Wysysowate
| Rhopalidae[1] | |||
| Amyot et Serville, 1843 | |||
| Okres istnienia: jura–dziś | |||
 Glinik lulkarz | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
wysysowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wysysowate[2] (Rhopalidae) – rodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych. Kosmopolityczna. Obejmuje ponad 220 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w 30 rodzajach. Wszystkie są fitofagami ssącymi.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Pluskwiaki osiągające od 4 do 16 mm długości ciała[3][4], którego kształt najczęściej jest wydłużony bądź owalny[4]. Większość gatunków ma matowe, maskujące, często brązowawe ubarwienie. Niektóre jednak jaskrawością kolorów i kształtem przypominają Lygaeinae, kowalowate i Largidae[3]. Głowa jest trójkątna lub czworokątna[4]. Nadustek wykracza przed płytki szczękowe (jugae)[3][5]. Oczy złożone są dobrze wykształcone, okrągłe w zarysie[4]. Dwa przyoczka ulokowane są na niskich wzgórkach[3][5]. Czułki są dość cienkie, pozbawione rozszerzeń, o członie pierwszym najkrótszym i u nasady przewężonym[3][4]. Przedplecze jest w zarysie trapezowate lub prostokątne[4], u Serinethinae ma brzegi boczne wyraźnie wcięte tuż za kołnierzem, u Rhopalinae takiego wcięcia natomiast brak[3]. Powierzchnia przedplecza ma w przedniej części bruzdę. Tylne kąty przedplecza są tępe, zaokrąglone. Tarczka ma trójkątny kształt i płaską powierzchnię[4]. Półpokrywy mają często na przykrywkach duże obszary niezesklerotyzowanego, prześwitującego oskórka między żyłkami[3][4]. Na zakrywkach występują liczne żyłki. Charakterystyczny jest dla rodziny całkowity zanik lub silna redukcja ujść gruczołów zapachowych zatułowia[3][5]. Odnóża mają uda pozbawione kolców[4]. Odwłok ma wszystkie przetchlinki umieszczone po stronie brzusznej. Zazwyczaj wewnętrzne laterotergity są wykształcone[3]. Trichobotria na sternitach od czwartego do szóstego rozmieszczone są w prostych, a na siódmym w skośnych szeregach[5]. Lokalizacja trichobotrii na sternitach trzecim i czwartym jest środkowo-boczna, a na dalszych boczna[3]. Piąty tergit jest pośrodku zwężony[4]. Samica ma całobrzegi siódmy sternit, płytkowate pokładełko oraz spermatekę z okrągłym zbiornikiem, małą pompą i długim, poskręcanym przewodem[3].
Stadia larwalne mają ujścia grzbietowych gruczołów zapachowych odwłoka zlokalizowane pomiędzy tergitami czwartym i piątym oraz piątym i szóstym, przy czym te ostatnie przesunięte są ku przodowi[3].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie wysysowate są fitofagami ssącymi. Żerują na rozmaitych roślinach drzewiastych i zielnych. Spotykane są wśród nich gatunki polifagiczne, oligofagiczne i monofagiczne[3].
Rodzina kosmopolityczna[3]. Rhopalinae największą różnorodność osiągają w krainie palearktycznej, zaś Serinethinae w strefie tropikalnej[5]. W sumie z Palearktyki znanych jest około 70 gatunków z 14 rodzajów[4]. Z Polski wykazano 14 gatunków należących do 6 rodzajów (zobacz: wysysowate Polski)[6][4]. W Australii stwierdzono występowanie 7 gatunków z 2 rodzajów[5].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny tej należy ponad 220 opisanych gatunków[7], sklasyfikowanych w 30 rodzajach[8][9]. Takson ten wprowadzony został w 1843 roku przez Charlesa Jean-Baptiste'a Amyota i Jeana Guillaume'a Audinet-Serville'a[10]. Wcześniej umieszczany był w szerzej zdefiniowanych wtykowatych[11]. Współcześnie klasyfikowany jest wraz z nimi oraz smyczykowatymi, Hyocephalidae, Stenocephalidae, Trisegmentatidae i Yuripopovinidae w nadrodzinie Coreoidea w obrębie infrarzędu Pentatomomorpha[8][12].
W 1873 roku podwaliny pod podział wysysowatych położył Carl Stål wyróżniając w ich obrębie cztery działy: Harmostaria, Corizaria, Myrmaria oraz Serinetharia[13]. W 1967 roku N.P. Chopra wprowadził podział na dwie podrodziny, Rhopalinae i Serinethinae, w obrębie tej pierwszej rozpoznając sześć plemion[14]. Współcześnie stosuje się podział na dwie podrodziny i pięć plemion, przy czym rodzajów wymarłych nie przyporządkowano do żadnego z nich[8][9]:
- podrodzina: Rhopalinae Amyot & Serville, 1843
- plemię: Chorosomatini Fieber, 1860
- rodzaje: Agraphopus, Chorosoma, Ithamar, Leptoceraea, Myrmus, Xenogenus
- plemię: Corizomorphini Kiritshenko, 1964
- rodzaj: Corizomorpha
- plemię: Harmostini Stål, 1873
- plemię: Niestrheini Chopra, 1967
- rodzaje: Arhyssus, Niestrhea, Peliochrous
- plemię: Rhopalini Amyot & Serville, 1843
- rodzaje: Brachycarenus, Corizus, Limacocarenus, Liorhyssus, Maccevethus, Punjentorhopalus, Rhopalus, Strictopleurus
- plemię: Chorosomatini Fieber, 1860
- podrodzina: Serinethinae Stål, 1873
- rodzaje: Boisea, Jadera, Leptocoris
- incertae sedis
- rodzaje: †Grandicaputus, †Longiclavula, †Miracorizus, †Originicorizus, †Quatlocellus, †Vescisalignus
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rhopalidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 114. ISBN 83-7073-132-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. -2. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Barbara Lis, Adam Stroiński, Jerzy A. Lis: Heteroptera Poloniae 1: Coreoidea. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2008, s. 77-130.
- ↑ a b c d e f Family Rhopalidae. [w:] Australian Biological Resources Study. Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Government, Department of Agriculture, Water and Environment, 2002-2012. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ rodzina: Rhopalidae Amyot et J.G. Audinet-Serville, 1843. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-08-27].
- ↑ Michael Forthman, Christine W. Miller, Rebecca T. Kimball. Phylogenomic analysis suggests Coreidae and Alydidae (Hemiptera: Heteroptera) are not monophyletic. „Zoologica Scripta”. 48 (4), s. 520-534, 2019. DOI: 10.1111/zsc.12353.
- ↑ a b c David C. Eades et al.: family Rhopalidae Amyot & Serville, 1843. [w:] Coreoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ a b Family Rhopalidae Amyot and Audinet-Serville 1843 (scentless plant bug). [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ C.J.B. Amyot, J.G. Audinet-Serville: Histoire Naturelle des Insects. Hémiptères. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1843, s. 243.
- ↑ W.E. Leach: Hemiptera. W: Brewster's Edinburgh Encyclopedia. Vol. 9. Edinburgh: John Murray Baldwin & Cradocle, 1815, s. 123.
- ↑ Superfamily Coreoidea. [w:] Australian Biological Resources Study. Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Government, Department of Agriculture, Water and Environment, 2002-2012. [dostęp 2022-08-28].
- ↑ C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 3. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm n.f.”. 11 (2), s. 1-163, 1873.
- ↑ N.P. Chopra. The higher classification of the family Rhopalidae (Hemiptera). „Transactions of the Royal Entomological Society of London”. 119, s. 363-399, 1967.