Przejdź do zawartości

Pępawa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pępawa
Ilustracja
Pępawa szczeciniasta i cuchnąca
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

pępawa

Nazwa systematyczna
Crepis L.
Sp. Pl. 805. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Crepis biennis L.[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Pępawa zielona
Pępawa dachowa

Pępawa (Crepis L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ponad 200 gatunków[3]. Występują one głównie w Eurazji, poza tym w Ameryce Północnej i Afryce, a jako rośliny introdukowane też na innych kontynentach[3][5]. W Polsce rośnie kilkanaście gatunków, z czego 10 ma status rodzimych[6]. Liczne gatunki są chwastami w uprawach lub uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi, niektóre bywają uprawiane jako ozdobne (zwłaszcza pępawa czerwonokwiatowa C. rubra)[7].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]
Pępawa błotna
Pępawa czerwonokwiatowa

Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Eurazji – tylko w Europie rośnie 70 gatunków[7]. W Ameryce Północnej występują 24 gatunki[5], w Afryce 8[8].

W Polsce rośnie 10 gatunków rodzimych, 6 gatunków obcych przejściowo tylko dziczejących (efemerofitów) i jeden gatunek obcy, już zadomowiony (pępawa złota)[6].

Gatunki flory Polski[6]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Byliny i rośliny jednoroczne[9], osiągające od kilku do 120 cm wysokości[5]. Rośliny zwykle z korzeniem palowym, rzadziej kłączowe. Łodyga jest jedna lub jest ich więcej – do ponad 20, są nierozgałęzione lub rozgałęzione, nagie lub owłosione, często szorstko[5].
Liśce
Odziomkowe, zwykle skupione w rozecie przyziemnej, oraz łodygowe. Odziomkowe zwykle ogonkowe. Kształt liści zróżnicowany – od równowąskiego do jajowatego, blaszka całobrzega, ząbkowana, piłkowana, klapowana, często lirowata. Wraz z wysokością liście zwykle coraz to mniejszej wielkości i mniej wcinane[5].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, które rzadko wyrastają pojedynczo, częściej zebrane w złożone kwiatostany wiechowate lub w formie podbaldachów[5]. Okrywa walcowata lub dzwonkowata, o średnicy od 4 do 15 mm. Tworzona jest przez listki wyrastające zwykle w dwóch rzędach, przy czym te zewnętrzne są wyraźnie krótsze od wewnętrznych[9], czasem jest tylko jeden rząd listków okrywy[5]. Dno kwiatostanu płaskie lub wypukłe, zwykle nagie, rzadziej z plewinkami i włoskami[9][5]. Kwiaty w koszyczkach są tylko języczkowe, w liczbie od kilkunastu do ponad 100[5], zwykle koloru żółtego lub pomarańczowego, rzadziej białego, różowego lub fioletowego[5].
Owoce
Niełupki wydłużone, walcowate lub wrzecionowate, często nieco wygięte, z 10–20 żebrami, nagie lub szczecinkowate[5]. Zwykle jednakowe, czasem zróżnicowane i wówczas wewnętrzne z dzióbkiem, a zewnętrzne spłaszczone[9]. Puch kielichowy złożony z włosków nierozgałęzionych, miękkich i białych lub szorstkich, łamliwych i żółtawych lub szarych[10].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Koszyczek pępawy dwuletniej
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Crepidinae, plemienia Cichorieae podrodziny Cichorioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)[11]. Do blisko spokrewnionych rodzajów, należących do tego samego podplemienia należą m.in. mniszek Taraxacum i łoczyga Lapsana[11].

Wykaz gatunków[3][6][12]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Crepis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-21].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Crepis L.. [w:] Flora of North America [on-line]. floranorthamerica.org. [dostęp 2022-06-21].
  6. ↑ a b c d Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 65-66, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 241, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ Crepis. [w:] African Plant Database [on-line]. [dostęp 2022-06-21].
  9. ↑ a b c d J.W. Kadereit, Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 184, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805.
  10. ↑ Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 110.
  11. ↑ a b Genus: Crepis L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2020-02-20].
  12. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 62. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pępawa&oldid=72985401”