Lingua Vasconica

Lingua Vasconica Euskara
IPA	[ eus̺ˈkaɾa ]
Taxinomia	sine familia
Locutores	883 146 (2006)
Sigla	1 eu, 2 baq / aus, 3 eus
Status publicus
Officialis	Vasconia et Navarra
Privata	Hispania et Francogallia
Litterae	—
Scriptura	Latina
Procuratio	Regia Academia Linguae Vasconicae
Familiae linguisticae coloribus Vicipaediae pictae Familiae linguisticae coloribus Vicipaedicis pictae

Lingua Vasconica, Navarrorum aut Vasconum (Vasconice appellatur Euskara sed, pendens e dialecto, Euskera vel Uskara vel Üskara vel Eskuara dici etiam potest), est sola lingua sui gregis quae superest ex quo Linguae Indoeuropaeae in Europa occidentali dicebantur. Cum Vasconum antecessores iam linguam similem, antequam indoeuropaei huc pervenerunt, loquebantur, illa lingua in numero antiquissimarum Europae linguarum habetur. Aliqui putant linguam Ibericam antiquam Vasconicae cognatam esse. Loquuntur Vasconice circa 600 000 incolarum Hispaniae, praecipue in Vasconia et Navarra, sed quoque in Francia. Est lingua agglutinans sicut Finnica, Hungarica, Turcica. Certe a lingua Aquitanica orta, sola putatur inter linguas mundi, nisi forsitan cum lingua Iberica antiqua cognata sit. Lingua Aquitanica iam in Hispania et Aquitania ante Romanorum adventum exstitit.

Vasconica lingua primum scripta est in glossis Aemilianensibus et in glossis Picaudi. In medio aevo quoque lingua navarrorum est appellata. Primo fuit impressa anno 1545, Burdigalae, et librum primum fuit Linguae Vasconum Primitiae.

Linguae Vasconicae sunt etiam permultae dialecti.

Grammatica

Variationes Vasconicae linguae:      Dialectus occidentalis seu Biscaina      Dialectus centralis seu Ipuscoana      Dialectus Navarra      Dialectus Lapurdiana      Dialectus Sulentina      Ubi Vasconicam linguam iam non loquuntur

Litterae atque phonetica Vasconicae linguae

Vasconica lingua hoc alphabetum habet:

A B D E F G H I J K L M N Ñ O P R S T U V X Z

a b d e f g h i j k l m n ñ o p r s t u v x z

/a/ /b/ /d/ /e/ /f/ /g/ Ø vel h /i/ /x vel dj/ /k/ /l/ /m/ /n/ /ɲ/ /o/ /r, ɾ/ /s̺/ /t/ /u/ /v/ /ʃ/ /s̻/

Etiam habet hos digraphos:

dd, tt, tx, tz, ts, il, in

/ɟ/, /c/, /ʧ/, /ʦ̻/, /ʦ̺/, /ʎ/, /ɲ/

Dum littera v adest in abecedario Vasconico, solum scripta est in verbis peregrinis, quia non littera propria est. Tantummodo sonus pro [v] non est sonus Vasconicus, et similiter ad verba peregrina pertinet. In verbis peregrinis nominibusque etiam litterae c, q, w, y utuntur.

Declinatio

Declinatio atque coniugatio Vasconica expleta

Lingua Vasconica declinatur, et casus hi sunt:

Absolutivus

Absolutivus (nor)

radix	indeterminatus sive innumeratus	singularis	pluralis	pluralis affinitatis
mutil (puer)	mutil + Ø = mutil	mutil + -a = mutila	mutil + -ak = mutilak	mutil + -ok = mutilok

Ergativus

Ergativus (nork)

radix	indeterminatus	singularis	pluralis
mendi (mons)	mendi + k = mendik	mendi + -a (det.) + -k (erg.) = mendiak	mendi + -ek (pluralis) = mendiek

Dativus

Dativus (nori)

radix	indeterminatus	singularis	pluralis
ume (puer)	ume + (-r)i = umeri	ume + -a (det.) + (r)i = umeari	ume + -ei = umeei

Declinationes locativae

Casus locativi

	declinatio	non animantia	animantes
inessivus ubi? (non/norengan)	-n -(r)engan	etxean in villa	amarengan apud matrem
separativus (nongo)	-ko, -go	etxeko e villa Madrilgo Matriti	–
ablativus (nondik/norengandik)	-tik -(r)engandik	etxetik a villa	amarengandik a matre
adlativus simplex (nora/norengana)	-ra -(r)engana	etxera ad villam	amarengana ad matrem
adlativus comptus (norako/norenganako)	-rako -(r)enganako	etxerako bidea via (quae fert) ad villam	amarenganako maitasuna amor matris (i. e. "ad matrem")
terminativus (noraino/norenganaino)	-raino -(r)enganaino	etxeraino usque ad villam	amarenganaino usque ad matrem
directivus (norantz/norenganantz)	-rantz -(r)enganantz	etxerantz ad villam versus	amarenganantz ad matrem versus

Casus alii

Aliae declinationes

	declinatio	indeterminatus	singularis	pluralis
genetivus possessivus cuius? (noren/zeren)	-en	behiren vaccae	behiaren	behien
instrumentalis quo instrumento? (zerez)	-z	harriz lapide	harriaz	harriez
comitativus vel sociativus quocum? (norekin/zerekin)	-kin	behirekin (una) cum vacca	behiarekin	behiekin
motivativus qua de causa? (norengatik/zergatik)	-(en)gatik	behi(ren)gatik vaccae causa	behia(ren)gatik	behiengatik
benefactivus cui? (norentzat/zerentzat)	-entzat	behirentzat vaccae	behiarentzat	behientzat
prolativus pro quo esse, quem putare? (nortzat)	-tzat	semetzat (hartu) pro filio accipere/filium putare	—	—
partitivus (partitiboa)	-rik	behirik vaccarum	—	—

Modi dicendi

Salve. – Kaixo. ['kajʃɔ]

Bonum mane. – Egun on. [ɛ'gunɔn]

Bonum vesperum. – Arratsalde on. [a'ratʃaldɛˌɔn]

Vale. – Agur. [a'gur]

Cura ut valeas. – Ondo ibili. [ɔndɔ i'bilʲi]

Quomodo vales? – Zer moduz? ['sɛr mɔ'dus]

Bene, gratias ago. – Ongi, eskerrik asko. [ɔŋgi ɛ's̺kɛrik as̺'kɔ]

Veniam da. – Barkatu. [bar'katu]

Quaeso. – Mesedez. [mɛ's̺ɛdɛs]

Gratias tibi ago. – Eskerrik asko. [ɛs̺'kɛrik as̺'kɔ]

Accipe sis. – Ez horregatik. [ɛsɔ'rɛgatik]

Loquerisne Anglice? – Ingelesez ba al dakizu? [iŋ'gɛlɛs̺ɛs ba aldaki'su]

Paulum Vasconice scio. – Euskara apur bat badakit. ['ɛʊs̺kara a'purbat ba'dakit]

Non intellego. – Ez dut ulertzen. [ɛs'tut u'lɛrtsɛn]

Quomodo Vasconice didicisti? – Nola esaten da hori euskaraz? ['nɔla ɛ's̺atɛnda 'ɔri ɛʊs̺'kaɾas]

Textus exempli gratia

Commentatione prima Universae Iurum Humanorum Declaratio (a Consociatione Nationum):

Vasconice

Gizon-emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu beharra dute.

Latine

Omnes homines dignitate et iure liberi et pares nascuntur, rationis et conscientiae participes sunt, quibus inter se concordiae studio est agendum.

Nexus interni

• Dialecti Vasconicae
• Vascones
• Versolarismus
• Linguae Dene-Caucasicae

Nexus externi

• Modi dicendi Vasconici apud BBC