Triticum spelta
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna. |
| Triricum spelta | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Classifigazion sientífiga | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Nomm binomial | ||||||||||||||||||
| Triticum spelta L. |
El Triticum spelta o Triticum aestivum ssp. spelta, (endèla terminologìa popolàr l'è ciamàt spèlta o far grant ma de spès apò apéna far) l'è 'na piànta de la famìa de le poaceae, emparentàda strèta col formét tèner, ma a diferènsa de chèsto la g'ha 'l granì istìt (quan che l'è madür el granì 'l rèsta cuarciàt zó de le glume, endèl formét envéce le se destàca e 'l granì 'l rèsta nüt).
Caraterìstiche
[Modifega | modifica 'l sorgent]El rendimènt de chèsto cereàl l'è 'n bèl tòch de méno de chèl del formét e per chèsto l'è stat en pó lasàt en bànda dei agricultùr. Giöna de le sò caraterìstiche l'è la prezènsa de glömèle che se destàca mìa e che i è bèle düre. Chèsta caraterìstica de 'na bànda l'è 'n defèt perchè tóca lauràga dré piö tat per tiràle vià e rènder el prodót prónto per dopràl, ma de l'ótra bànda l'è apò a 'na qualità perchè le difènt el granì de le möfe e de le malatìe. Chèste glömèle le conté tat silìcio.
Gràsie a le sò raìs profónde, la spèlta la pöl crèser sö dei teré màgher, con póch nütrièncc e bèi sèch. Chèsto el rènt la spèlta en cereàl piö fàcil a doperà endèla agricültüra biològica.
Co la farìna de spèlta se pöl fà pà e pàste.
Stória
[Modifega | modifica 'l sorgent]
Le prìme mensiù de chèsto cereàl se le tróa endèla Bìbia[1]. L'ìa cunusìda e cultiàda endèl antìco Egito. Ezechiéle el la doperàa come ingrediènt per fa sö 'l sò pà[2].
La farìna de spèlta la custitüìa la bàze del regìm alimentàr dei pòpoi latì. El pà de spèlta l'ìa cönsömàt dei du spùs endèl rit de la cumfarreatio, la fúrma piö solène de matremóne endèla Roma antìca.
Dòpo che s'è ambiàt a cultià dèle ótre varietà de cereài, suratöt el formét tèner, el furmintù e 'l ris, la coltüra de la spèlta l'è stàda de menemà lasàda 'n bànda 'nfìna a scoparéser quàze del töt.
Ai nòst dé, l'è stàda 'n pó recüperàda per vìa de le sò proprietà dietétiche presiùze, l'è cultiàda endèla Euròpa meridiunàla, suratöt en Italia endóe la vé prutigìda del màrchio IGP come prodót regiunàl col nòm de farro della Garfagnana (Far de la Garfagnàna).
Riferimèncc
[Modifega | modifica 'l sorgent]- ↑ Lìber de Ezechiéle:28,25 La Bible en hébreu, 'HITA חיטה en ebràich
- ↑ Ézéchiel 4:9