Francisco Franco

Francisco Franco
Profesiono:	militisto e politikisto
Lando:	Hispania
Naskodato:	4 di decembro 1892
Nasko-loko:	Ferrol, Galisia, Hispania
Mortodato:	20 di novembro 1975
Morto-loko:	Madrid, Hispania

Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo de Andrade, maxim konocata kom generalo Franco en 1892 til 1975 esis militisto e politikisto. Il exercis la funciono di chefo di stato di Hispania de 1939 til 1975, e prezidis autoritatoza guvernerio uzinte la titulo Caudillo (guidero) : « Generalísimo Francisco Franco, caudillo de España por la gracia de Dios ».

Biografio

Yuneso e formaco

Franco naskis aen Ferrol (La Coruña), navara portuo en Galisia ube sep generacioni de lua familio vivis. Lua patro, Nicolas Franco Salgado-Araujo, esis generala intendanto di Navaro. Variema, kande lua matro es tre pia.

Surnominita Paquito da lua kamaradi nam esis basa, ilu eniris navala preparo skolo ma la lasta klozis do igas a l'infantrio akademio en Toledo. Ilu ekiris en 1910.

Milita kariero

En 1912 Franco iris a Maroko. Ambiciozo, ilu demandis 1913 esar atribuita a regimento di uniforma indijeni, reputita por lua braveso ma anke lua necerta loyaleso. Ilu partoprenis multa operaci e ye la 12ma di oktobro obtenis la kruco di milito, unesma klaso. Quik de marto 1915, il esis promocita kapitano ma anke tre grava vundi a ventro lore atako di forto di El-Biutz. Il esis promocita komando, malgre l'opiniono desfavoroza pri Alta milita Konsilantaro. Alfonso 13ma fakte havis intercesita pro il, segun lua demando. Il recevis la komando dil infanterio-batalio akantonita en Oviedo, Asturias. Franco deskovras por l’unesma foye proletariaro, do viv-kondicioni esis mizeroza. Dum la somero di 1917 generalo Burguete, militala guberniestro di la provinco, dekretis stato di milito pri violenta striki en la mini. Franco lor partoprenis en la represo.

Che la legiono

En 1919, Franco renkontris lietnant-kolonelo José Millan-Astray, do l'ambicio es pri krear stranjera legiono segun franca modelo. En 1920, lua projekto aceptesis. Millan-Astray ofris Franco la komando di 1ma bandera (batalio), qua partas akantonar a Ceuta ye oktobro. Franco impozas a lua legioneri exercado tre strikta. Parale montras su ne-indulgema kontre indijena revolti. De pos Anual-dezastro ye 1921 yurizas lua homi aplikar talion-lego : la legioneri mutilas, raptas, violacas ed ocidas ye lea foyo. De pos mem dezastro esas apelita a Melilla pro rekonquestas kontre Abd el-Krim.

En januaro 1922 il esas itere atribuita a Oviedo. Il recevas la milita medalio ed esas promocita lietnant-kolonelo. Il uzas lua nova glorio por demandar a spozar Carmen Polo Martinès-Valdès, yun femino di bona borgezaro, renkontrita lore di unesma atribuita ye 1917. La mariajo esas ajornita til 22ma di oktobro 1923 nam morti di legion-komando : Franco remplasas, kon helpo di rejo.

Ye 13ma di septembro 1923, Miguel Primo de Rivera havis lansita stato-stroko. Dum monati di novembro e decembro 1924, Franco devas efektive supervisar ekigo Xanten. Lia bona dukto facas nominita kolonelo. Poka pose, Abd el-Krim igas mem atakar franciala populacioni. Pro Francia alias su kon Hispania. Primo de Rivera aprobas plano rivoveno a Alhucemas. To esas suceso : Franco esas promocita ad rango di brigad-generalo ye februaro 1926, qua facas li maxim yuna generalo en Europa - havas nur 33 yari. Kelka monati pose naskis lua filino, Maria del Carmen, surnominita Nenuca. La honori sequis per lu ; ye 1927 asumas akompanar la rejo dum oficala voyajo en Afrika.

Saragossa-akademio

Ye 4ma di januaro 1928, Primo de Rivera rikreas la generala akademio di Saragoza. Ta foye il fakas ul koakta pasajo per omna futura oficiari, e nomas Franco chefo. Ta lasta surveyas strete komence la labori di edificesi pose, inspiresinta da toledana experienco, skriptis lia-mem l’interna normi di Akademio. Il koaktas tale di chambri kun tri kadeti « per evitar la mariaji. »

Segun lua evaluo di personego, la historisti judikas di variana maniero la Franco-laboro ad Akademio. To esas certa ke la nova skolo esas plu bona ke l’anciena, ne esus ke l’altajo di rekrut-levelo. Franco koatkas l’anonimeso di verki pri enigo-konkurso, reduktas la nombro di instruktati per profesoro, instalas multa dushili, interdiktas paso-rituo e mem disdonigas prezervivi. Il savis impozar respekto, mem prizar: 90 % de la 720 oficieri formacita en l'Akademio juntis pose la frankista kampo dum Hispana interna milito.

En julio 1931, la duesma republiko supresis la skolo per dekreto. Kom l’ensemblo di doca korpo, Franco es placita disponebla koakta e surveyita. Malgre tota, il ne partoprenas pri Sanjurjada, probo stato-stroko da generalo Sanjurjo. Havinta sufice satisfacita la republik-inquesti, il es atributita en La Corugna (La Coruña) kom komando di 15ma infanterio-brigado ye februaro 1932. Franco gardos ad Manuel Azaña, chefo di guvernerio, tenaca rankoro di ta quaranten-periodo.

L’interna milito

En la revoluciona klimato qua regnis en Hispania, Franco esis observita de omna lateri. Il aparas un ek la militisti maxim posibla prenar la kapo di armea leveto. Per ta raciono il es nominita milita governero en Kanarii. Fakte, Franco havis poka konvinko pri l'oportuneso di ula stato-stroko. Malgre lua simpatio pri la monarkio, ilu esis kontenta pri borgezala republiko, konservema e manteninta dil ordino.

Lor ilu recevis informo pri la debuto di konspiranti-agivesi do Emilio Mola, ma vartis til la 13ma di julio, dato ye asasino di chefo monarkisto Carlo Sotilo, per juntar ulo.

Franco vidas su atribuar l’armeo di Maroko, forte kun 30.000 experiencoza homi. L’eventa morto di Sanjurjo, historiala chefo di monarkisto opozo, e la falii di generali Goded e Fanjul en Barcelona e Madrid avancas Franco avan sur la ceno.

La pronunciamento falias per mankas pro asentar di armeo: inter 21 division-generali, nur 4 ralias a leveto. Lore ke labor-milici, qua ne kreas en kapaca de goberniero pri kontre, entras la ceno. Dum ilua administrado multa opozanti persekutesis en Madrid e Barcelona, e to koaktis l'exilo di multa intelektozi, exemple José Ortega y Gasset. La konflikto lor transformesis en interna milito.

Precipua artiklo: Diktatoreso di Francisco Franco

En 1939 Franco trovis su Hispania-mastro. koncianta pri ne-experiencoza en politika matiero, il apogis su sur lua bofrato, Serrano Suñer, la Falanjo e katolik-eklezio, konvenita pos l'antiklerikala masakri en 1936, sen omisar l'omna monarkisti.

Dum la duesma mondomilito, volontarii de la División Azul kombatis por axo sur la Rusa fronto, ma Franco esis prudenta ne tro engajar su. Pose il aceptis multa Usana bazi ed Hispania recevis ekonomiala helpo tra plano Marshall.