Nandu plamiste
| Rhea pennata[1] | |||
| d’Orbigny, 1834[2] | |||
 Podgatunek pennata | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
nandu plamiste | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki[6][7] | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Nandu plamiste[9], nandu Darwina[10] (Rhea pennata) – gatunek dużego nielotnego ptaka z rodziny nandu (Rheidae). Występuje wyłącznie w Ameryce Południowej do wysokości 3500–4500 m n.p.m.[11][7]
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy opisany w 1834 roku przez d’Orbigny’ego pod nazwą Rhea pennata. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Río Negro na południe od Buenos Aires w Argentynie[2]. Takson ten często umieszczano w monotypowym rodzaju Pterocnemia, lecz jest blisko spokrewniony z Rhea americana, z którym w warunkach hodowlanych dochodziło do przypadków krzyżowania się[12]. Wyróżniono trzy podgatunki R. pennata[a]. Ich status jest niepewny, takson tarapacensis być może powinien być traktowany jak odrębny gatunek, a garleppi jak jego podgatunek lub synonim[7].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Takson ten zamieszkuje zależnie od podgatunku[6][7][13][9]:
- R. pennata garleppi – Peru, południowo-zachodnią Boliwię, północno-zachodnią Argentynę.
- R. pennata tarapacensis – nandu andyjskie – północne Chile.
- R. pennata pennata – nandu plamiste – południowe Chile i południową Argentynę, aż do Ziemi Ognistej
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 92,5–100 cm, masa ciała 15–25 kg[7]. Samce większe i cięższe od samic[11]. U samca podgatunku nominatywnego głowa, szyja i górne części ciała koloru płowo-brązowego. Pióra na plecach, w tylnej części ciała i skrzydłach z białymi, wyraźnymi plamami na końcach. Spód ciała białawy. Tęczówki i dziób brązowe[7]. Nogi koloru szarawo-żółtawego. Ubarwienie samicy jest na ogół ciemniejsze niż u samca. Również białe plamy na piórach są mniejsze[7]. Ubarwienie podgatunku tarapacensis jest bardziej szare niż u nominatywnego, głowa i szyja popielato-szara, górne części ciała rdzawo-brązowawe z wyraźnym szarawym odcieniem, białe plamy na końcówkach piór mniejsze. Podgatunek garleppi jest podobny do tarapacensis, ale głowa i szyja bardziej płowa, a górna część ciała bardziej szaro-brązowa[7]. Pisklęta mają na grzbiecie dwa czarne, podłużne pasy[11]. Osobniki młodociane są bardziej brązowe od dorosłych, bez białych plam na końcówkach piór[7]. Typowe ubarwienie dorosłych uzyskują po 3–4 latach życia[7].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
[edytuj | edytuj kod]W północnej części zasięgu występowania (podgatunki tarapacensis i garleppi) zasiedla punę, solniska, wyżynne torfowiska i wrzosowiska do wysokości 3500–4500 m n.p.m.[7] W południowym rejonie występowania zasiedla półpustynne stepy z grupami krzewów i użytki zielone terenów zalewowych do wysokości 2000 m n.p.m.[7] Młode rodzą się zazwyczaj w obszarach górskich bogatych w kostrzewę[7]. Podczas badań przeprowadzonych w północno-zachodniej Patagonii zaobserwowano, że samce wybierają miejsce na gniazdo na obszarach podmokłych (tzw. mallín)[14].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Zazwyczaj występuje w stadach liczących 5–30 osobników[7][15]. Często pasie się wspólnie z lamami andyjskimi (Lama glama), gwanako andyjskimi (Lama guanicoe) i wikuniami andyjskimi (Vicugna vicugna)[7]. Gdy przebywają w mniejszych grupach, a także w bardziej zamkniętych obszarach i w miejscach, gdzie istnieje duże ryzyko zagrożenia ze strony drapieżników, są bardzo czujne[16]. Nandu plamiste jest wszystkożerne. W jego diecie przeważa pokarm roślinny, a zwłaszcza trawy. Pokarm uzupełniany jest małymi zwierzętami, zwłaszcza owadami[11][7].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]
Sezon rozrodczy w północnej części zasięgu występowania przypada na wrzesień-styczeń, na lipiec w Río Negro i w listopadzie w skrajnie południowej części zasięgu występowania. Samce na początku sezonu lęgowego toczą walki o terytorium[17]. Gniazdo budowane jest przez samca w płytkim zagłębieniu w ziemi. Pokryte jest suchą trawą lub gałązkami[7]. W gnieździe znajduje się najczęściej 10–30 żółto-oliwkowych jaj o średnich wymiarach 127×87 mm złożonych przez kilka samic[7]. Jaja wysiadywane są przez samca przez okres 30–44 (najczęściej 40) dni[7]. W tym czasie samiec jest agresywny wobec wszystkich intruzów zbliżających się do gniazda, nawet samic z własnego stada[17]. Samice składają wtedy jaja w pobliżu samca, które to samiec stara się przetoczyć do gniazda. Jaja, które są poza jego zasięgiem, gniją i przyciągają muchy, które służą mu oraz nowo wyklutym pisklętom za pokarm[17]. Po wylęgnięciu młode znajdują się pod wyłączną opieką samca przez okres 6 miesięcy[17]. Młode pozostają w grupach, dopóki nie osiągną dojrzałości płciowej w wieku 2–3 lat[17][7]. W północnej Patagonii, gdzie ryzyko drapieżnictwa jest małe, zanotowano sukces lęgowy wynoszący 75%. Ponad 25% młodych przeżyło pierwszą zimę[18].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) został zaliczony do kategorii najmniejszej troski (LC – Least Concern)[8]. IUCN uznaje nandu andyjskie (tzn. podgatunki tarapacensis i garleppi) za osobny gatunek i zalicza je do kategorii NT (Near Threatened – bliski zagrożenia)[19]. Wpisany do załącznika I (R. pennata) i II (R. p. pennata) CITES[20]. Wszystkie populacje wykazują trend spadkowy. Łączną liczebność populacji podgatunków tarapacensis i garleppi w latach 90. XX wieku szacowano na kilkaset osobników, lecz obecnie uważa się, że były to szacunki zaniżone. Według współczesnych, wstępnych oszacowań, ich liczebność zawiera się w przedziale 1000–2499 osobników dorosłych, choć nie wykluczone, że jest ich więcej[19].
Głównym zagrożeniami dla tego gatunku są polowania dla mięsa i piór, wybieranie jaj oraz intensywne przekształcanie środowiska życia tych ptaków na pola uprawne i pastwiska dla bydła[7].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zobacz w infoboksie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rhea pennata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b A. d’Orbigny, 1834. Voyage Amérique Méridionale, livr. 2, s. 67, uwaga 2.
- ↑ a b G. R. Gray, 1871. Hand-list of genera and species of birds: distinguishing those contained in the British Museum, 3, s. 2.
- ↑ H. von Berlepsch & J. S. Stolzmann, 1906. Rapport sur les nouvelles collections ornithologiques faites au Pérou par M. Jean Kalinowski. Ornis, 13, s. 64, 130.
- ↑ Sternberg, 1869. Journal für Ornithologie, 17, s. 274.
- ↑ a b Frank Gill, David Donsker: Family Rheidae. IOC World Bird List: Version 4.2. [dostęp 2014-05-16]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u A. Folch, D. A. Christie, F. Jutglar, E. F. J. Garcia: Lesser Rhea (Pterocnemia pennata). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-05-16]. (ang.).
- ↑ a b Rhea pennata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rheidae Bonaparte, 1849 - nandu - Rheas (Wersja: 2015-08-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-15].
- ↑ Busse i in. 1990 ↓, s. 368.
- ↑ a b c d E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 18. ISBN 83-7227-891-1.
- ↑ Frédéric Delsuc, Mariella Superina, Guillermo Ferraris, Marie-Ka Tilak, Emmanuel J.P. Douzery. Molecular evidence for hybridisation between the two living species of South American ratites: potential conservation implications. „Conservation Genetics”. 8 (2), s. 503-507, 2007. (ang.).
- ↑ Lepage D.: Nandu plamiste (Rhea pennata) Orbigny, 1834. Avibase – Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2020-08-15]. (ang.).
- ↑ Fernando R. Barri, Mónica B. Martella, Joaquín L. Navarro. Nest-site habitat selection by Lesser Rheas (Rhea pennata pennata) in northwestern Patagonia, Argentina. „Journal of Ornithology”. 150 (2), s. 511-514, 2009. DOI: 10.1007/s10336-009-0374-6. (ang.).
- ↑ Busse i in. 1990 ↓, s. 369.
- ↑ Fernando R. Barri, Nicolás Roldán, Joaquín L. Navarro, Mónica B. Martella. Effects of group size, habitat and hunting risk on vigilance and foraging behaviour in the Lesser Rhea (Rhea pennata pennata). „Emu”. 112 (1), s. 67-70, 2012. DOI: 10.1071/MU10090. (ang.).
- ↑ a b c d e Alicia Ivory: Pterocnemia pennata Lesser Rhea. Animal Diversity Web. [dostęp 2014-05-19]. (ang.).
- ↑ Fernando R. Barri, Monica B. Martella, Joaquín L. Navarro. Reproductive success of wild Lesser Rheas (Pterocnemia -Rhea- pennata pennata) in north-western Patagonia, Argentina. „Journal of Ornithology”. 150 (1), s. 127-132, 2009. DOI: 10.1007/s10336-008-0327-5. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Rhea tarapacensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-08-15] (ang.).
- ↑ Appendices I, II and III. CITES. [dostęp 2014-05-19]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).