Sègle II abC
../.. | sègle IV abC | sègle III abC | sègle II abC | sègle I abC | sègle I apC | ../..
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]201-198 : aprofichant l'afebliment chinés consecutiu a la guèrra civila de 210-206 avC, lei Xiongnu – de nomadas de l'estèpa eurasiatica – comencèron de menar d'incursions sus lo territòri de l'Empèri. Après la revirada d'una expedicion punitiva, Han Gaozu decidèt de negociar amb Modu Chanyu. En cambi d'un tribut e d'un maridatge amb una princessa imperiala, una patz fragila foguèt establida.
200-197 : aprofichant una revòuta quasi generala de Grècia còntra Macedònia, lei Romans intervenguèron dins la region per redurre la poissança macedoniana. Après un conflicte indecís, bateguèron durament son adversari a Cinoscèfales. Impausèron de pèrdas territòrialas duras ai Macedonians que deguèron abandonar sei posicions en Grècia e en Tessàlia. « Liberadas » de l'influéncia macedoniana, lei ciutats grègas passèron sota aquela de Roma.
197-195 : aliança entre Esparta e Macedònia dins l'encastre de la Segonda Guèrra de Macedònia. Aquò permetèt a Nabis d'obtenir la garda d'Argos. Cambièt alora rapidament de camp per se raprochar de Roma en esperant conservar lo contraròtle de la vila. Pasmens, son projècte mau capitèt car lei Romans assetjèron Esparta e someteguèron Nabis (abandon d'Argos, indemnitat de guèrra...). Nabis foguèt assassinat tres ans pus tard après aver començat la reconquista dei territòris perduts.
192 : a la mòrt de Nabis, Esparta foguèt obligada d'intrar dins la Liga Aquèa. La ciutat perdiguèt ansin son independéncia fins a 147 avC.
192 : en China, lei nomadas xiongnu demandèron l'organizacion d'un maridatge entre son cap Modu Chanyu e l'emperairitz doarièra Lu Zhi, cap vertadier de l'Empèri, dempuei 195 avC. La cort refusèt mai prepausèt en plaça una autra princessa imperiala. Aquò permetèt de mantenir la patz.
192-187 : maucontenta dau resultat de la Segonda Guèrra de Macedònia, Etòlia s'alièt amb l'Empèri Seleucid per per « liberar Grècia de l'oppression romana ». Pasmens, Antióc III foguèt durament batut per lei legions a Magnesia (188 avC) e deguèt abandonar la màger part d'Anatolia. Leis Etolians foguèron obligats de se sometre en 187 avC e sa Liga perdiguèt tota importància. Dins lei fachs, Grècia venguèt un protectorat roman.
191-188 : revòuta espartenca còntra la Liga Aquèa a l'iniciativa de partisans de Nabis. Pasmens, lo movement foguèt batut e lei venceires destruguèron lei fortificacions d'Esparta. La vila vencuda perdiguèt son importància per venir unicament un centre segondari de Peloponès.
184 : en China, revirada d'una temptativa de còp d'Estat de l'emperaire fantòche Han Qianshao. Arrestat per Lu Zhi, foguèt executat e remplaçat per Han Houshao.
180 : mòrt de Lu Zhi. Tanlèu, la màger part de son clan foguèt executat per un complòt de ministres e de generaus que nomèt un emperaire novèu, Han Wendi, amb una autoritat restaurada. Lo sobeiran novèu adoptèt una politica progressista (abolicion de la lèi permetent l'arrestacion de la familha dei criminaus, programa d'ajuda per lei paures, perdon dei senhors en revòuta còntra Lu Zhi...).
175 : decrèt liberalizant la produccion de pèças de coire e d'estanh en China.
174 : per mantenir la patz amb lei Xiongnu, Han Wendi negocièt tornarmai un acòrdi diplomatic basat sus lo pagament d'un tribut e l'organizacion d'un maridatge amb una princessa imperiala.
171-168 : principalament entraïnada per la volontat dau rèi Eumèn II de Pergam de destrurre Macedònia, aquela guèrra veguèt Roma atacar Macedònia. Mau preparats, lei Romans capitèron finalament d'anientar l'armada advèrsa a Pidna. Vencut, Macedònia dispareguèt e foguèt devesida en quatre republicas totalament somesas a Roma.
167 : perseguida de l'òbra legislativa progressita de l'emperaire Han Wendi. Enebiguèt certanei castigs coma lei tatoatges infamants e leis amputacions. Foguèron remplaçats per de còps de foit. Pasmens, aquò mau capitèt car lo foit entraïnava tanben de bleçaduras fòrça grèvas (→ 156 avC).
163 : intervencion romana en Egipte per clarificar lei poders de Ptolemèu VI, Ptolemèu VIII e Cleopatra II. Lo premier demorèt faraon e lo segond venguèt rèi de Cirenaïca. Dins lei fachs, aquò confiermava la feblessa egipciana e son intrada dins la zòna d'influéncia de Roma.
157 : mòrt de l'emperaire Han Wendi. Son fiu Han Jingdi li succediguèt e contunièt sa politica. Per exemple, tre l'an seguent, demeniguèt lo nombre de còps de foit prevists per lei lèis penalas per demenir lo risc de bleçaduras grèvas. Foguèt pasmens necessari d'o redurre tornarmai en 144 avC.
154 : en China, Han Jingdi decidèt d'aumentar la centralizacion per melhorar l'eficacitat dau govèrn imperiau. Aquò entraïnèt la revòuta dei rèis provinciaus que foguèron aisament batuts. Totei moriguèron durant lo conflicte.
154 : en Egipte, una tempativa de Ptolemèu VII de conquistar Chipre (amb lo sostèn roman) s'acabèt per una desfacha. Capturat, foguèt pasmens perdonat per son fraire Ptolemèu VI e liberat. Aquò permetèt au país de conóisser un periòde suau fins a 145 avC.
153-150 : en Africa, ataca de Cartage per lei Numides dau rèi Massinissa. En despiech dei limits impausats per lo tractat de 201 avC, lei Cartaginés mobilizèron una armada per se defendre. En parallèl, la fin dau pagament de l'indemnitat de guèrra en 151 avC agravèt lo maucontentament dau partit roman anticartaginés (→ 149 avC).
150 : revirada d'una revòuta espartenca còntra la Liga Aquèa.
150-148 : revòuta antiromana en Macedònia. Lei rebèls foguèron batuts e la region dirèctament annexada per Roma (Quatrena Guèrra de Macedònia).
149-146 : sètge e destruccion de Cartage per lei Romans. La màger part deis abitants foguèron chaplats.
148-147 : en Pèrsia, lei Parts aprofichèron la caòs intèrne de l'Empèri Seleucid per atacar e conquistar la region d'Ectabana.
147-146 : per assegurar son contraròtle definitiu sus Grècia, lei Romans decidèron d'eliminar la Liga Aquèa. Per aquò, aprofichèron la volontat d'independéncia d'Esparta per li mandar un ultimatum inacceptabla. Lo conflicte s'acabèt per la destruccion de Corint e una victòria totala de Roma. Tornarmai independenta, Esparta perdiguèt tota importància e foguèt pauc a pauc annexada dins l'Empèri Roman.
145-124 : lònga guèrra de succession en Egipte après la mòrt de Ptolemèu VI. Agravèt rapidament lo declin dau país e de sa dinastia (→ 118 avC).
141 : mòrt de l'emperaire chinés Han Jingdi. Son rèine es considerat coma un edat d'aur de la civilizacion chinesa. Foguèt remplaçat per son fiu Han Wudi que foguèt rapidament privat de sei poders quand sei projèctes de reformas mau contentèron l'emperatritz doarièra Bo, cap vertadiera dau país.
141-139 : ataca dei Parts còntra lei Seleucids en Mesopotamia. Capitèron de capturar Babilònia, Seleucid e lo rèi Demetrius II Nicator (→ 130 avC).
130-129 : après quauquei succès iniciaus, revirada d'una còntra-ofensiva seleucida en Mesopotamia amb la mòrt dau rèi Antióc VII Sidetes.
118 : amaisament de la situacion politica en Egipte amb la publicacion de decrèts d'amnistia publicats per Ptolemèu VII, Cleopatra II e Cleopatra III.
113 : en Numidia, lo rèi Jugurta assassinèt totei leis autrei rèis de son pòble nomats per lei Romans. Aquò li permetèt de restaurar l'unitat politica dei Numides mai entraïnèt una reaccion romana. De 112 a 105 avC, plusors legions lo privèron pauc a pauc de sei sostèns en ocupant lei vilas. Puei, Jugurta foguèt capturat gràcias a un traïment. Fòrça important dins l'istòria romana, aqueu conflicte veguèt l'ascension dei generaus Marius e de Sulla.
107-101 : après la mòrt de Ptolemèu VII en 116 avC, son fiu Ptolemèu IX li aviá succedit sensa dificultat. Pasmens, en 107 avC, de complòts minèron tornarmai la dinastia e una guèrra civila aguèt luòc. S'acabèt amb la victòria de Ptolemèu X.
Sciéncias e tecnicas
[modificar | Modificar lo còdi]Sègle II avC : data tradicionalament adoptada per l'invencion dau pergamin. Pasmens, de pèus animalas foguèron utilizadas coma supòrt d'escritura avans aquela data que correspond subretot a la generalizacion de son usatge dins certanei regions mediterranèas.
Sègle II avC : durant aqueu sègle, l'astronòm Iparc (v. 180-125 avC) redigiguèt e publiquèt lei premierei taulas trigonometricas conegudas.
135 : premiera descripcion coneguda de la nèu dins un libre chinés.
120 : en China, redaccion d'un tractat metallurgic sus l'afinatge de la fonda. Lei metòdes depintats permetián de produrre un metau amb una concentracion relativament precisa de carbòni. Ansin, lei forgeirons chinés foguèron capables de fabricar d'espasas amb un talhent d'acier dur e una lama de fèrre relativament mòu. Pasmens, aquelei procès donèron pas naissença a una industria siderurgica desvolopada.
Decès
[modificar | Modificar lo còdi]- Annibal Barca, generau cartaginés.
- Antióc III, rèi seleucid.
- Antióc VII Sidetes, rèi seleucid.
- Felip II, rèi de Macedònia.
- Han Gaozu, emperaire chinés.
- Han Jingdi, emperaire chinés.
- Han Wendi, emperaire chinés.
- Iparc, astronòm e matematician grèc.
- Jugurta, rèi numide.
- Laoshang, chanyu dei Xiongnu.
- Lu Zhi, emperatritz chinesa.
- Modu Chanyu, chanyu dei Xiongnu.
- Nabis, rèi d'Esparta.
- Ptolemèu VI, faraon d'Egipte.
- Ptolemèu VII, faraon d'Egipte e rèi de Cirenaïca.