Erytropoetyna
Erytropoetyna (skrót EPO, ATC: B 03 XA 01) – glikoproteinowy hormon peptydowy, którego główną funkcją jest stymulacja różnych etapów erytropoezy. Zwiększa liczbę erytrocytów, stężenie hemoglobiny i liczbę retikulocytów. Nie ma wpływu na powstawanie krwinek białych, nie działa cytotoksycznie na szpik kostny. Erytropoetyna jest wydalana z moczem.
Erytropoetyna produkowana jest w wątrobie i korze nerek. U zwierząt gen odpowiedzialny za wytwarzanie erytropoetyny w nerkach zlokalizowano w komórkach interstycjalnych[1]. Wywiera swoje działanie poprzez połączenie ze specyficznym receptorem erytropoetynowym (EpoR). W ten sposób wpływa na komórki macierzyste szpiku kostnego, zwiększając produkcję prekursorów komórek szeregu czerwonokrwinkowego, a zatem zwiększając wytwarzanie erytrocytów.
Normy
[edytuj | edytuj kod]Prawidłowe stężenie endogennej erytropoetyny u ludzi wynosi 6–32 µg/ml. Rytm dobowy wykazuje najwyższe wartości w godzinach nocnych i najniższe w godzinach porannych. Zwiększenie produkcji erytropoetyny następuje w wyniku spadku saturacji tlenem krwi płynącej w tętnicach nerkowych. Spadek produkcji erytropoetyny następuje w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, nadmierne wytwarzanie spotyka się m.in. w zwyrodnieniu wielotorbielowatym nerek.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Erytropoetyna jest stosowana jako lek u pacjentów chorujących na niewydolność nerek (u pacjentów dializowanych oraz w okresie gdy dializa jeszcze nie jest konieczna), w hematologii, a także jako lek pomocniczy w onkologii (np. przy chłoniakach nieziarnicznych o małym stopniu złośliwości czy przy białaczce limfatycznej, u pacjentów u których występuje względny niedobór erytropoetyny w trakcie leczenia przeciwnowotworowego). Terapia erytropoetyną obarczona jest ryzykiem rozwinięcia się nadciśnienia tętniczego (skutek uboczny)[2].
Wykorzystuje się ją również u osób przygotowywanych do zabiegu z użyciem autotransfuzji (zwiększenie liczby erytrocytów)
Interakcje
[edytuj | edytuj kod]Skuteczność erytropoetyny może zostać zwiększona poprzez przyjmowanie preparatów żelaza. W przypadku równoczesnego stosowania erytropoetyny i cyklosporyny A należy kontrolować odsetek hematokrytu i w razie potrzeby zwiększyć dawkę cyklosporyny[3].
Badania
[edytuj | edytuj kod]Według badań Uniwersytetu w Zurychu[4][5], erytropoetyna oddziałuje również bezpośrednio na mózg i znacznie poprawia motywację do działania. Zaobserwowano znaczną poprawę maksymalnej zdolności wysiłkowej na bieżni, niezależną od zmian ogólnej masy hemoglobiny, objętości krwi czy parametrów sercowo-naczyniowych. Badacze wnioskują, że EPO motywuje mózg by zwiększyć wysiłek i osiągi fizyczne.
Inne wykorzystanie
[edytuj | edytuj kod]Działanie erytropoetyny wykorzystywane jest – niezgodnie z prawem[6] – także przez sportowców jako środek dopingujący.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ LO. Jacobson, E. Goldwasser, W. Fried, L. Plzak. Role of the kidney in erythropoiesis. „Nature”. 179 (4560), s. 633-634, 1957. DOI: 10.1038/179633a0. PMID: 13418752.
- ↑ Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2009. ISBN 978-83-7430-223-4.
- ↑ Indeks leków medycyny praktycznej, 2004, s.193.
- ↑ Dopingmittel Epo wirkt auch im Gehirn. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ B. Schuler, J. Vogel, B. Grenacher, RA. Jacobs i inni. Acute and chronic elevation of erythropoietin in the brain improves exercise performance in mice without inducing erythropoiesis. „FASEB J”. 26 (9), s. 3884-3890, 2012. DOI: 10.1096/fj.11-191197. PMID: 22683849.
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu z dnia 25 stycznia 2002 r. w sprawie zatwierdzenia listy zakazanych środków farmakologicznych i metod uznanych za dopingowe. M.P. z 2002 r. nr 7, poz. 138 s. 644
