Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii

Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Hiszpania; Słowenia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	1313
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2012; na 36. sesji
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii – obiekt z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO obejmujący dwie największe kopalnie rtęci rodzimej w Europie – Almadén w Hiszpanii (gdzie rtęć wydobywano od starożytności do 2001 roku) i Idrija w Słowenii (gdzie złoża rtęci odkryto w 1490 roku i które były eksploatowane do 1999). Upamiętniają one międzykontynentalny handel rtęcią, który zapoczątkował kontakty i wymianę między Europą i Ameryką.

Kopalnia rtęci w Almadén

Mapa konturowa Europy, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Almadén”, natomiast na dole znajduje się punkt z opisem „Idrija”

Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii na mapie Europy

Obiekt obejmuje tereny kopalni w Almadén, największego złoża rud rtęci w Europie^[1], gdzie rtęć wydobywano od ponad 2000 lat (podaje się, że złoże zostało odkryte przez Greków w VII w p.n.e.)^[1]. Głównym minerałem na tym obszarze jest cynober^[1]. Działalność górniczą zakończono w 2001, natomiast hutniczą w 2004^[2]. W obrębie Starego Miasta w skład obiektu wchodzą Zamek Retamar, kaplica św. Michała, szyb św. Michała, Akademia Górnictwa i Geografii Wód Podziemmnych (Academia de Minería y Geografía Subterránea de Almadén), pozostałości budynku nadzorcy kopalni, Dom Inkwizytora, Brama Karola IV, Brama Carrosa oraz tradycyjne domy mieszkalne^[3]^[4].

Wykaz obiektów objętych ochroną w Almadén^[5]:

Numer	Współrzędne	Miejscowość	Lokacja	Powierzchnia ha
1313rev-001	38°46′21″N 4°50′37″W/38,772500 -4,843611	Almadén	Stare Miasto	49,98
1313rev-002	38°46′21″N 4°50′23″W/38,772500 -4,839722	Almadén	Budynki Mina del Castillo	0,22
1313rev-003	38°46′18″N 4°50′03″W/38,771806 -4,834167	Almadén	Królewskie Więzienie Pracy Przymusowej	0,11
1313rev-004	38°46′22″N 4°49′53″W/38,772778 -4,831389	Almadén	Królewski Szpital Górniczy św. Rafała	0,1
1313rev-005	38°46′30″N 4°49′47″W/38,775000 -4,829722	Almadén	Arena korridy	0,25

Kopalnia rtęci w Idrii

Obiekt obejmuje tereny kopalni w Idrii, drugiego pod względem wielkości złoża w Europie, gdzie rtęć odkryto w 1490. Działalność górniczą oraz hutniczą zakończono w 1995. Głównym minerałem na tym obszarze jest cynober oraz rtęć rodzima. Podczas całego okresu eksploatacji wydobyto 107 700 ton płynnej rtęci. W obrębie Starego Miasta w skład obiektu wchodzą pozostałości składów rtęci i administracji kopalni w Zamku Gewerkenegg, szyb Franciszka (nazwany na cześć cesarza Franciszka II Habsburga)^[6], teatr dla górników, ratusz miejski, technikum Jurija Vegi, dawne domostwa górników oraz chodniki łączące kopalnię (w tym najważniejszy chodnik św. Antoniego Antonijev Rov)^[3]^[4]^[7]. Ochroną objęte są również klavže.

Wykaz obiektów objętych ochroną w Idrii^[5]:

Numer	Współrzędne	Miejscowość	Lokacja	Powierzchnia ha
1313rev-006	46°00′14″N 14°01′36″E/46,003889 14,026667	Idrija	Stare Miasto	47,33
1313rev-007	46°00′25″N 14°01′52″E/46,006944 14,031111	Idrija	Zakład ekstrakcji rtęci	0,6
1313rev-008	45°59′56″N 14°01′51″E/45,998889 14,030833	Idrija	Koło wodne „Kamšt”, kanał odwadniający „Rake” oraz zapora wodna „Kobila”	1,61
1313rev-009	46°01′04″N 13°56′22″E/46,017778 13,939444	Gorenja Kanomlja	Zapora Kanomlja (Ovcjak)	0,71
1313rev-010	46°01′10″N 13°56′12″E/46,019444 13,936667	Vojsko	Zapora na rzece Indrijca	1,21
1313rev-011	45°58′34″N 13°56′01″E/45,976111 13,933611	Idrijska Bela	Zapora Putriha na potoku Belca	1,21
1313rev-012	45°58′34″N 13°56′01″E/45,976111 13,933611	Idrijska Bela	Zapora Brusa na potoku Belca	2,49

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Iwona Jonczy, Łukasz Gawor. Historyczna kopalnia rud rtęci w Idriji (Słowenia). „Przegląd Górniczy”. 12, s. 119-123, 2014.
↑ Montserrat García Gómez, José Diego Caballero Klink, Paolo Boffetta, Santiago Español, Gerd Sällsten, and Javier Gómez Quintana. Exposure to mercury in the mine of Almadén. „Occupational and Environmental Medicine”. 64 (6), s. 389–395, 2007. DOI: 10.1136/oem.2006.030940. PMID: 17227836. (ang.).
↑ ^a ^b Dziedzictwo Kulturowe Hiszpania. Polski Komitet ds UNESCO. [dostęp 2015-10-06].
↑ ^a ^b Heritage of Mercury. Almadén and Idrija (Spain, Slovenia) No 1313rev. Republic of Slovenia Ministry of Education, Science and Sport. [dostęp 2015-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
↑ ^a ^b Heritage of Mercury. Almadén and Idrija. UNESCO. [dostęp 2015-10-06]. (ang.).
↑ Idrija Mine Museum. Francis's Shaft.. Culture.Si. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
↑ Tourist Mercury Mine. Anthony's Main Road.. Tourist Mercury Mine in Idrija. [dostęp 2015-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[Idrija-3] Iwona Jonczy, Łukasz Gawor. Historyczna kopalnia rud rtęci w Idriji (Słowenia). „Przegląd Górniczy”. 12, s. 119-123, 2014.

[Exposure-4] Montserrat García Gómez, José Diego Caballero Klink, Paolo Boffetta, Santiago Español, Gerd Sällsten, and Javier Gómez Quintana. Exposure to mercury in the mine of Almadén. „Occupational and Environmental Medicine”. 64 (6), s. 389–395, 2007. DOI: 10.1136/oem.2006.030940. PMID: 17227836. (ang.).

[PKU-5] Dziedzictwo Kulturowe Hiszpania. Polski Komitet ds UNESCO. [dostęp 2015-10-06].

[Evaluation-6] Heritage of Mercury. Almadén and Idrija (Spain, Slovenia) No 1313rev. Republic of Slovenia Ministry of Education, Science and Sport. [dostęp 2015-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).

[UNESCO-7] Heritage of Mercury. Almadén and Idrija. UNESCO. [dostęp 2015-10-06]. (ang.).

[Franciszek-8] Idrija Mine Museum. Francis's Shaft.. Culture.Si. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).

[Rov-9] Tourist Mercury Mine. Anthony's Main Road.. Tourist Mercury Mine in Idrija. [dostęp 2015-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-11)]. (ang.).

[:1-10] Wspólnie z Portugalią

[:2-11] Wspólnie ze Słowenią

[:3-12] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[:4-13] Wspólnie z Francją

[:1-14] Wspólnie z Austrią, Francją, Niemcami, Szwajcarią i Włochami.

[:2-15] Wspólnie z Hiszpanią.

[:3-16] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

[B]

[C]

[D]

[A]

[B]

[C]

Kulturowe	Historyczne centrum Kordoby Alhambra, Generalife i Albaicín w Grenadzie Katedra w Burgos Klasztor i pałac Eskurial pod Madrytem Dzieła Gaudiego w Barcelonie: Park Güell, Pałac Güell, Casa Milà, Casa Vicens, fasada Narodzenia Pańskiego i krypta katedry Sagrada Família, Casa Batlló i krypta w Colonia Güell Jaskinia Altamira i paleolityczna sztuka jaskiniowa północnej Hiszpanii Stare miasto i akwedukt w Segowii Zabytki Oviedo i Królestwa Asturii Stare miasto w Santiago de Compostela Stare miasto w Ávili wraz z kościołami poza murami Zabytki w stylu mudejar w Aragonii Historyczne centrum Toledo Stare miasto w Cáceres Katedra, alkazar i Główne Archiwum Indii w Sewilli Stare miasto w Salamance Klasztor w Poblet Zespół archeologiczny w Méridzie Królewski klasztor Santa Maria de Guadalupe Szlak pielgrzymkowy do Santiago de Compostela Historyczne miasto warowne Cuenca Giełda Jedwabiu w Walencji Las Médulas Pałac Muzyki Katalońskiej i szpital św. Pawła w Barcelonie Klasztory Yuso i Suso w San Millán de la Cogolla Sztuka naskalna basenu Morza Śródziemnego na Półwyspie Iberyjskim Prehistoryczna sztuka naskalna w dolinie Côa i Siega Verde^[A] Uniwersytet i dzielnica zabytkowa w Alcalá de Henares San Cristóbal de La Laguna stanowisko archeologiczne Risco Caído Stanowisko archeologiczne Atapuerca Zespół katalońskich kościołów romańskich w Vall de Boí Zespół archeologiczny Tarraco Gaj palmowy w Elche Rzymskie mury obronne w Lugo Krajobraz kulturowy Aranjuezu Renesansowe zespoły zabytkowe Úbeda i Baeza Most Biskajski Wieża Herkulesa Krajobraz kulturowy Serra de Tramuntana Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii^[B]
Przyrodnicze	Park Narodowy Garajonay Park Narodowy Doñana Park Narodowy Teide Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[C]
Kulturowe i przyrodnicze	Pireneje – Mont Perdu^[D] Ibiza – różnorodność biologiczna i kulturowa
Niematerialne	Misterium w Elche Patum de Berga Trybunały Irygacyjne śródziemnomorskiego wybrzeża Hiszpanii: Rada Mędrców w Murcji i Trybunał Wodny w Walencji Język gwizdów z wyspy La Gomera Pieśń Sybilli z Majorki Flamenco Castell Dieta śródziemnomorska Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia w Algemesí Święto dziedzińców w Kordowie Sokolnictwo

Kulturowe	Prehistoryczne osady na palach^[A] Kopalnie rtęci w Almadén i Idrii^[B]
Przyrodnicze	Jaskinie Szkocjańskie Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[C]