Emanuel Filibert

Emanuel Filibert, Żelazna Głowa
Emanuele Filiberto di Savoia, Testa 'd Fer
	; Herb Emanuela Filiberta
	Książę Sabaudii
Okres	od 1553; do 1580
Poprzednik	Karol III Dobry
Następca	Karol Emanuel I Wielki
	Dane biograficzne
Dynastia	sabaudzka
Data urodzenia	8 lipca 1528
Data śmierci	30 sierpnia 1580
Miejsce spoczynku	Turyn
Ojciec	Karol III Dobry
Matka	Beatrycze Portugalska
Rodzeństwo	Adrian Jan Amadeusz,; Ludwik,; Katarzyna,; Maria,; Izabela,; Emanuel (ur. 1533),; Emanuel (ur. 1534),; Jan Maria
Żona	Małgorzata Walezjuszka
Dzieci	Karol Emanuel I Wielki
Konkubina	Lukrecja Proba
Dzieci	Amadeusz, markiz Saint-Rambert
Konkubina	Beatrycze Langosco, markiza Pianezza
Dzieci	Otton; Beatrycze; Matylda, markiza Pianezza
Konkubina	Laura Cravola
Dzieci	Maria Sabaudzka; Franciszka Sabaudzka
Konkubina	inne
Dzieci	Filip; Małgorzata
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Herb domu Sabaudzkiego w latach 1563-1630

Emanuel Filibert, wł. Emanuele Filiberto di Savoia (ur. 8 lipca 1528, zm. 30 sierpnia 1580) – książę Sabaudii w latach 1553–1580 i namiestnik Niderlandów w latach 1555–1559.

Życiorys

Urodził się w Chambéry jako jedyny syn Karola III Dobrego, księcia Sabaudii, i Beatrice Portugalskiej (córki króla Manuela I i jego drugiej żony – Marii Aragońskiej). Jego ciotka była żoną cesarza Karola V Habsburga i Emanuel Filibert służył w armii Karola V podczas wojny z Franciszkiem I Walezjuszem, królem Francji. Zdobył sławę zdobywając Hesdin, w lipcu 1553, a miesiąc później został księciem Sabaudii po śmierci ojca. W tym czasie jednak (od 1536) większa część Sabaudii była okupowana przez Francuzów.

Emanuel Filibert jako książę dalej służył Habsburgom, ufając że w ten sposób uda mu się odzyskać swoje ziemie. W latach 1555–1559 był namiestnikiem Niderlandów w imieniu Filipa II Habsburga. Następnie poprowadził hiszpańskie wojska do północnej Francji i odniósł wspaniałe zwycięstwo pod Saint-Quentin, w sierpniu 1557. Na mocy pokoju w Cateau Cambrésis, zawartego między Francją a Hiszpanią w 1559, Francja zwróciła Sabaudię księciu, który 10 lipca tego samego roku, w Paryżu, poślubił Małgorzatę de Valois, księżną de Berry (1523–1574), siostrę króla Henryka II. Ich jedynym dzieckiem był przyszły Karol Emanuel I Wielki.

Filip II Habsburg zaproponował swojej żonie, królowej Anglii - Marii Tudor mariaż Emanuela Filiberta z jej młodszą siostrą, księżniczką Elżbietą, by mieć ją pod ścisłym nadzorem, oraz zachować zainteresowanie Habsburgów Anglią (Elżbieta w razie bezpotomnej śmierci królowej Marii, miałaby zostać królową Anglii). Lecz Maria nie wyraziła na to zgodę, obawiając się, że ten mariaż doprowadzi do tego, że Habsburgowie obejmą rządy w Anglii.

W roku 1580 w Portugalii zmarł ostatni król z dynastii Aviz, Henryk I, który ze względu na jego stan duchowieństwa, pozostał bezdzietny. Tak więc tron portugalski pozostał pusty. Emanuel postanowił to wykorzystać, jako wnuk króla Manuela I ze strony matki, rościł sobie prawa do tronu portugalskiego. Lecz w tej trudnej walce dyplomatycznej pokonał go jego kuzyn, cesarz Filip II poprzez jego małżeństwo z Marią Manuelą Portugalską (zmarłą w 1545 roku), przez co został królem Portugalii jako Filip I. Wtedy to Emanuel zapadł na zdrowiu, i zmarł kilka miesięcy później w Turynie.

Emanuel Filibert podczas całych swoich rządów odzyskiwał to, co utracił podczas wojen z Francją – odzyskał liczne ziemie od Francji i Hiszpanii, m.in. Turyn. W 1563^[1] ogłosił przeniesienie stolicy księstwa z Chambéry do Turynu, zamiast łaciny oficjalnym językiem ustanowił język włoski. Chciał również zdobyć markizat Saluzzo. Zmarł w Turynie.

Oprócz syna z małżeństwa miał inne dzieci:

ze związku z Lukrecją wł. Lucrezia Proba:

Amadeusz markiz Saint-Rambert wł. Amedeo, Marchese di Saint-Rambert, ożenił się z Marsylią Asinari San Marzono wł. Ersilia Asinari di San Marzano.

ze związku z Beatrycze Langosco, markizą Pianezza wł. Beatrice Langosco, marchesa di Pianezza, jedynej córki Jana Tomasza hrabiego, Stroppiana wł. Giovanni Tommaso, conte di Stroppiana, i Adelajdy Roero Sanseverino wł. Delia Roero di Sanseverino

Otton wł. Ottone, zmarł jako dziecko;
Beatrycze wł. Beatrice (zm. 1580);
Matylda wł. Matilde (zm. 1639), legitymizowana 10 lutego 1577 r., markiza Pianezza, wyjdzie za Karola Simiane, pana Albigny wł. Carlo de Simiane, signore di Albigny.

ze związku z Laurą wł. Laura Cravola:

Maria Sabaudzka wł. Maria di Savoia, która w 1570 wyjdzie za Filipa Este wł. Filippo d'Este, markiza San Martino (1537–1592);
Franciszka Sabaudzka wł. Francesca di Savoia, wyjdzie w 1570 za Gabriela Viali wł. Gabriel Vial.

ze związku z nieznanymi konkubinami:

Filip wł. Filippino (zm. 1599);
Małgorzata wł. Margherita, została zakonnicą.

Ordery

Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) od 1533 Wielki Mistrz^[2]

Rodowód

Amadeusz VIII (antypapież Feliks V)

Ludwik I Sabaudzki

Maria Burgundzka

Filip II Sabaudzki

Janus Cypryjski

Anna z Lusignan

Karolina Burbon

Karol III Dobry

Jan z Brosse

Jan II z Brosse

Joanna z Naillac

Klaudia z Brosse

Karol z Châtillon

Nikola z Châtillon

Isabeau z Vivonne

Emanuel Filibert

Jan z Aviz

Beatrycze Portugalska

Izabela z Barcelos

Beatrycze Portugalska

Jan II Aragoński

Ferdynand II Aragoński

Joanna Enríquez

Maria Aragońska

Jan II Kastylijski

Izabela I Kastylijska

Izabela Portugalska

Zobacz też

Namiestnicy Niderlandów Habsburskich

Przypisy

↑ Józef Andrzej Gierowski: Historia Włoch. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 264. ISBN 83-04-01943-4.
↑ Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

[1] Józef Andrzej Gierowski: Historia Włoch. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 264. ISBN 83-04-01943-4.

[order3-2] Federico Bona: I Cavalieri dell'Ordine Supremo del Collare o della Santissima Annunziata. [w:] Blasonario subalpino [on-line]. (wł.).

[1]

[2]

Siedemnaście Prowincji	Wilhelm de Croÿ (1506–1507) Małgorzata Austriaczka (1507–1530) Maria Habsburżanka (1530–1555)
Niderlandy Hiszpańskie	Emanuel Filibert (1555–1559) Małgorzata Parmeńska (1559–1567) Ferdynand Álvarez de Toledo (1567–1573) Luis de Requesens y Zúñiga (1573–1576) Don Juan de Austria (1576–1578) Aleksander Farnese (1578–1581)
Niderlandy Południowe	Aleksander Farnese (1581–1592) Peter Ernst I von Mansfeld-Vorderort (1592–1594) Ernest Habsburg (1594–1595) Piotr Henryk de Acevedo (1595–1596) Albrecht VII Habsburg (1596–1621) Izabela Klara Eugenia (1598–1633) Ferdynand Habsburg (1633–1641) Francisco de Melo (1641–1644) Emmanuel de Moura y Corte Real (1644–1647) Leopold Wilhelm Habsburg (1647–1656) Juan José d’Austria (1656–1659) Luis de Benavides Carillo (1659–1664) Francisco Castel Rodrigo (1664–1668) Íñigo Fernández de Velasco (1668–1670) Juan Domingo de Zuñiga y Fonseca (1670–1675) Carols de Gurrea (1675–1677) Aleksander di Odoardo Farnese (1678–1682) Otto Henryk (1682–1685) Fray Antonio de Agurto (1685–1692) Maksymilian II Emanuel (1692–1706)
Niderlandy Austriackie	Dominik von Königsegg-Rothenfels (1716) Ercole Giuseppe Luigi Turinetti (1716–1717) Eugeniusz Sabaudzki (1717–1724) Philipp Wirich von Daun (1724–1725) Maria Elżbieta Habsburżanka (1725–1741) Friedrich August von Harrach-Rohrau (1741–1743) Karl Ferdinand von Königsegg-Erps (1743–1744) Karol Lotaryński (1744–1746) Maurycy Saski (1745–1748) Károly József Batthyány (1748–1749) Karol Lotaryński (1749–1780) Maria Anna Austriaczka (1744) Georg Adam von Starhemberg (1780–1781) Albert Sasko-Cieszyński (1781–1787) Maria Krystyna Lotaryńska (1781–1787) Joseph Jacob Murray de Melgum (1787) Karol Ludwik Habsburg (1793–1794)