આર્ટ્સ
• યુનિવર્સિટી સિસ્ટમ ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર:
  • યુનિવર્સિટી ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર
  • યુનિવર્સિટી ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર સ્કુલ ઓફ લૉ
  • માન્ચેસ્ટર ખાતેની યુનિવર્સિટી ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર
  • ગ્રેનાઇટ સ્ટેટ કૉલેજ
  • કીની સ્ટેટ કૉલેજ
  • પ્લીમાઉથ સ્ટેટ યુનિવર્સિટી

પ્રસાર માધ્યમો

દૈનિક સમાચારપત્રો

• બેર્લિન ડેઇલી સન
• કોનકોર્ડ મોનિટર
• કોનવે ડેઇલી સન
• ડાર્ટમાઉથ કૉલેજ/હાનોવરનું ધી ડાર્ટમાઉથ
• ક્લેરમોન્ટનું ઇગલ ટાઇમ્સ
• ઇગલ ટ્રિબ્યુન (લોરેન્સ, મેસેચ્યુસેટ્સ વિસ્તાર સાથે દક્ષિણના ન્યૂ હેમ્પશાયરનો પણ સમાવેશ થાય છે)

ડોવરનું ફોસ્ટર્સ ડેઇલી ડેમોક્રેટ

• કીની સેન્ટીનલ
• લેકોનિયા સિટીઝન
• લેકોનિયા ડેઇલી સન
• માન્ચેસ્ટરનું ન્યૂ હેમ્પશાયર યુનિયન લીડર
• ધી પોર્ટ્સમાઉથ હેરાલ્ડ
• નાશુઆનું ધી ટેલિગ્રાફ
• લેબનોનનું વેલી ન્યૂઝ

અન્ય પ્રકાશનો

• એરિયા ન્યૂઝ ગ્રુપ
• કેરીએજ ટાઉન ન્યૂઝ (જેમાં કિંગ્સટન અને સમગ્ર તાલુકાનો સમાવેશ થાય છે)
• ધી એક્સેટર ન્યૂઝ- લેટર
• ધી હેમ્પ્ટોન યુનિયન
• હિપ્પો પ્રેસ (જે માન્ચેસ્ટર, નાશુઆ અને કોનકોર્ડનો સમાવેશ કરે છે)
• માન્ચેસ્ટર એક્સપ્રેસ
• ધી કેબીનેટ પ્રેસ
  • મિલફોર્ડ કેબીનેટ
  • બેડફોર્ડ જર્નલ
  • હોલીસ/બ્રુકલીન જર્નલ
  • મેરીમેક જર્નલ
• ધી ન્યૂ હેમ્પશાયર (ન્યૂ હેમ્પશાયર યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓનું અખબાર)
• બીઝનેસ ન્યૂ હેમ્પશાયર મેગેઝિન
• ન્યૂ હેમ્પશાયર બીઝનેસ રીવ્યુ

• હેમ્પશાયર ફ્રી પ્રેસ
• ધી ન્યૂ હેમ્પશાયર ગેઝેટ (પોર્ટ્સમાઉથમાંથી વૈકલ્પિક રીતે સપ્તાહમાં બે દિવસ પ્રકાશિત થતું અખબાર)

રેડિયો સ્ટેશનો

ન્યૂ હેમ્પશાયરના રેડિયો સ્ટેશનનોની યાદી જૂઓ

ટેલીવિઝન સ્ટેશન

• એબીસી (ABC) અધિકૃત: ડબલ્યુએમયુઆર (WMUR), ચેનલ 9, માન્ચેસ્ટર
• ડેરહમ, કીની અને લીટલટોનમાં પીબીએસ અધિકૃત (ન્યૂ હેમ્પશાયર પબ્લિક ટેલીવિઝન)
• માયનેટવક ટીવી અધિકૃત: ડબલ્યુઝેડએમવાય (WZMY), ચેનલ 50, ડેરી

રમત ગમત

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં નીચે દર્શાવેલી વ્યવસાયિક રમત ટીમ આવેલી છે:

ક્લબ	રમત/લીગ
ન્યૂ હેમ્પશાયર ફિશર કેટ્સ	ઇસ્ટર્ન લીગ (ક્લાસ એએ (AA) બેઝબોલ)
માન્ચેસ્ટર મોનાર્ક્સ	અમેરિકન હોકી લીગ
ન્યૂ હેમ્પશાયર ફેન્ટોમ્સ	યુએસએલ પ્રિમિયર ડિવેલપ્મન્ટ લીગ (સોકર)

ન્યૂ હેમ્પશાયર મોટર સ્પીડવે એ લૌડન ખાતે આવેલો લંબગોળ ટ્રેક છે, જે રાષ્ટ્રિય મોટરસ્પોર્ટ ચેમ્પિયનશીપ જેવી કે નાસકાર (NASCAR) કપ સિરિઝ, ધી નાસકાર નેશનલવાઇડ સીરીઝ, ધી નાસકાર કેમ્પીંગ વર્લ્ડ ટ્રક સીરીઝ, ધી ચેમ્પ કાર અને ધી ઇન્ડીકાર સીરીઝ માટે ઉપયોગમાં આવે છે.

2002થી દર વર્ષે, “ટ્વીન સ્ટેટ” રમત દરમિયાન 10 રમતમાં રાજ્યની ઉચ્ચતર શાળાના સારામાં સારા વિદ્યાર્થીઓ વર્મોન્ટ વિરુદ્ધ હરિફાઇ કરે છે. ન્યૂ હેમ્પશાયર પાસે બે અવેતન કાર્યરત રોલર ડર્બી લીગ પણ છે, જેમાં માન્ચવેગાસ રોલર ગર્લ્સ(યુએસએઆરએસ (USARS)) અને ન્યૂ હેમ્પશાયર રોલર ડર્બી (ડબલ્યુએફટીડીએ (WFTDA))નો સમાવેશ થાય છે.

સંસ્કૃતિ

વસંતૠતુમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં ઘણા ભૂગર્ભ ઘરોમાં જ રહીને શેરડીના રસની મજા માણે છે. ઉનાળાના દિવસોમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયરના ઘરોમાં ઘણા કાઉન્ટી મેળાઓ યોજાય છે, જેમાં સૌથી મોટો મેળો કોન્ટૂકૂકમાં યોજવામાં આવતો હોપ્કીન્ટોન રાજ્ય મેળો છે. જ્યારે ન્યૂ હેમ્પશાયરનું લેક પ્રાંત ઘણા ઉનાળું કેમ્પ (છાવણી)નું ઘર છે. ખાસ કરીને વિન્નિપેસાકી તળાવની આસપાસનો વિસ્તાર વધુ મહત્વ ધરાવે છે. આ જગ્યા ફરવાના સ્થળ તરીકે પણ પ્રખ્યાત છે. 1933થી ન્યૂ હેમ્પશાયરના પીટરબર્ગ ખાતે દરેક ઉનાળામાં પીટરબર્ગના ખેલાડીઓ પ્રદર્શન કરે છે. પાનખરની શરૂઆતમાં, ન્યૂ હેમ્પશાયર એ ન્યૂ હેમ્પશાયર હાઇલેન્ડ રમતોનું યજમાન બને છે. ન્યૂ હેમ્પશાયર સ્કોટલેન્ડમાં નોંધાયેલા અધિકૃત ટર્ટન (તરેહતરેહની રંગીન ચોકડીઓવાળું ઊનનું કપડું) માટે સક્ષમ પ્રતિનિધિત્વ પણ કરે છે, જેમાં લિંકન પોલિસ વિભાગ દ્વારા કિલ્ટ (સ્કોટલેન્ડના પહાડી પ્રદેશના પુરુષનો કેડથી ઘૂંટણ સુધીનો ચપટીઓવાળો સ્કર્ટ) બનાવવામાં આવે છે, જ્યારે તેના અધિકારીઓ રમતો દરમિયાન તેને રજૂ કરે છે. મધ્ય ઓક્ટોબર માસમાં પાનખરૠતુ ટોચ પર હોય છે. શિયાળામાં ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં મોટો સ્કી વિસ્તાર અને સ્નૉ મોબાઈલ ટ્રેઈલ્સ પર્યટકોને આકર્ષિત કરે છે. તળાવ થીજી ગયા બાદ તે આઇસ ફીશિંગ આઇસ હાઉસ સાથે એક ટપકું બની જાય છે, જે સ્થાનિક ભાષામાં બોબહાઉસીસ તરીકે ઓળખાય છે.

કાલ્પનિક કથાઓ

સાહિત્ય

• ઘણી નવલકથા, નાટક અને સ્ક્રિનપ્લે (પટકથા) એ ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં સ્થાન મેળવ્યું છે. રાજ્ય એ કાલ્પનિક કથાઓમાં પણ ફાળો આપ્યો છે, જેમાં સમાવિષ્ટ છે:
• પીટરબર્ગ એ થોર્નટોન વિલ્ડરના નાટક અવર ટાઉન માં ગ્રોવર્સ કોર્નરના ટાઉન માટે એક પ્રેરણા હતી.

• નવલકથા પીયટોન પ્લેસ , ન્યૂ હેમ્પશાયરના ગ્લીમાન્ટોન દ્વારા પ્રેરિત હતી.
• જ્હોન નોવેલ લીખીત “એ સેપરેટ પીસ ”ની ડીવોન સ્કુલ, એક્સેટરમાં આવેલી ફિલિપ એક્સેટર અકાદમી આધારિત છે.
• જ્હોન ઇર્વિંગની “ધી વર્લ્ડ એકોર્ડીંગ ટુ ગાર્પ ”માં લખવામાં આવેલી ધી પ્રેપ સ્કુલ પણ ફિલિપ એક્સેટર અકાદમી આધારિત છે. ઇર્વિંગના સાવકા પિતા આ શાળાના શિક્ષક હતા અને ઇર્વિંગ આ શાળાનો જૂનો વિદ્યાર્થી હતો. જેને લીધે તેની કામગીરીમાં ન્યૂ હેમ્પશાયર ખૂબ સામાન્ય છે.
• જ્હોન ઇર્વિગની ધી હોટેલ ન્યૂ હેમ્પશાયર એ 1981ની નવા યુગની નવલકથા હતી.

કોમિક્સ- ચિત્રકથા

• આર્ચી કોમિક્સ માટે મુખ્ય કલાકાર બોબ મોન્ટાના, એક વર્ષ માટે માન્ચેસ્ટર સેન્ટ્રલ હાઇ સ્કુલમાં જોડાયા હતા, જે રિવરડેલ હાઇ સ્કુલ સ્થિત કેન્દ્ર છે.

• લીલ એબનર ચિત્રકથાના નિર્દેશક અલ કેપ ડોગપેચ પર ટૂચકા કરે છે, તેમાં તેઓ સ્ટ્રીપ વિશે કહે છે કે, તે એક સીબ્રુક છે, જ્યાં તેઓ પત્ની સાથે વેકેશન માણવા જતા હતા.

ફિલ્મો અને ટેલિવિઝન

• એનિમલ હાઉસ ફિલ્મ માટે ડાર્ટમાઉથ કૉલેજ પ્રેરણા હોવાનું કહેવાય છે. કારણ કે તેમાના એક ક્રિસ મિલ્લેર વાર્તાકાર ચેરી મિલર અહીં ભણ્યા હતા.
• ટેલિવિઝન શ્રેણી ધી વેસ્ટ વિંગ માં જોસીહ હાર્લેટનું યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના રાષ્ટ્રપતિનું પાત્ર નિરૂપણ પણ ન્યૂ હેમ્પશાયરના ગવર્નર તરીકે બે ટર્મમાં જીત્યા હોય તેવું કરવામાં આવ્યું છે.

નોંધપાત્ર નિવાસીઓ અથવા મૂળ નિવાસીઓ

ન્યૂ હેમ્પશાયરમાંથી આવેતા લોકોની વિગત અંગેનો લેખ જૂઓ

ન્યૂ હેમ્પશાયરનું પ્રથમ (ખાસિયતો)

• 5મી જાન્યુઆરી, 1776ના રોજ એક્સટેર ખાતે, ન્યૂ હેમ્પશાયરનું બંધારણ અમલમાં મૂકવામાં આવ્યું હતું, જે બ્રિટિશ શાસનથી મુક્ત સૌપ્રથમ બંધરાણ હતું.
• 12મી જૂન 1800ના રોજ પિસ્કાટાક્વા નદીનો ફેરનાલ્ડ ટાપૂ યુએસ (US) નૌકાદળ માટે પ્રથમ સરકાર દ્વારા અધિકૃત શીપયાર્ડ (જહાજ બાંધવાનો કે તેનું સમારકામ કરવાનો વાડો) બન્યો.
• 1822ની શરૂઆતમાં ડબ્લીન જુવેનિલ પુસ્તકાલય એ પ્રથમ જાહેર મુફ્ત પુસ્તકાલય બન્યું.
• 1828માં, સૌપ્રથમ સ્ત્રીઓની રાષ્ટ્રીય વ્યાપી હડતાલ ડોવર્સ કોચેકો મિલ્સ ખાતે યોજાઈ.
• પીટરબર્ગમાં 1833માં શોધાયેલ, ટાઉન પુસ્તકાલય એ સમગ્ર વિશ્વનું પ્રથમ પુસ્તકાલય છે, જે જાહેર ફંડ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું.
• 1845માં નાશુઆનની મશીનની દૂકાન જ્હોન એચ. ગેજ એ સૌપ્રથમ મશીનના સાધનોનું ઉત્પાદન કરતી સૌ પ્રથમ દુકાન જાહેર થઈ.
• 29મી ઓગષ્ટ, 1866ના રોજ, સિલ્વેસ્ટર માર્શ દ્વારા પ્રથમ પર્વતારોહક “કોગ” રેલવેનું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું.

• 27 જૂન, 1874ના યુરોપ અને અમેરિકાની વચ્ચે બેલિનસ્કેલીક્સની ખાડી, આયર્લેન્ડથી રાઈ બીચ ન્યૂ હેમ્પશાયર સુધી પ્રથમ ટ્રાન્સ-એટલાન્ટિક ટેલિકોમ્યુનિકેશન કેબલની કામગીરી પૂરી કરવામાં આવી હતી.
• 6 ફેબ્રુઆરી, 1901ના રોજ પર્યાવરણની જાળવણી માટે પુરસ્કાર મેળવેલા 9 લોકોએ મળીને સોસાયટી ફોર ધી પ્રોટેક્શન ઓફ ન્યૂ હેમ્પશાયર ફોરેસ્ટની રચના કરી, જે યુ.એસ. (US) સૌપ્રથમ પર્યાવરણ જાળવણી કરતું ગ્રુપ બન્યુ.

• 1908માં, મીલના મજૂરોને પૈસાની બચત અને લોન લેવા માટે મોન્સીગ્નોર પિઅરી હેવીએ રાષ્ટ્રનું સૌપ્રથમ ક્રેડિટ યુનિયન માન્ચેસ્ટરમાં ઉભું કર્યું.

• 1933માં, ન્યૂ હેમ્પશાયરના હસ્તકારિગરોના સંગઠન દ્વારા દેશનો સૌપ્રથમ હસ્તકલા મેળો આયોજીત કરવામાં આવ્યો હતો.

• 1934માં, પહેલાની સરખામણીએ પવનની સૌથી વધુ ઝડપ (231એમપીએચ) માઉન્ટ વોશિંગ્ટન પર નોંધાયી હતી. જો કે ત્યારબાદ તેમાં વધારો થયો અને આ સ્થાને ઓસ્ટ્રેલિયામાં સૌથી વધુ પવનની ઝડપ નોંધાયી હતી.

• 1937માં, બેલ્કનેપ રીક્રિએશન વિસ્તારમાં પૂર્વનું સૌપ્રથમ સ્કીઇંગ ચેરલિફ્ટ સ્થાપવામાં આવ્યું.

• 1938માં, બર્લિનની અર્લ ટુપર કંપનીએ ટુપરવેરને આમંત્રણ આપીને ટુપર પ્લાસ્ટિક કંપનીની સ્થાપના કરી.

• જુલાઇ 1944માં, માઉન્ટ વોશિંગ્ટન હોટેલમાં, બ્રેટોન વુડ્સ કરાર કરવામાં આવ્યા, જેમાં સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર-રાજ્યો વચ્ચે આર્થિક સંબંધોને નિયંત્રિત કરવાની પ્રાણાલી અંગેની સૌ પ્રથમ વાતચીત માટેના બ્રેટોન વુડ્સ કરાર, કરવામાં આવ્યા.

• 5મી મે, 1961માં, ડેરી રોડ નિવાસી એલન શેફર્ડે મર્ક્યુરી (બુધ) અવકાશયાન રજૂ કર્યું, જે અમેરિકાનું પ્રથમ અંવકાશયાન બન્યું.

• 1963માં, ન્યૂ હેમ્પશાયરના ગવર્નર દ્વારા દેશની મોર્ડન સ્ટેટ લોટરીને માન્યતા આપવામાં આવી, જે 1964માં રમવાની શરૂ થઇ.
• 1966માં, નાશુઆ સ્થિત સેન્ડર્સ એસોસિયેટ્સ, ઈન્ક. (Inc) ના રાલ્ફ બેર એ પ્રથમ ઘરમાં ચાલતી વિડીયો ગેમ વિકસાવવા ઈજનેરોની ભરતી કરી.

• અવકાશમાં જવા માટેના આયોજન માટે કોનકોર્ડની ક્રિસ્ટા મેકઓલિફ પ્રથમ ખાનગી નાગરિક હતા. 28 જાન્યુઆરી, 1986ના છ સહ કર્મચારી અવકાશયાંત્રીઓ સહિત તેમનું મોત થયું.
• 17 મે, 1996માં, ન્યૂ હેમ્પશાયર લીલી એઈડી (LED) ટ્રાફિક લાઇટ સ્થાપિત કરનાર દેશનું પ્રથમ રાજ્ય બન્યું. ન્યૂ હેમ્પશાયરમાં પહેલાથી જ લાલ અને પીળા પ્રકારની લાઇટ હોવાથી લીલી લાઇટ સ્થાપના માટે પણ તેની પસંદગી કરવામાં આવી.

• 31 મે, 2007માં, ન્યૂ હેમ્પશાયર “....કોર્ટની માન્યતા વિના જાત જોખમે સ્થાપિત સજાતિય સંઘને માન્યતા આપનાર પ્રથમ રાજ્ય બન્યું."

વધુ વાંચન

• Sletcher, Michael (2004). New England. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 031332753X. CS1 maint: discouraged parameter (link)
• કોર્નિસમાં વપરાયેલી જમીન, એન.એચ. સંગ્રહિત ૨૦૧૬-૦૧-૧૨ ના રોજ વેબેક મશિન (N.H.), ૨૦૦૬ વેલી ન્યૂઝના જેમ્સ પટર્સન દ્વારા તૈયાર ડોક્યુમેન્ટ્રી પ્રદર્શન, જેમાં ઉત્તરીય ન્યૂ હેમ્પશાયરના સામાજિક અને પર્યાવરણીય વિવિધ પાસાઓનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે.

બાહ્ય લિંક્સ

રાજ્ય સરકાર

• રાજ્યની ઔપચારિક વેબસાઇટ
• ન્યૂ હેમ્પશાયર વાર્ષિક પંચાગ

યુ.એસ. (U.S.) સરકાર

• [http://www.loc.gov/rr/program/bib/states/newhampshire/

કોંગ્રેસ લાઈબ્રેરીમાંથી ન્યૂ હેમ્પશાયર સ્ટેટ ગાઈડ ]

• ન્યૂ હેમ્પશાયર માટેના ઊર્જા સત્યો સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૫-૧૬ ના રોજ વેબેક મશિન
• [http://www.ers.usda.gov/StateFacts/NH.htm

ન્યૂ હેમ્પશાયર રાજ્ય સત્યો ] સંગ્રહિત ૨૦૧૪-૦૮-૩૦ ના રોજ વેબેક મશિન

• ન્યૂ હેમ્પશાયરનો યુએજીએસ (USGS) વાસ્તવિક સમય, ભૂગોળ અને અન્ય વૈજ્ઞાનિક સ્રોતો સંગ્રહિત ૨૦૦૭-૦૧-૦૬ ના રોજ વેબેક મશિન

અન્ય

• રાજ્યના સ્થળોએ ફિલ્માવાયેલી ફિલ્મોની ડિરેક્ટરી
• ન્યૂ હેમ્પશાયરનો ઐતિહાસિક સમાજ
• ન્યૂ હેમ્પશાયર at the Open Directory Project