| ჯორჯ გორდონ ბაირონი |
|---|
|
ინგლ. George Gordon Byron |
 |
| დაბადების თარიღი |
22 იანვარი, 1788(1788-01-22)[[:en:Leslie_Stephen|L._S.]]_[[:en:s:Dictionary_of_National_Biography,_1885-1900/Byron,_George_Gordon|Byron,_George_Gordon]]_//_''[[:d:Q15987216|Dictionary_of_National_Biography]]''_/_[[:en:Leslie_Stephen|L. Stephen]],_[[:en:Sidney_Lee|S. Lee]]_—_[[:ლონდონი|London]]:_[[:en:Smith,_Elder_&_Co.|Smith,_Elder_&_Co.]],_1885._—_Vol. 8._—_P. 132–155.-1">[1] [[:ru:s:ЭСБЕ/Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон|Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон]]_//_''[[:d:Q23892890|Энциклопедический_словарь]]''_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И. Е. Андреевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1891._—_Т. IIа._—_С. 726–730.-2">[2] [[:en:Ernest_Hartley_Coleridge|E._H._C.]]_[[:en:s:1911_Encyclopædia_Britannica/Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron|Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron]]_//_''[[:en:Encyclopædia_Britannica_Eleventh_Edition|Encyclopædia_Britannica]]'':_''a_dictionary_of_arts,_sciences,_literature_and_general_information''_/_[[:en:Hugh_Chisholm|H. Chisholm]]_—_11_—_[[:ნიუ-იორკი|New_York]],_[[:კემბრიჯი|Cambridge,_England]]:_[[:en:Cambridge_University_Press|University_Press]],_1911._—_Vol. 4._—_P. 897–905.-3">[3] [[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]_BnF_authorities:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები_—_2011.-4">[4] |
|---|
| დაბადების ადგილი |
უესტმინსტერი (ლონდონის ბორო)[[:en:Leslie_Stephen|L._S.]]_[[:en:s:Dictionary_of_National_Biography,_1885-1900/Byron,_George_Gordon|Byron,_George_Gordon]]_//_''[[:d:Q15987216|Dictionary_of_National_Biography]]''_/_[[:en:Leslie_Stephen|L. Stephen]],_[[:en:Sidney_Lee|S. Lee]]_—_[[:ლონდონი|London]]:_[[:en:Smith,_Elder_&_Co.|Smith,_Elder_&_Co.]],_1885._—_Vol. 8._—_P. 132–155.-1">[1] [[:en:Ernest_Hartley_Coleridge|E._H._C.]]_[[:en:s:1911_Encyclopædia_Britannica/Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron|Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron]]_//_''[[:en:Encyclopædia_Britannica_Eleventh_Edition|Encyclopædia_Britannica]]'':_''a_dictionary_of_arts,_sciences,_literature_and_general_information''_/_[[:en:Hugh_Chisholm|H. Chisholm]]_—_11_—_[[:ნიუ-იორკი|New_York]],_[[:კემბრიჯი|Cambridge,_England]]:_[[:en:Cambridge_University_Press|University_Press]],_1911._—_Vol. 4._—_P. 897–905.-3">[3] [[:ru:s:ЭСБЕ/Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон|Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон]]_//_''[[:d:Q23892890|Энциклопедический_словарь]]''_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И. Е. Андреевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1891._—_Т. IIа._—_С. 726–730.-2">[2] |
|---|
| გარდაცვალების თარიღი |
19 აპრილი, 1824(1824-04-19)[[:en:Ernest_Hartley_Coleridge|E._H._C.]]_[[:en:s:1911_Encyclopædia_Britannica/Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron|Byron,_George_Gordon_Byron,_6th_Baron]]_//_''[[:en:Encyclopædia_Britannica_Eleventh_Edition|Encyclopædia_Britannica]]'':_''a_dictionary_of_arts,_sciences,_literature_and_general_information''_/_[[:en:Hugh_Chisholm|H. Chisholm]]_—_11_—_[[:ნიუ-იორკი|New_York]],_[[:კემბრიჯი|Cambridge,_England]]:_[[:en:Cambridge_University_Press|University_Press]],_1911._—_Vol. 4._—_P. 897–905.-3">[3] [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=9794095_Find_a_Grave]_—_1996.-5">[5] [[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]_BnF_authorities:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები_—_2011.-4">[4] (36 წლის) |
|---|
| გარდაცვალების ადგილი |
მისოლონგი[http://feb-web.ru/feb/kle/_Байрон]_//_[[:ru:Краткая_литературная_энциклопедия|Краткая_литературная_энциклопедия]]_—_[[:მოსკოვი|Москва]]:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1962._—_Т. 1.-6">[6] Archivio_Storico_Ricordi_—_1808.-7">[7] Catalog_of_the_German_National_Library-8">[8] |
|---|
| დასაფლავებულია |
ნოტინგემშირი |
|---|
| საქმიანობა |
პოეტი[https://cs.isabart.org/person/15665_The_Fine_Art_Archive]_—_2003.-9">[9] , ლირიკოსი, პოლიტიკოსიHansard_1803–2005-10">[10] , დრამატურგი, ავტობიოგრაფი, მთარგმნელი, სამხედრო, დღიურის ავტორი, მწერალიArchivio_Storico_Ricordi_—_1808.-7">[7] [https://www.bartleby.com/lit-hub/library_Library_of_the_World's_Best_Literature]_/_[[:d:Q952614|C. D. Warner]]_—_1897.-11">[11] Catalog_of_the_German_National_Library-8">[8] , ლიბრეტისტიCatalog_of_the_German_National_Library-8">[8] , არისტოკრატი და philhellene |
|---|
| ენა |
ინგლისური ენა |
|---|
| მოქალაქეობა |
 დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო
 დიდი ბრიტანეთის სამეფო |
|---|
| ალმა-მატერი |
ჰეროუს სკოლა[[:d:Q17565097|Oxford_Dictionary_of_National_Biography]]_/_[[:en:Colin_Matthew|C. Matthew]]_—_[[:ოქსფორდი|Oxford]]:_[[:ოქსფორდის_უნივერსიტეტის_გამომცემლობა|OUP]],_2004.-12">[12] , ტრინიტის კოლეჯი, კემბრიჯის უნივერსიტეტი და აბერდინის საშუალო სკოლა |
|---|
| ჟანრი |
narrative poetry და გოთიკური ლიტერატურა |
|---|
| Magnum opus |
ჩაილდ ჰაროლდის მოგზაურობა, დონ ჟუანი და მანფრედი |
|---|
| ჯილდოები |
სამეფო საზოგადოების წევრი |
|---|
| მეუღლე |
ანა იზაბელა ბაირონი[[:ru:s:ЭСБЕ/Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон|Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон]]_//_''[[:d:Q23892890|Энциклопедический_словарь]]''_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И. Е. Андреевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1891._—_Т. IIа._—_С. 726–730.-2">[2] [[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]-13">[13] და კლერ კლერმონი[[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]-13">[13] |
|---|
| პარტნიორ(ებ)ი |
კლერ კლერმონი, Augusta Leigh და Margarita Cogni |
|---|
| შვილ(ებ)ი |
ადა ლავლეისი[[:d:Q17565097|Oxford_Dictionary_of_National_Biography]]_/_[[:en:Colin_Matthew|C. Matthew]]_—_[[:ოქსფორდი|Oxford]]:_[[:ოქსფორდის_უნივერსიტეტის_გამომცემლობა|OUP]],_2004.-12">[12] [[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]-13">[13] , ელიზაბეთ მედორა ლეი და ალეგრა ბაირონი[[:d:Q67129259|Lundy D. R.]]_The_Peerage-14">[14] [[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]-13">[13] |
|---|
|
-15">[15] , Luigi Pulci-15">[15] და უილიამ უორდსვორთი-16">[16]
|
| ხელმოწერა |
 |
|---|
|
ჯორჯ ნოელ გორდონ ბაირონი (დ. 22 იანვარი, 1788, ლონდონი — გ. 19 აპრილი, 1824, მისოლუნგი, საბერძნეთი) — ინგლისელი პოეტი.
დაიბადა გაღარიბებული დიდგვაროვანი არისტოკრატის ოჯახში. სწავლობდა ჰაროუს არისტოკრატიულ სკოლაში, კემბრიჯის უნივერსიტეტში. ბაირონის ლექსების პირველი კრებული „მოცალეობის საათები“ 1807 გამოვიდა. სატირაში „ინგლისელი ბარდები და შოტლანდიელი მიმომხილველნი“ (1809) დაგმო ინგლისის რომანტიკოსთა რეაქციული ტენდენციები. 1811 გამოაქვეყნა პოემა „ჩაილდ ჰაროლდის მოგზაურობის“ პირველი ორი ქება. ამავე პერიოდს განეკუთვნება ბაირონის ხანმოკლე, მაგრამ პროგრესიული საპარლამენტო მოღვაწეობა. 1812-1814 წლების ლირიკაში ვლინდება ავტორის სიძულვილი ლონდონის არისტოკტატიული წრეებისადმი; ინგლისის მაღალ საზოგადოებასთან ადრევე დაწყებული კონფლიქტი 1815-1816 ოჯახური დრამითაც გართულდა. ბაირონი შვეიცარიაში წავიდა, სადაც დაუმეგობრდა თანამემამულე პოეტს პ.ბ. შელის. 1817-დან იტალიაში გადავიდა და 1820-1821 უშუალოდ მონაწილეობდა იტალიელი ხალხის ბრძოლაში ავსტრიელთა ბატონობის წინააღმდეგ. 1823 ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ბრძოლაში მონაწილეობის მისაღებად გაემგზავრა საბერძნეთში, სადაც მალე ავად გახდა და გარდაიცვალა.
ბაირონის დიდი პოპულარობა „ჩაილ ჰაროლდის“ გამოქვეყნებით დაიწყო. პოემის გმირი, იმედგაცრუებული ახალგაზრდა არისტოკრატი, მალე იქცა სინამდვილის წინააღმდეგ ამბოხებული პიროვნების სინონიმად. პოემაში ისმის პროტესტი არსებული სოციალური წყობილების მიმართ; საფრანგეთის განმანათლებლური იდეების გავლენით ბაირონი სოციალური მოუწესრიგებლობისა და ეროვნული ჩაგვრის მიზეზებს ზნეობის დაცემასა და უმეცრობაში ეძიებს. პოემის თემატიკური, კომპოზ. (დღიურის ფორმა, ლირიკული გადახვევები), პოეტიკური სიახლენი კარგად ესადაგებოდნენ თხზულების რთულ თანადროულ პრობლემატიკას.
ბაირონი თავისი ყოვლისმომცველი მელანქოლიური განწყობილებით ე. წ. „მსოფლიო სევდის“ გამომხატველი პოეტი გახდა. ბაირონის ტრაგიკულმა მსოფლაღქმამ მეტი სიღრმით იჩინა თავი 1813-1816 შექმნილი აღმოსავლური პოემების ციკლში („გიაური“, „აბიდოსელი სარძლო“, „კორსარი“, „ლარა“, „კორინთის ალყა“, „პარიზინა“). ამ ტიპური რომანტიკული პოემების გმირები განასახიერებენ აბსტრაქტულ პროტესტს ისტორიის სინამდვილის მიმართ. ისინი ჩვეულებრივ ყაჩაღები, მეკობრენი, საზოგადოებას მოკვეთილი ადამიანები არიან - ძლიერნი, ამაყნი, და დასაღუპავად განწირულნი. პოემების სიუჟეტი ეგზოტიკური აღმოსავლეთის ფონზე ვითარდება.
დრამატულია ბაირონის ლექსების ციკლიც „ებრაული მელოდიები“ (1814-1815), რომლებშიც სამშობლოს დაკარგვის ტკივილთან ერთად გამოხატულია ადამიანის ძალისა და გამარჯვების რწმენა. შვეიცარიაში დაწერილ ლექსებსა და პოემებში ასახულია ბაირონის შინაგანი წინააღმდეგობრივი განწყობილებანი - უიმედობა და, ამავე დროს, თავისუფლებისათვის ბრძოლის წყურვილი; წინააღმდეგობრივია აგრეთვე ფილოსოფიური-დრამატული პოემა „მანფრედი“ (1817), რომლის გმირი უკიდურესი ინდივიდუალისტია, განდგომილი, სარწმუნოების, ძალაუფლებისა და დიდების უარმქოფელი; ამასთანავე მას სწამს ადამიანური აზრის ძალა, რომელიც იმორჩილებს ბუნების სულებს. ეს პოემა ფაუსტური იდეის რომანტიკული ინტერპრეტაციაა. ასეთივე სულისკვეთებისაა მისტერია „კაენი“ (1821); ბიბლიური გმირი გამოყვანილია შეურიგებელ მეამბოხედ, რომელიც ღმერთს აუჯანყდება და ადამიანის ბედნიერების მისაღწევად არსებულის უარყოფისა და ბრძოლის გზას ირჩევს. 1817-დან ბაირონის შემოქმედებაში ღრმავდება ინტერესი სოციალური პრობლემებისადმი („ტასოს ჩივილი“, 1817; „მაზერა“, 1818; „ჩაილდ ჰაროლდის“ ორი უკანასკნელი ქება, 1816-1817); პოლიტიკური მოტივებითაა გამსჭვალული ტრაგედიები „მაჩინო ფალიერო, ვენეციის დოჟი“, „სარდანაპალი“, „ორი ფოსკარი“ (სამივე 1821); ბაირონის მემკვიდრეობაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია პოლიტიკური და ლიტერატურული შინაარსის შემცველ სატირას („ბეპო“, 1818; „ირლანდიელი ავატარა“, 1821; „სამსჯავროს ხილვა“, 1822 და სხვა).
ბაირონის შემოქმედებით ევოლუციაში მნიშვნელოვანი ნიშანსვეტია დაუმთავრებელი რომანი ლექსად „დონ ჟუანი“ (დაიწყო 1818), რომელშიც ასახულია ინდივიდუალისტი პიროვნების ამბოხება მსოფლიო სოციალური სისტემის წინააღმდეგ, მისი პესიმისტური მსოფლაღქმა. ამ რომანშივე ბრძოლის რომანტიკულ პათოსს ენაცვლება პიროვნების სოციალური მნიშვნელობის აღიარება, მომავლის რწმენა, რაშიც მოჩანს ბაირონის შემოქმედებითი მეთოდის განვითარება რომანტიზმიდან რეალიზმისაკენ.
ბაირონი რომანტიზმის პროგრ. ფრთის უდიდესი წარმომადგენელია და, ამასთან, მხატვრული სიტყვის დიდი ოსტატი და ნოვატორი. XIX საუკუნის მრავალი ქვეყნის ლიტერატურაში ბაირონის პოეზიამ წარმოშვა თავისებური მიმდინარეობა, რომელსაც ბაირონიზმი ეწოდა. მას სხვადასხვა ქვეყანაში განაპირობებდა კონკრეტული ისტორიული პირობები; სხვადასხვა მწერლების შემოქმედება შესაბამისად გამოხატავდა ბაირონის პოეზიისათვის დამახასიათებელ სხვადასხვა მხარეს. მაგალითად ინგლისში ჩარტისტულმა პოეზიამ შეითვისა ბაირონის რევოლუციური პათოსი, საფრანგეთში ვ. ჰიუგომ - ბაირონის თავისუფლების იდეალი, ა. დე ვინიმ - მარტოობის განწყობილება. ბაირონის პოლიტიკური იდეალები გაიზიარეს იტალიელმა პოეტებმა უ. ფოსკოლომ, ს. პელიკომ, ჯ. ლეოპარდიმ, გერმანელმა ჰ. ჰაინემ და უნგრელმა შ. პეტეფიმ. რუსეთში ბაირონის მეამბოხე განწყობილებას ეყმაურებოდნენ კ. რილეევი, ა. პუშკინი, განსაკუთრებით კი მ. ლერმონტოვი. საქართველოში ბაირონს ენათესავება ნ. ბარათაშვილი თავისი რომანტიკულ-ლირიკული განწყობილებითა და პათეტიკური ინტონაციით.
ბაირონის თარგმნა საქართველოში XIX საუკუნიდან დაიწყო, მის პირველ ქართველ მთარგმნელთა შორის იყვნენ ი. ჭავჭავაძე და ა. წერეთელი.
_1-1">
1.1 L. S. Byron, George Gordon // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee — London: Smith, Elder & Co., 1885. — Vol. 8. — P. 132–155.
↑ [[:ru:s:ЭСБЕ/Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон|Байрон,_Джордж-Ноэль-Гордон]]_//_''[[:d:Q23892890|Энциклопедический_словарь]]''_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И. Е. Андреевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1891._—_Т. IIа._—_С. 726–730.
