Kłecko

Kłecko
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gnieźnieński
Gmina	Kłecko
Prawa miejskie	1265
Burmistrz	Rafał Kowalczyk
Powierzchnia	9,61 km²
Wysokość	106 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2647; 275,2 os./km²
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-270
Tablice rejestracyjne	PGN
	Położenie na mapie Polski Kłecko
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kłecko
	Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego Kłecko
	Położenie na mapie gminy Kłecko Kłecko
	52°37′54″N 17°25′50″E/52,631667 17,430556
TERC (TERYT)	3003054
SIMC	0970840
	Urząd miejskiul. Dworcowa 14; 62-270 Kłecko
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Kłecko (niem. Kletzko) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kłecko.

Kłecko uzyskało lokację miejską w 1265 roku^[2]. Miasto królewskie należące do starostwa kłeckiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego^[3]. W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Kłecko, ale nie należało do niej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 2648 mieszkańców^[4].

Kłecko leży na Pojezierzu Gnieźnieńskim, między Jeziorem Kłeckim a Gorzuchowskim, połączonymi Małą Wełną. Ośrodek obsługi regionu rolniczego. Główny zabytek to gotycki kościół z 1. połowy XIV wieku, przebudowany w 1930. Przy ulicy Gnieźnieńskiej znajduje się pomnik przyrody dąb „Zawisza”^[5]. W Kłecku znajduje się również wysokiej klasy późnorenesansowy ołtarz główny wykonany przez Mateusza Kossiora, którego do miasta sprowadził Marcin z Kłecka, humanista wykształcony w Padwie.

Historia

Kościół Świętego Jerzego i Świętej Jadwigi w Kłecku od strony zakrystii wybudowany przed 1596 r. z inicjatywy Marcina z Kłecka.

Jan Kazimierz zatwierdza przekazanie Kłecka z Czarnkowskich na Niemojewskich, 1652 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

Tablica upamiętniająca obrońców Kłecka z 1939 (odsłonięta w 2011)

W czasach średniowiecznych położone było na bardzo ważnym szlaku handlowym, prowadzącym do Kołobrzegu. W Kłecku odnaleziono ślady osadnictwa ze schyłku paleolitu, tj. 9600–800 lat p.n.e. W IX wieku na podmokłych terenach pomiędzy jeziorem Gorzuchowskim i Kłeckim powstał gród obronny z podgrodziem.

Dogodna lokalizacja skłoniła w XIII w. władców wielkopolskich do lokacji w tym miejscu ośrodka miejskiego. Dokładna data tego wydarzenia budzi jednak wątpliwości – zachowany dokument lokacyjny Kłecka wystawiony przez Bolesława Pobożnego wskazuje rok 1255, jednak zawarta w nim lista świadków sugeruje datę o 10 lat późniejszą. Autentyczność dokumentu jest kwestionowana przez historyków i wielu z nich jako najbardziej prawdopodobną datę lokacji miasta przyjmuje jednak rok 1265^[6]. Przywilej potwierdzili królowie Kazimierz Jagiellończyk w 1450, Zygmunt I Stary w 1527, Jan Kazimierz 1668 r. i Michał Korybut Wiśniowiecki w 1672. Pierwszym wójtem miasta został Henryk Strophisus. W Polsce przedrozbiorowej Kłecko było starostwem niegrodowym^[7].

W 1331 r. miasto królewskie zostało zniszczone przez najazd Krzyżaków. Splądrowano i spalono stojący na terenie starego grodziska murowany zamek i wymordowano większość mieszkańców grodu. Rycerze, którzy polegli w Kłecku w walce z Krzyżakami, wg mieszczanina kłeckiego Mikołaja ze Skopka, pochowani zostali w katedrze gnieźnieńskiej i w kościele franciszkańskim. W XIV wieku zniszczeń Kłecka dokonała wojna Grzymalitów z Nałęczami. W połowie XV wieku powstała tu pierwsza szkoła. W czasie wojny trzynastoletniej Kłecko wystawiło w 1458 roku 10 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[8]. Przed 1503 wybudowano szpital dla ubogich mieszczan, a później w 1517 kościół pw. św. Ducha (narożnik obecnej ul. Gnieźnieńskiej i ul. Karniszewskiej, rozebrany w 1943). Zabytki z tego kościoła, dzięki staraniom ks. proboszcza Joachima Behnke, w latach 70. XX w. zostały umieszczone w bocznej kaplicy kościoła pw. św. Jadwigi. Przed 1512 wybudowano jeszcze dwa kościoły, w tym św. Jadwigi (niegdyś św. Jerzego i Jadwigi). W 1616 r. na terenie byłego grodziska powstał trzeci, drewniany kościół św. Barbary (dziś boisko LKS „Lechita”), zniesiony w 1788. Później mieścił się tutaj cmentarz użytkowany do 1852. Po pożarze miasta w 1501 roku wybudowano w 1510 murowany ratusz. W połowie XVII wieku odbywały się w mieście cztery jarmarki. W 1656, w czasie powstania mieszczan pod przywództwem piwowara Tataka przeciw Szwedom, miasto zostało zniszczone.

W 1811 nastąpiła regulacja zabudowy i ulic, w XIX wieku miasto było ośrodkiem walki Polaków z germanizacją. Po roku 1866 powstała biblioteka im. św. Wincentego z Paulo i polski teatr amatorski. W 1868 założone zostało towarzystwo pożyczkowe dla Polaków (dziś Bank Spółdzielczy). W 1914 r. wybudowano kolej, łączącą miasto z Gnieznem (linia kolejowa nr 377 – obecnie nieczynna). Polscy mieszkańcy Kłecka brali udział w powstaniu wielkopolskim 1918–1919 pod powództwem Edmunda Rogalskiego.

Po agresji III Rzeszy na Polskę w 1939, w czasie kampanii wrześniowej, mieszkańcy brali udział w dwudniowej obronie miasta (po wycofaniu się oddziałów WP). W odwecie Niemcy (Wehrmacht i SS) rozstrzelali w dniach 8–9 września 1939 ok. 300^[9]–320 osób. Egzekucje przeprowadzano w kilku miejscach, największą grupę (ok. 112 osób) rozstrzelano z broni maszynowej nad rzeką Małą Wełną^[9]. Na miejscu straceń wzniesiono pomnik z polnych głazów, a na miejscowym cmentarzu pomnik. Za wielkie poświęcenie (również w 1939) miasto otrzymało w 1960 Order Krzyża Grunwaldu II klasy. W 1986 Kłecko przyjęto w poczet członków Polskiego Komitetu Miast Męczeńskich – Miast Pokoju.

W czasie okupacji niemieckiej miasto przemianowane zostało na Klötzen.

W roku 2005 Kłecko obchodziło 750-lecie nadania praw miejskich. Jedną z atrakcji turystycznych miasta jest Szlak Kłeckich Świątyń.

Kłecka szkoła farna

Przy kłeckiej farze znajdowała się od co najmniej XIII wieku szkoła, do której uczęszczali mieszczanie kłeccy, wśród nich zapewne uczący się podstaw łaciny:

Strzeszek syn Wawrzyńca
Wojciech Jan z Kłecka
Stanisław Jakub z Kłecka
Stanisław syn Wita z Kłecka (Stanislaus olim Viti de Cleczsko) w 1430 r. był studentem Uniwersytetu Krakowskiego, pracował jako notariusz publiczny diecezji gnieźnieńskiej, następnie w Poznaniu 1438 r., prowadził księgi konsystorza poznańskiego w latach 1443–1444, 1455, 1462–1464, pisarz kapituły poznańskiej od 1460 r., podpisywał się Stanisaus Viti.
Jan Marcin z Kłecka (Johannes Martini de Cleczsko) w 1431 r. był notariuszem publicznym diecezji gnieźnieńskiej (imperiali), podpisywał się Johannes.
Marcin Bogusław z Kłecka (Martinus Boguslai de Cleczsko) w 1446 r. był notariuszem publicznym, był również altarzystą w katedrze gnieźnieńskiej 1446, 1447, podpisywał się M.B.C.
Antoni Jan Mathie z Kłecka (Antho[nus] Johannes Mathie de Kleczko) w 1452 r. był notariuszem publicznym diecezji gnieźnieńskiej, podpisywał się ic. xc|maria|anthosch.
Jan z Kłecka (Johannes de Cleczsko) w 1487 r. był notariuszem publicznym diecezji gnieźnieńskiej (apostolica i imperiali), podpisywał się ih(es)us maria.
Maciej Marcin z Kłecka (Mathias Martini de Cleczsko) w 1495 r. był notariuszem publicznym diecezji gnieźnieńskiej, w dokumentach widnieje Math|Martini des Cleczko^[10].

Wizytacja Jana Łaskiego w 1521 r. wspomina już tylko o placu szkolnym (zapewne budynek spłonął w wielkim pożarze miasta na początku XVI wieku) i o dawnym rektorze, Piotrze Jano. W późniejszym czasie szkolnictwo kłeckie rozwijał gruntownie wykształcony w Padwie humanista, Marcin z Kłecka. W 1622 r. szkoła nadal w pełni funkcjonowała, posiała osobny budynek i jej opiekunowie prowadzili summariusz dokumentów. Szkoła kłecka funkcjonowała aż do 1728 i znajdowała się na południe od kościoła^[11].

Zabytki

Kościół Świętego Jerzego i Świętej Jadwigi w Kłecku z około 1510 r., przebudowany w 1781 r.
- renesansowy ołtarz w formie tryptyku z 1596 r.
Rynek z domami kalenicowymi z XIX wieku
Grodzisko piastowskie z X wieku (Grodzisko Barbara), na północ od miasta, po prawej stronie drogi
Dom, ul. Domańskiego 14, z ok. 1840
Dom, ul. Ogrodowa 2, z ok. 1840

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Kłecka w 2014 roku^[1].

Atrakcje turystyczne

Jedną z atrakcji turystycznych miasta jest Szlak Kłeckich Świątyń.

Urodzeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Kłecku.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Kłecko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40–41.
↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 243.
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 102. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].
↑ Dąb „Zawisza”. kleckomilosnicy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)]..
↑ Pogląd ten prezentują Franciszek Sikora i Zbyszko Górcza. Zob. Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 91–92.
↑ D. Jung „Starostwo kłeckie w latach 1312–1793”. kleckomilosnicy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-16)]..
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑ ^a ^b Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 277.
↑ Dawid Jung, Wierszopisowie Kłecka w latach 1590–1623. Przyczynki do historii kultury staropolskiej, Biblioteka staropolska, t. 1, s. 8–11.
↑ Józef Dydyński, Wiadomości historyczne o mieście Kłecku, Gniezno 1858, s. 49.

Linki zewnętrzne

Józef Dydyński, Wiadomości historyczne o mieście Kłecku, Gniezno 1858
Klecko, Kłecko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 123 .
Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Kłecko wierne Polsce” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa

[populacja2016-1] Kłecko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 40–41.

[3] Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 243.

[4] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 102. ISSN 1734-6118. [dostęp 2010-07-16].

[5] Dąb „Zawisza”. kleckomilosnicy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)]..

[6] Pogląd ten prezentują Franciszek Sikora i Zbyszko Górcza. Zob. Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 91–92.

[7] D. Jung „Starostwo kłeckie w latach 1312–1793”. kleckomilosnicy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-16)]..

[8] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.

[Przewodnik_po_upamiętnionych_miejscach_walki_i_męczeństwa,_lata_wojny_1939–1945-9] Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 277.

[10] Dawid Jung, Wierszopisowie Kłecka w latach 1590–1623. Przyczynki do historii kultury staropolskiej, Biblioteka staropolska, t. 1, s. 8–11.

[11] Józef Dydyński, Wiadomości historyczne o mieście Kłecku, Gniezno 1858, s. 49.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Wsie	Bielawy Biskupice Bojanice Brzozogaj Charbowo Czechy Dębnica Działyń Dziećmiarki Gorzuchowo Kamieniec Komorowo Michalcza Polska Wieś Pomarzany Pruchnowo Sulin Świniary Ułanowo Waliszewo Wilkowyja Zakrzewo
Osady	Kopydłowo Parcewo
Część wsi	Gajki

Miasta	Czerniejewo Gniezno Kłecko Trzemeszno Witkowo
Gminy miejskie	Gniezno
Gminy miejsko-wiejskie	Czerniejewo Kłecko Trzemeszno Witkowo
Gminy wiejskie	Gniezno Kiszkowo Łubowo Mieleszyn Niechanowo

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Czerniejewo (← od 1927) Gniezno (do 1928 →) Kłecko Powidz (← 1927–34) Witkowo (← od 1927)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Czerniejewo Gniezno Kiszkowo Kłecko Łubowo Mieleszyn Niechanowo Powidz Witkowo
Gromady (1954–72)	Czerniejewo (1954–72) Dębnica (1954–61) Ganina (1954–59) Gorzykowo (1954–61) Goślinowo (1954–61) Jankowo Dolne (1954–72) Jarząbkowo (1954–61) Kiszkowo (1954–72) Kłecko (1954–72) Komorowo (1954–61) Lednogóra (1954–68) Łagiewniki Kościelne (1954–61) Łubowo (1954–72) Mieleszyn (1954–72) Mielżyn (1954–61) Niechanowo (1954–72) Pierzyska (1954–61) Popowo Tomkowe (1954–59) Powidz (1954–72) Skiereszewo (1954–72) Sławno (1954–71) Smolniki Powidzkie (1954–59) Sokołowo (1954–68) Szczytniki Czerniejewskie (1954–59) Szczytniki Duchowne (1954–61) Świątniki Małe (1954–59) Turostowo (1954–58) Ułanowo (1954–59) Wiekowo (1954–59) Wierzyce (1954–59) Witkowo (1954–72) Zdziechowa (1954–61) Żydowo (1954–72)