jehr
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | jehr | jehr |
| Îzafe | jehra | jehrên |
| Çemandî | jehrê | jehran |
| Nîşandera çemandî | wê jehrê | wan jehran |
| Bangkirin | jehrê | jehrino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | jehrek | jehrin |
| Îzafe | jehreke | jehrine |
| Çemandî | jehrekê | jehrinan |
jehr mê
- maddeyê dikare mirovî nesax bike yan bikuje ger bikeve leşî bu mînak
- Îlan misalê ser li mil
Kuştîn û jehr avête dil
Hêj kuştiyên remza berê — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640) - Di dawiyê de keçik jehrê dixwe, dimire. — (Rohat Alakom, Folklor û jinên kurd, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- Gava ko cewaba mirina Heso ji min re were, ezê fincanekî jehrî wexwim. — (Salihê Kevirbirî, Filîtê Quto, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- - Hela hiş be lo, jehr di nava peran de be. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
- Huseyîn Qulixan pirsê diketin ku Mîr 'Eli tu ji boyê çi hatî, min tu virêkirî ku her dayîm di xizmeta paşayê da bibî û bimîni? Icarê Mîr 'Elî dibêjitin ku, Xan te ez virêkirime nêva tayfeyekê ku wucûda wan bi xwe derd û bela ne, mirin û kuştin ji wan peyda dibitin, ew xelqê û 'ibadullahê dikujin û rencîde dikin, bedena wan bi xwe jehrî ye, nexweşî û jehr dê bi jeherê çi biketin, hal û hikayeta Ishaq Paşayê û ehalêd Kurdistanê eve ye û ez penç mehan di nêva wan danê sakin bûm, esla yek ji wan muhtacê 'ilacê nebûn û axirê jî min dît ku ewan ew zadêd weko jehrê xwarin, dîsanê li wucúda wan tesîr nekirin, êdî min zanî ku betal e, ez hatim. — (Mele Mehmûdê Bazîdî, Cami’eya Riseleyan û Hikayetan Bi Zimanê Kurmancî, Lîs, 2010, çapa 11em, r. 113, ISBN 978-605-5683-27-6)
- Îlan misalê ser li mil
Bi alfabeyên din
[biguhêre]- kurdî-erebî: ژههر
Pîrepend
[biguhêre]- Namûs ji mêr re jehrji mêr re
- Bejn şehr e, dil jehr e
Biwêj
[biguhêre]- jehra Silêmanî vexwerin
- ji rûyê yekî jehr barîn
- Bi jehrê pingihîn
Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]- bijehr
- bijehrtî
- bijehrî
- bijehrîtî
- bêjehr
- bêjehrtî
- bêjehrî
- bêjehrîtî
- jehrawî
- (lêker) jehr bûn
- (navdêr) jehrbûn
- (rengdêr) jehrbûyî
- (navdêr) jehrdan
- (lêker) jehr dan
- jehrdar
- jehrdartî
- jehrdarî
- jehrdarîtî
- (rengdêr) jehrdayî
- jehrder
- jehrdertî
- jehrderî
- jehrderîtî
- jehrdêr
- jehrdêrtî
- jehrdêrî
- jehrdêrîtî
- jehremar
- jehrker
- jehrkerî
- (lêker) jehr kirin
- (navdêr) jehrkirin
- (rengdêr) jehrkirî
- jehrî
Etîmolojî
[biguhêre]Hevreha soranî ژههر (jehr), kelhurî jyer, parsî jehr, farisî زهر (zehr), farisiya navîn zehr, avestayî cethre-, ji proto-hindûewropî *gʷhntro- (“kujer, kujek”) ji *gʷhen- (“lê dan, kuştin”) ku herwiha serekaniya peyva bi maneya "lê dan" yan "kuştin" ya gelek zimanan e: avestayî 𐬘𐬀𐬌𐬥𐬙𐬌 (ceynti-), sanskrîtî हन्ति (hanti, “heynti-”), ermeniya kevn գան (gan), yûnaniya kevn θείνω (theínō, “theinō”) û φόνος (fónos), latînî of-fendō, sirbî/xirwatî žeti/ жети, lîtwanî genėti... Binere jenîn. Zehir ya tirkî ji zimanekî îranî ye.
Werger
[biguhêre]- Abxazî: ашҳам (āšḥām)
- Açehî: racôn, bisa
- Adîgeyî: щынаут (š̍ənāwt)
- Afrîkansî: gif → af
- Albanî: helm → sq n
- Almanî: Gift → de nt, Giftstoff → de n
- Altayiya başûrî: корон (koron), оо (oo)
- Amharî: መርዝ (märz)
- Aromanî: virin → roa-rup
- Asamî: বিহ (bih)
- Astûrî: venenu n
- Aşkunî: ios
- Avarî: загрьу (zagr’u)
- Aynuyî: スㇽク (surku)
- Azerî: zəhər → az, ağı
- Balînî: cetik
- Baskî: pozoi
- Başkîrî: ағыу (ağïw)
- Belarusî: атру́та m (atrúta)
- Bengalî: বিষ → bn (biś), জহর → bn (jôhôr)
- Bîkoliya naverast: hudong, hilo
- Bretonî: ampoezon → br n
- Bulgarî: отро́ва m (otróva)
- Burmayî: အဆိပ် → my (a.hcip)
- Buyî: iel
- Cingphoyî: tuk, ntuk, ningtuk
- Çeçenî: дӏовш (dʿowš)
- Çekî: jed → cs n
- Çînî:
- Çuvaşî: наркӑмӑш (narkămăš)
- Danmarkî: gift → da
- Divehî: ވިހަ (viha)
- Elfdalî: djipt nt
- Endonezyayî: racun → id, bisa → id
- Erebî: سُمّ n (summ)
- Erebiya fasî: سَمّ (samm)
- Ermenî: թույն → hy (tʻuyn)
- Erzayî: яд (jad)
- Esperantoyî: veneno → eo
- Estonî: mürk → et
- Farisî: زهر → fa (zahr)
- Ferî: gift m, eitur nt
- Fînî: myrkky → fi
- Fransî: poison → fr n
- Friyolî: velen n, tuessin
- Frîsî: fergif nt
- Gaelîka skotî: nimh n, puinnsean n
- Gagawzî: zihir
- Galîsî: veleno n, pezoña m, pezoia m
- Gotî: 𐌹𐌽𐌲𐌹𐍆 nt (ingif)
- Gujaratî: ઝેર (jher)
- Gurcî: შხამი (šxami), საწამლავი (sac̣amlavi)
- Hindî: बिस → hi n (bis), विष → hi n (viṣ), ज़हर n (zahar), हलाहल → hi (halāhal)
- Holendî: gif → nl nt, vergif → nl nt, vergift → nl nt
- Îbranî: רַעַל n (rá'al), סַם n (sam)
- Îdoyî: toxiko → io, veneno → io
- Îngilîziya kevn: ātor nt
- Îngilîzî: poison → en
- Îngriyî: jaadu, moru
- Înterlîngua: veneno, toxico
- Îrlendî: nimh → ga m
- Îstriyotî: vanen n
- Îtalî: veleno → it n
- Îzlendî: eitur → is nt
- Japonî: 毒 → ja (どく, doku)
- Javayiya kevn: wisa
- Javayî: wisa, racun → jv
- Kalalîsûtî: toqunartoq
- Kamkata-viriyî: viš
- Kannadayî: ನಂಜು → kn (nañju), ವಿಷ → kn (viṣa)
- Karaîmî: ahu
- Kaşûbî: trecézna m
- Katalanî: verí → ca n, metzina → ca m
- Keçwayî: miyu
- Kirgizî: уу → ky (uu)
- Kîkongoyî: misa
- Kîngalî: වස (wasa), විෂ → si (wiṣa), විස (wisa), වහ (waha)
- Komî-permyakî: яд (jad)
- Koreyî: 독 → ko (dok)
- Kornî: venym, poyson, gwenyn n
- Korsîkayî: velenu
- Kunigamî: 酔 (うい, ui), 毒 (どぅく, duku)
- Ladînî: tuesse n
- Ladînoyî: veneno, tosigo, intusedju
- Latînî: venēnum → la nt, toxicum nt
- Latviyayî: inde m
- Lawsî: ຢາພິດ → lo (yā phit)
- Lazî: ჩხამი (čxami)
- Lîtwanî: nuodai nt
- Lîvonî: vijā
- Luksembûrgî: Gëft
- Maguindanaoyî: bisa
- Makedonî: отров n (otrov)
- Malagasî: poizina → mg
- Malayalamî: വിഷം → ml (viṣaṃ)
- Malezî: racun → ms
- Maltayî: velenu, semm n
- Manksî: pyshoon n, nieu m
- Mansakayî: gamot
- Maorî: huarua, paitini
- Maranaoyî: gamot
- Maratî: विष → mr nt (viṣ)
- Mariya rojhilatî: яд, аяр
- Mecarî: méreg → hu
- Megrelî: შხამი (šxami), ჟღამი (žɣami)
- Miyakoyî: 酔 (びゔ, bivu), 毒 (どぅく, duku)
- Mînangkabawî: racun
- Mongolî: хор → mn (hor)
- Nahwatliya klasîk: tlapahhuilōni
- Nanayî: гу
- Norwecî: gift → no n an m
- Ojibweyî: bichibowin
- Okînawanî: 毒 (どぅく, duku)
- Oksîtanî: poison → oc
- Oromoyî: summii
- Osetî: марг (marg)
- Osmanî: اغو (ağu), زهر (zehr), سم (sem), اوت (ot)
- Oygurî: زەھەر (zeher)
- Ozbekî: ogʻu → uz, zahar → uz
- Palî: visa nt
- Plodîşî: Jeft nt
- Polonî: trucizna → pl m, jad → pl m inan
- Portugalî: veneno → pt n, tóxico → pt n
- Prasunî: ūšu
- Qazaxî: у (u), зәр (zär)
- Rohingyayî: bic
- Romagnolî: vlén n
- Romancî: tissi n, teissa n, tössi n
- Romanyayî: otravă → ro m, venin → ro nt
- Rusî: яд → ru n (jad), отра́ва m (otráva)
- S'gaw karenî: စုၣ် (sù)
- Saanîçî: T̸EXTEN
- Samiya bakurî: mirko
- Sanskrîtî: विष → sa nt (viṣa)
- Sebwanoyî: hilo
- Sicîlî: vilenu n
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠛꠤꠡ (biś)
- Skotî: pushion
- Slaviya rojavayî ya kevn: ядъ n (jadŭ)
- Slovakî: jed n
- Slovenî: strup → sl n
- Somalî: sun → so
- Sorbî:
- Spanî: veneno → es n, ponzoña → es m
- Svanî: შხა̈მ (šxäm)
- Swahîlî: sumu → sw 9/10
- Swêdî: gift → sv nt
- Şerpayî: དུག (thuk)
- Şorî: оо (oo)
- Tabasaranî: зегьер (zeher)
- Tacikî: заҳр (zahr)
- Tagalogî: lason
- Tangutî: 𗀀
- Taosî: benę̀nu’úne
- Tausugî: lachûn, bisa
- Tayî: พิษ → th (pít), ยาพิษ → th, ยาเบื่อ → th
- Telûgûyî: విషము → te (viṣamu)
- Teterî: агу → tt (ağu)
- Tirkî: zehir → tr, ağı → tr, düğü → tr
- Tirkmenî: zäher → tk
- Tîbetî: དུག (dug)
- Toxarî A: wäs
- Toxarî B: wase
- Tuvanî: оо (oo)
- Udmurtî: яд (jad)
- Urdûyî: زہر n (zahr), ہلاہل (halāhal)
- Ûkraynî: отру́та m (otrúta), отру́я m (otrúja)
- Venîsî: tòssego
- Viyetnamî: chất độc → vi, thuốc độc → vi
- Volapûkî: venen → vo
- Votî: jaadu
- Waigalî: viš
- Walonî: pwezon → wa
- Weylsî: gwenwyn → cy n
- Xakasî: оо (oo)
- Ximêrî: ថ្នាំពុល (thnampul)
- Yaeyamayî: 酔 (びゅーりぃ, byūrï), 毒 (どぅく, duku)
- Yidîşî: סם (sam), גיפֿט n (gift)
- Yûnanî: δηλητήριο → el nt (dilitírio), φαρμάκι → el nt (farmáki)
- Kevn: ἰός n (iós)
- Zhuangî: doeg, yw
- Zuluyî: isihlungu 7 an 8, ubuthi 14
- ǃXóõ: ǁāã, sòo
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.