Sączyńcowate

Sączyńcowate
	; Manikara zapota
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	sączyńcowate
	Nazwa systematyczna
	Sapotaceae Juss.; Gen. Pl.: 151. 4 Aug 1789
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sączyńcowate (Sapotaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu wrzosowców (Ericales). Należą do niej w zależności od ujęcia systematycznego 53^[2]–63^[3] rodzaje z ok. 1100 gatunkami^[2]. Rośliny te występują na obszarach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym^[2]. Na najwyższych szerokościach – w Maroku – rośnie argania żelazna. Przedstawiciele rodziny sięgają także stref umiarkowanych na obu półkulach na obu kontynentach amerykańskich^[4]. W Europie rośliny te nie występują naturalnie^[2]. Zasiedlają na ogół wilgotne lasy strefy międzyzwrotnikowej, rzadziej formacje typowe dla klimatu suchego^[5]. Do cech charakterystycznych należy występowanie związków kauczukowych w białym, rzadko żółtym lub niebieskim soku mlecznym^[5] oraz zalążnia górna podzielona na komory. Działki kielicha często występują w dwóch okółkach, podobnie pręciki^[4]. Zwykle okazałe i mięsiste owoce rozprzestrzeniane są przez duże zwierzęta^[5].

Liczne gatunki mają zastosowanie jako źródło surowca drzewnego (w tym tzw. drzewa żelazne), stanowią źródło jadalnych owoców, gutaperki i olejów roślinnych^[4].

Morfologia

Pokrój: Drzewa, krzewy i liany, czasem o pękatych pniach, z cierniami^[5], z korzeniami podporowymi^[4]. Włoski T-kształtne, rzadko nierozgałęzione (Delpydora)^[5].
Liście: Pojedyncze^[5], zwykle duże i skórzaste^[4], ułożone na pędach skrętolegle lub dwurzędowo, rzadziej naprzeciwlegle lub okółkowo. Liście są ogonkowe, u części przedstawicieli z przylistkami, czasem z gruczołkami u nasady. Blaszki są całobrzegie lub rzadziej kolczasto ząbkowane, użyłkowane pierzasto^[5].
Kwiaty: Obupłciowe lub jednopłciowe, promieniste, wyrastają pojedynczo lub skupione w pęczki w kątach liści lub z pąków śpiących na starszych pędach (kaulifloria). Kielich występować może w postaci jednego okółka składającego się z 4–6 działek, dwóch okółków składających się z 4–8 działek lub działki w liczbie od 4 do 11 wyrastają spiralnie. Działki są wolne lub zrośnięte w rurkę. Płatki w liczbie 4–18 zrośnięte są w dzwonkowatą lub talerzykowatą koronę z płytkimi lub głębokimi wcięciami między łatkami. Pręciki w liczbie od 4 do ponad 40 są wolne lub częściej zrośnięte na różnej wysokości z rurką korony. Wokół zalążni rozwija się dysk miodnikowy. Zalążnia jest górna i składa się z pojedynczej lub większej liczby komór (do 30). Zwieńczona jest pojedynczą szyjką i niepodzielonym lub słabo podzielonym znamieniem^[5].
Owoce: Jagody lub rzadziej pestkowce, zwykle mięsiste, rzadko skórzaste lub drewniejące. Nasiona zwykle gładkie i błyszczące, zwykle z okazałym hilum^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla kladu obejmującego hebankowate (Ebenaceae) i pierwiosnkowate (Primulaceae) w obrębie rzędu wrzosowców (Ericales)^[2].

wrzosowce

Marcgraviaceae

	Balsaminaceae – niecierpkowate

	Tetrameristaceae

	Polemoniaceae – wielosiłowate

	Fouquieriaceae – okotijowate

Lecythidaceae – czaszniowate

	Sladeniaceae

	Pentaphylacaceae

Sapotaceae – sączyńcowate

	Ebenaceae – hebankowate

	Primulaceae – pierwiosnkowate

?

Mitrastemonaceae

Theaceae – herbatowate

Symplocaceae – symplokowate

	Styracaceae – styrakowate

	Diapensiaceae – zimnicowate

Sarraceniaceae – kapturnicowate

	Actinidiaceae – aktinidiowate

	Roridulaceae – tuliłezkowate

Clethraceae – orszelinowate

	Cyrillaceae – zwichrotowate

	Ericaceae – wrzosowate

Podział rodziny

Relacje filogenetyczne między podrodzinami według APweb (2001...) i GRIN^[6]:

sączyńcowate

Sarcospermatoideae

Eberhardtia

	Sapotoideae

	Chrysophylloideae

Podział systematyczny – podrodziny według APweb i GRIN^[6], rodzaje według Plants of the World Online^[3]:

Podrodzina: Sarcospermatoideae Swenson & Anderberg (syn. Sarcospermataceae H.J. Lam)

Sarcosperma Hook.f.

Podrodzina: Chrysophylloideae Luersson

Amorphospermum F.Muell.
Aningeria Aubrév. & Pellegr.
Aubregrinia Heine
Breviea Aubrév. & Pellegr.
Chromolucuma Ducke
Chrysophyllum L. – złotoliść
Delpydora Pierre
Diploon Cronquist
Donella Pierre ex Baill.
Eberhardtia Lecomte
Ecclinusa Mart.
Elaeoluma Baill.
Englerophytum K.Krause
Gambeya Pierre
Magodendron Vink
Malacantha Pierre
Micropholis (Griseb.) Pierre
Niemeyera F.Muell.
Omphalocarpum P.Beauv.
Pichonia Pierre
Planchonella Pierre
Pleioluma (Baill.) Baehni
Pouteria Aubl.
Pradosia Liais
Pycnandra Benth.
Sahulia Swenson
Sarcaulus Radlk.
Sersalisia R.Br.
Spiniluma (Baill.) Aubrév.
Synsepalum (A.DC.) Daniell – synsepal
Tridesmostemon Engl.
Van-royena Aubrév.
Xantolis Raf.

Podrodzina: Sapotoideae Eaton (syn. Achradaceae Vest, Boerlagellaceae H.J. Lam, Bumeliaceae Barnhart)

Abebaia Baehni
Aulandra H.J.Lam
Autranella A.Chev.
Baillonella Pierre
Bemangidia L.Gaut.
Burckella Pierre
Capurodendron Aubrév.
Diploknema Pierre
Faucherea Lecomte
Gluema Aubrév. & Pellegr.
Inhambanella Dubard
Isonandra Wight
Labourdonnaisia Bojer
Labramia A.DC.
Lecomtedoxa Dubard
Letestua Lecomte
Madhuca Buch.-Ham. ex J.F.Gmel.
Manilkara Adans.
Mimusops L. – zawięźla
Neohemsleya T.D.Penn.
Neolemonniera Heine
Northia Hook.f.
Palaquium Blanco
Payena A.DC.
Sideroxylon L. – żelaźnik, złotorąb (w tym Argania Roem. & Schult. – argania)
Tsebona Capuron
Tieghemella Pierre
Vitellaria C.F.Gaertn. – masłosz
Vitellariopsis (Baill.) Dubard

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-11] (ang.).
↑ ^a ^b Sapotaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-01] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 119-123. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 489-491. ISBN 978-1-842466346.
↑ ^a ^b Family: Sapotaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-03]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-11] (ang.).

[powo-3] Sapotaceae Juss., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-01] .

[encyk-4] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 119-123. ISBN 83-7079-778-4.

[maarten-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 489-491. ISBN 978-1-842466346.

[grin-6] Family: Sapotaceae Juss.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-03]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]