Maceracja (farmacja)

Maceracja – jedna z metod wydzielania składników z materiału roślinnego, stosowana dawniej w preparatyce farmaceutycznej.

Polega na wyodrębnieniu wybranych składników z materiału (najczęściej świeżego lub suchego surowca roślinnego), poprzez moczenie go w rozpuszczalniku najczęściej wodzie. Wytrawianie surowca metodą maceracji trwa do momentu wyrównania stężeń między surowcem a uzyskiwanym płynem. Nie można tą metodą uzyskać preparatów zagęszczonych. Preparaty uzyskane metodą maceracji to maceraty.

Przebieg maceracji

Macerację przeprowadza się przy użyciu wody o temperaturze pokojowej. Surowiec grubo rozdrobniony lub całe nasiona (np. siemię lniane maceruje się nierozdrobnione) zwilża się niewielką ilością wody, odcedza i przenosi do naczynia, w którym zalewa się go odpowiednią dla danego surowca ilością wody. Następnie miesza się dokładnie i pozastawia na 30 minut pod przykryciem. Otrzymany wyciąg przecedza się przez gazę i uzupełnia wodą do żądanej objętości przelewając ją przez użytą wcześniej do cedzenia gazę z pozostałym surowcem. Zwykle uzyskuje się ilość maceratu 20 razy większą od ilości użytego surowca.

W warunkach przemysłowych często prowadzi się macerację w sposób nieco zmodyfikowany:

Maceracja jednostopniowa. Rozdrobniony surowiec umieszcza się w zamkniętym pojemniku, zalewa wymaganą ilością rozpuszczalnika i pozostawia na określony czas w chłodnym miejscu, często mieszając. Po upływie czasu maceracji zlewa się znad surowca macerat, a pozostałość wyciska w prasie. Metoda ta jest długotrwała (7-10 dni) i powoduje stratę części substancji czynnych zawartych w surowcu.
- maceracja prosta (statyczna)
- maceracja z mieszaniem (dynamiczna)
- maceracja wibracyjna
- maceracja ultradźwiękowa
- turboekstrakcja (ekstrakcja wirowa)
- dygestia - wytrawianie surowca roślinnego w podwyższonej temperaturze (30-50 °C). Można ją stosować gdy zawarte w surowcu związki czynne nie ulegają w tych warunkach rozkładowi.
Maceracja wielostopniowa. Wytrawianie prowadzi się w kilku etapach stosując jednorazowo tylko część rozpuszczalnika.
- maceracja wielokrotna – wytrawianie surowca podzielonymi porcjami rozpuszczalnika
- maceracja stopniowa – wytrawianie surowca z osobna poszczególnymi składnikami złożonego rozpuszczalnika, np.gdy rozpuszczalnikiem jest mieszanina wody i alkoholu, najpierw wytrawia się surowiec alkoholem, a następnie wodą i uzyskane wyciągi miesza się.

Zobacz też

perkolacja

Bibliografia

Stanisław Janicki, Adolf Fiebig, Małgorzata Sznitowska, Teresa Achmatowicz: Farmacja stosowana : podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003. ISBN 83-200-2847-7.