Dursztyn

Dursztyn
	wieś
	; Kościół w Dursztynie
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowotarski
Gmina	Nowy Targ
Liczba ludności (2022)	553
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-433
Tablice rejestracyjne	KNT
SIMC	0457159
	Położenie na mapie Polski Dursztyn
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Dursztyn
	Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Dursztyn
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ Dursztyn
	49°24′46″N 20°11′31″E/49,412778 20,191944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Dursztyn (słow. Durštín, węg. Dercsény, niem. Dürrenstein, Durstin^[4] lub Dürrstein^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Dursztyn jest jedną z 14 wsi polskiej części Spisza. Nazwa pochodzi od niemieckiego słowa durstein (twarda skała) i oznacza trudne przejście lub przejazd przez skały.

Położenie

Wieś leży w zachodniej części Pienin Spiskich, u podnóża Żaru, usytuowana pomiędzy wapiennymi grzbietami – Honajem i Czerwoną Skałą, z których wypływają potoki: Dursztyński, Przeczny i Dziurawy. Ludność Dursztyna licząca ok. 500 mieszkańców, zachowała polską gwarę spiską podobną do podhalańskiej. Główna produkcja rolna we wsi to hodowla bydła i produkcja mleka. Na rozległych łąkach rozrzucone są Dursztyńskie Skałki wchodzące w skład Pienińskiego Pasa Skałkowego.

Historia

Pierwsze wiadomości o Dursztynie pochodzą z XVI wieku, kiedy to wieś podlegała administracji węgierskiej w zamku Niedzica, wchodzącej w skład klucza posiadłości niedzickiej. Po wschodniej stronie wsi istniał dwór, o czym świadczy nazwa miejscowa pól na terenie dzisiejszej hali wypasowej Dworek. We wsi istniała gorzelnia dworska, która dostarczała wódkę do piwnic we Frydmanie.

Po likwidacji folwarku mieszkańcy Jurgowa wykupili od węgierskich właścicieli ponad 180 ha ziemi, w tym lasy, łąki, pola uprawne, rozciągające się od Jurgowskiej Skały i góry Żar na północ, do góry Honaj i Nadawek. Są to tzw. Jurgowskie Hale. Na ich obrzeżu, w dolinie Piekiełko pomiędzy Gajną Skałą a Żarem wybudowali wspólnie, istniejące do dzisiaj Jurgowskie Stajnie. Na Jurgowskich Halach do dziś wypasa się owce ze wsi podhalańskich, zachowując tradycje pasterskie. Wytwarzany jest tam ser owczy, bundz i serki owcze wędzone (oscypki).

Kultura

We wsi jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka^[6]. Tradycyjnym ubiorem był strój spiski w odmianie trybskiej^[7].

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27096
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 240 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Dursztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 229 .
↑ Andrzej Olejko, "Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918-1939", Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków - Rzeszów 2012, strona 10
↑ JúliaJ. Dudášová-Kriššáková JúliaJ., Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
↑ SylwiaS. Plucińska SylwiaS., Górale Spiscy | Strój i ubiór codzienny [online], etnozagroda.pl [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-20] (pol.).

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27096

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 240 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Dursztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 229 .

[5] Andrzej Olejko, "Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918-1939", Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków - Rzeszów 2012, strona 10

[6] JúliaJ. Dudášová-Kriššáková JúliaJ., Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).

[strój-7] SylwiaS. Plucińska SylwiaS., Górale Spiscy | Strój i ubiór codzienny [online], etnozagroda.pl [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-20] (pol.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Dębno Długopole Dursztyn Gronków Harklowa Klikuszowa Knurów Krauszów Krempachy Lasek Ludźmierz Łopuszna Morawczyna Nowa Biała Obidowa Ostrowsko Pyzówka Rogoźnik Szlembark Waksmund
Osady	Grapa Obroczna
Schronisko turystyczne	Turbacz
Integralne części wsi	Białoniówka Furmaniec Hawierka Kamieńce (zniesiona) Koszary Niżni Zarębek Obroczna Osiedle Ogrody Osiedle za Torem Osiedle za Wodą (Długopole) Osiedle za Wodą (Krauszów) Pińczów Potok Przy Gościńcu Przy Strudze Rówienki Rynek Szewczykówka Śmietany Średni Zarębek Trute Wyżni Zarębek Za Cesarką Za Rzeką Za Wodą (Łopuszna) Za Wodą (Ostrowsko)