Jump to content

Ọnọdụ nchekwa

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
ọnọdụ nchekwa
obere ụdị nkeclass Dezie
Ihe onwunwe Wikidataọnọdụ nchekwa IUCN, NatureServe conservation status Dezie

Ọnọdụ nchekwa nke otu ihe ndị dị ndụ (dịka ọmụmaatụ, otu ụdị) na egosi ma otu ahụ ka dị na otu ìgwè ahụ ga esi kwụsị n'ọdịnihu dị nso. A na eburu n'uche ọtụtụ ihe mgbe ị na enyocha ọnọdụ nchekwa: ọ bụghị naanị ọnụ ọgụgụ ndị fọdụrụnụ, kama mmụba ma ọ bụ mbelata n'ozuzu nke ọnụ ọgụgụ mmadụ ka oge na aga, ọnụego ihe ịga nke ọma, na egwu a maara. Usoro dị iche iche nke ọnọdụ nchekwa dị ma na eji ya eme ihe na mba ụwa, ọtụtụ mba, mba na mpaghara yana maka iji ndị ahịa.

Usoro mba ụwa

[dezie | dezie ebe o si]

IUCN Red Ndepụta nke Ụdị Ndị Na eyi Egwu

[dezie | dezie ebe o si]

IUCN Red Ndepụta ụdịdị egwu egwu bụ ndepụta na usoro nhazi nke a maara nke ọma n'ụwa niile. A na ekewa ụdị dị iche iche site na IUCN Ndepụta uhie n'ime ìgwè itoolu nke e debere site na njirimara dị ka ọnụego mbelata, ọnụ ọgụgụ mmadụ, mpaghara nke nkesa ala, na ogo nke ọnụ ọgụgụ mmadụ na nkesa nkesa.[1]

A gụnyekwara ụdị ndị na apụ n'anya kemgbe 1500 OA. Mgbe ị na atụle IUCN Ndepụta uhie, okwu gọọmentị "na eyi egwu" bụ otu nke atọ: ndị nọ n'ihe ize ndụ, ndị nọ n"ihe ize ndụ na ndị na adịghị ike.

  • Ndị nwụrụ anwụ (EX) Enweghị ndị a maara dị ndụ
  • A na-amaghị ya n'ọhịa (EW) naanị ka ọ dị ndụ n'agbụ, ma ọ bụ dị ka ndị mmadụ na-abụghị ebe akụkọ ihe mere eme ya
  • Ezigbo ihe ize ndụ (CR) Ọnọdụ dị elu nke mkpochapụ n'ọhịa
  • Ihe ize ndụ dị elu nke mkpochapụ n'ọhịa
  • Vulnerable (VU) Nnukwu ihe ize ndụ nke mkpochapụ n'ọhịa
  • N'ihe ize ndụ (NT) O nwere ike ịbụ na ọ ga-abụ ihe ize ndụ n'ọdịnihu dị nso
  • Nchekwa Na-adabere na Nchekwa (CD) Ihe ize ndụ dị ala; echekwara ya iji gbochie ịbụ ihe na-eyi egwu, ihe omume ụfọdụ nwere ike iduga ya ịbụ ọkwa dị elu.
  • Nchegbu na-adịchaghị mkpa (LC) Ihe ize ndụ dị ala; erughị eru maka ụdị ihe ize ndụ dị elu ma o yighị ka a ga-eyi ya egwu n'ọdịnihu dị nso. A na-etinye ụdị dị iche iche na nke buru ibu na ụdị a.
  • Data Deficient (DD) Enweghị data zuru ezu iji nyochaa ihe ize ndụ ya nke ịla n'iyi
  • A chọpụtabeghị ya na ụkpụrụ ndị ahụ.

Nkwekọrịta maka Azụmaahịa Mba Nile na Ụdị Anụ Ọhịa na Flora Ndị Na eyi Egwu Egwu

[dezie | dezie ebe o si]

Nkwekọrịta na Azụmahịa mba ụwa n'ụdị anụ ọhịa dị n'ihe egwu Fauna and Flora (CITES) na ezube ịhụ na azụmahịa mba ụwa na ụdị anụ ọhịa na osisi anaghị eyi ndụ ha egwu. Ọtụtụ mba chọrọ ikike CITES mgbe ha na ebubata osisi na anụmanụ edepụtara na CITES.

Usoro ọtụtụ mba

[dezie | dezie ebe o si]

Na European Njikọ (EU), Ntụziaka Nnụnụ na Ebe Obibi bụ ngwá ọrụ iwu nke na enyocha ọnọdụ nchekwa n'ime EU nke ụdị na ebe obibi.

Ọnọdụ nchekwa NatureServe na elekwasị anya na Latin America, United States, Canada, na Caribbean. Ọ bụ ndị ọkà mmụta sayensị sitere na NatureServe, Nchekwa Nature, na netwọk nke mmemme ihe nketa okike na ebe data mepụtara ya. A na-ejikọta ya na usoro IUCN Red List. Ụdị ya maka ụdị gụnyere: a na eche na ọ dịghịzi (GX), ma eleghị anya ọ dịghịzi adị (GH), nke nọ n'ihe ize ndụ (G1), nke nọ n"ihe ize ndụ, nke nọ n "G3), nke doro anya na ọ dị nchebe (G4), na nke dị nchebe, G5).[2] Usoro ahụ na enyekwa ohere ọkwa ndị na edoghị anya ma ọ bụ ndị a na ejighị n'aka gụnyere ọkwa ọnụọgụ na ezighị ezi (dịka. G2?), na ọkwa dị iche iche (dịka. G2G3) maka mgbe kpọmkwem ọkwa ejighị n'aka. NatureServe na agbakwunye ihe ruru eru maka ndị a dọọrọ n'agha ma ọ bụ ndị a zụlitere naanị (C), nke nwere ihe yiri nke IUCN Ndepụta uhie na adịghịzi na ọhịa (EW).

A na eji Akwụkwọ data uhie nke Russian Federation eme ihe n'ime Russian Federation, ma nabata ya n'akụkụ ụfọdụ nke Afrika.

Usoro mba

[dezie | dezie ebe o si]

Na Australia, Iwu Nchedo Gburugburu Ebe Obibi na Nchedo Biodiversity 1999 (EPBC Act) na akọwa ndepụta nke ụdị ndị na eyi egwu, obodo gburugburu ebe obibi na usoro ndị na enye egwu. Ụdị ndị a yiri nke 1994 IUCN Udi na njiri mara Ndepụta uhie (ụdị 2.3). Tupu Iwu EPBC, usoro nkewa dị mfe ka Iwu Nchebe Ụdị Dị N'Ihe Ize Ndụ nke 1992. Gọọmentị steeti na mpaghara ụfọdụ nwekwara usoro nke ha maka ọnọdụ nchekwa. A na enye koodu maka usoro nchekwa nke Western Australia na Ndepụta osisi dị ụkọ na ebute ụzọ (nke a na eme ka ọ bụrụ DECF mgbe ejiri ya na taxobox).

Na Belgium, Flemish Research Institute for Nature and Forest na ebipụta usoro ntanetị nke ihe karịrị 150 ihe ngosi okike na Dutch.[3]

Na Canada, Kọmitii na Ọnọdụ nke Anụ Ọhịa Dị n'Ebe Ọdịda Na Canada (COSEWIC) bụ otu ndị ọkachamara na enyocha ma na ahọpụta ụdị anụ ọhịa dị n'ihe ize ndụ nke ịpụ na Canada.[4] N'okpuru Iwu Species at Risk Act (SARA), ọ dị n'aka gọọmentị etiti, nke na aza ajụjụ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, iji chebe ụdị ndị COSEWIC nyochara.

Na China, steeti, mpaghara na mpaghara ụfọdụ ekpebiela ụdị anụ ọhịa ha na-echebe. E nwere akwụkwọ data uhie nke China.

Na Finland, a na echebe ọtụtụ ụdị n'okpuru Iwu Nchekwa Okike, na site na EU Ntuziaka ebe obibi na EU Ntuziaka nnụnụ.[5]

Na Germany, Ụlọ ọrụ Federal maka nchekwa ihe okike na ebipụta "ndepụta uhie nke ụdị ndị nọ n'ihe ize ndụ".

India nwere Iwu Nchedo Ndụ Ọhịa, 1972, nke e dezigharịrị na 2003 na Iwu Ụdị dị iche iche nke ndu, 2002.

Na Japan, ministri nke gburugburu ebe obibi bipụtara akwụkwọ Akwụkwọ data uhie nke anụ ọhịa a na eyi egwu nke Japan.[6]

Na Netherlands, Ngalaba Ọrụ Ugbo, Okike na Nri nke Netherlands na ebipụta ndepụta nke ụdị ndị na eyi egwu, a na emekwa ka nchekwa dị n'okpuru Iwu Nchekwa Okike 1998. A na echekwa ụdị dị iche iche site na ntụziaka Nnụnụ ọhịa na ebe obibi.

Na New Zealand, Ngalaba Nchekwa na ebipụta ndepụta Sistemụ Nhazi egwu egwu New Zealand. Dị ka nke Jenụwarị 2008 afọ , a na enye ụdị ma ọ bụ ụdị ndị n eyi egwu otu n'ime ụdị asaa: Mba Dị oke egwu Mba nọ n'ihe ize ndụ, Mba adịghị ike, Na agbada, Na agbake, Relict, ma ọ bụ Dịkarịghị ka ọ dị.[7] Ọ bụ ezie na nkewa ahụ na ele anya naanị na ọkwa mba, ọtụtụ ụdị dị iche iche bụ ihe pụrụ iche na New Zealand, a na ahụkwa ụdị ndị dị nchebe na mba ofesi dị ka ndị dị otú ahụ.

Na Russia, Akwụkwọ Red nke Russian Federation pụtara na 2001, ọ nwere ụdị na-akọwa ọnọdụ nchekwa maka ụdị dị iche iche. N'ime ya, e nwere 8 taxa nke anụ ndị bi n'ala na n'ala, 21 taxa nke anụ na akpụ akpụ, 128 taxa nke nnụnụ, na 74 taxa nke anụmanụ na enye nwa ara, na ngụkọta 231. E nwekwara ihe karịrị akwụkwọ uhie mpaghara 30, dịka ọmụmaatụ akwụkwọ uhie nke mpaghara Altaic nke pụtara na 1994.

Na South Africa, South African National Biodiversity Institute, nke e guzobere n'okpuru National Environmental Management: Biodiversidad Mee ihe 2004, bụ ọrụ idepụta ndepụta nke ụdị ndị metụtara, yana nlekota nrubeisi na mkpebi CITES.[8] A na atụ anya na ndepụta Red dị iche iche n'oge gara aga ga adị mfe idebe ugbu a, ma na teknụzụ ma na ego.

Na Thailand, Iwu Nchekwa na Nchedo Anụ Ọhịa nke BE 2535 na akọwa ụdị anụmanụ iri na ise echekwara na ụdị abụọ nke ụdị echekwara, nke iwu machibidoro ma ọ bụ gbochie ịchụ nta, ịzụlite, inwe, na ahia. Ngalaba Ogige ntụrụndụ mba, ngalaba nchekwa anụ ọhịa na ihe ọkụkụ nke Ministry of Natural Akụrụngwa na gburugburu ebe obibi bụ ọrụ maka nhazi nke ọrụ ndị a.

Na Ukraine, Ministry of Environment Nchedo na edebe ndepụta nke ụdị dị n'ihe ize ndụ (nke e kewara n'ụdị asaa site na "0" - nke na adịghịzi adị ruo "VI" - nke e mezigharịrị) ma bipụta ya na Akwụkwọ uhie nke Ukraine.

Na United States of Amerika, Iwu Ụdị Dị n'Ihe Iche nke 1973 mepụtara Ndepụta Ụdị Dị n"Ihe Iche.

Akwụkwọ nduzi ndị ahịa

[dezie | dezie ebe o si]

  Ụfọdụ ndị na azụ ahịa na eduzi nri mmiri, dị ka Watch nri mmiri na ekewa azụ na ihe ndị ọzọ e kere eke n'oké osimiri n'ime ụdị atọ, dịka ụdị nchekwa:

  • Red ("kwụọ mba" ma ọ bụ "zere")
  • Yellow ma ọ bụ oroma ("iche echiche ugboro abụọ", "ezi nhọrọ" ma ọ bụ "ihe nchegbu ụfọdụ")
  • Green ("ihe oriri mmiri kachasị mma")[9]

Ụdị ndị a anaghị egosipụta naanị ihe na adịghị mma nke ụdị dị iche iche, kamakwa na atụle mmetụta gburugburu ebe obibi nke otu na ebe a na egbute ha, dịka site na site na ịta ma ọ bụ ndị na egbu azụ n'ala oké osimiri. A na enyocha ụdị dị iche iche karịa ụdị dị iche (dịka squid, prawns).

Marine Conservation Society nwere ọkwa ise maka ụdị nri mmiri, dịka egosiri na ebe nrụọrụ weebụ AzụOnline.[10]

Hụkwa

[dezie | dezie ebe o si]
  • Ọnọdụ nchekwa nke anụ ọhịa wolf na Europe
  • Nkwekọrịta maka Nchekwa nke Ụdị Ụmụ Anụ Ọhịa Na-agagharị agagharị
  • Ụkpụrụ Lazarọs
  • Ndepụta nke ụdị ndị nọ n'ihe ize ndụ na North America
  • Ndepụta nọmba ihe kachasị mkpa
  • Ndepụta nke anụmanụ ndị na-adịghịzi adị
  • Ndepụta nke ihe ndị dị ndụ site na ọnụ ọgụgụ mmadụ
  • Ndepụta mbara ala dị ndụ
  • Ndepụta Ndepụta Na-acha Uhie
  • Ndepụta uhie mpaghara
  • Ntinyeghachi

Ihe odide

[dezie | dezie ebe o si]
  1. ↑ Categories and Criteria The IUCN Red List of Threatened Species. Retrieved 18 September 2015.
  2. ↑ InfoNatura: About the Data: Conservation Status. NatureServe.org (2007-04-10). Archived from the original on 2013-09-21. Retrieved on 2013-07-22.
  3. ↑ Research Institute for Nature and Forest. Inbo.be. Archived from the original on 2008-12-01. Retrieved on 2013-07-22.
  4. ↑ Cosewic. Government of Canada, Committee on the Status of Endangered Wildlife in Canada. Archived from the original on 2013-05-30. Retrieved on 2013-07-22..
  5. ↑ Protecting species. Ymparisto.fi. Archived from the original on 2013-05-06. Retrieved on 2013-07-22.
  6. ↑ Threatened Species. Biodic.go.jp. Retrieved on 2013-07-22.
  7. ↑ Townsend (January 2008). New Zealand Threat Classification System manual (in en). Wellington, New Zealand: Science & Technical Publishing Department of Conservation. ISBN 9780478143645. Retrieved on 2 February 2018. 
  8. ↑ Welcome to the official South African government online site! - South African Government. Info.gov.za. Archived from the original on 28 June 2007. Retrieved on 12 November 2017.
  9. ↑ Seafood Recommendations: Our Seafood Ratings. Seafoodwatch.org. Archived from the original on 19 June 2014. Retrieved on 19 June 2014.
  10. ↑ Fish ratings. FishOnline. Marine Conservation Society. Retrieved on March 28, 2013.

Njikọ mpụga

[dezie | dezie ebe o si]
Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Ọnọdụ_nchekwa&oldid=111229