Ślemień

Ślemień
	wieś
	; Rynek w Ślemieniu
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	żywiecki
Gmina	Ślemień
Liczba ludności (2021)	2019
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	34-323
Tablice rejestracyjne	SZY
SIMC	0071840
	Położenie na mapie Polski Ślemień
	Położenie na mapie województwa śląskiego Ślemień
	Położenie na mapie powiatu żywieckiego Ślemień
	Położenie na mapie gminy Ślemień Ślemień
	49°43′04″N 19°21′58″E/49,717778 19,366111
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2012-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ślemień – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Ślemień.

Miejscowość jest siedzibą gminy Ślemień. W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Położenie

Ślemień znajduje się na pograniczu dwóch regionów geograficznych: Beskidu Małego (Beskid Andrychowski) i Beskidu Makowskiego (Pasmo Pewelskie), a granicę między tym regionami tworzy w Ślemieniu Łękawka^[4]. W kierunku północnym, w krajobrazie wyróżnia się szczyt Madohory (929 m). Sam szczyt i część stoków Madohory tworzą rezerwat przyrody Madohora. Pomnikami przyrody są Jaskinie w Czarnych Działach.

Ślemień położony jest w Małopolsce, a dokładniej na Żywiecczyźnie, która jest jednym z małopolskich regionów kulturowych.

Integralne części wsi

przysiółki: Czeretnik, Groń
części wsi: Błachutówka, Bosie, Gajówka, Golcówka, Jasna Górka, Kapalówka, Kijasówka, Knapówka, Kocurówka, Koło Starej Szkoły, Między Chałupkami, Młyńska, Ormańcy, Pietyrówka, Podbór, Pod Jasną Górką, Pyclikówka, Szkolarówka, Wiewióry, Zakocierz, Za Stawy^[5]^[6].

Historia

Miejscowość powstała w XV wieku, od 1608 centrum klucza dóbr zwanego państwem ślemieńskim.

W 1639 starosta średzki Piotr Samuel Grudziński wzniósł w Ślemieniu obronny zamek, o którym pisano, że był „z wieżami ozdobnie zbudowany”. Zamek został zburzony w 1719 i w 1720 zastąpiony pałacem rodziny Wielopolskich, z którego do dzisiaj zachowały się jedynie fragmenty piwnic.

W XVIII w. hrabia Hieronim Wielopolski uruchomił w Ślemieniu hutę żelaza. Wielki piec wzniesiono w centrum miejscowości, w pobliżu pałacu i kościoła. Obok niego powstał także zakład fryszerski, w którym „świeżono” wytopione żelazo, tracz (czyli piła) oraz warzelnia soli. W hucie do produkcji żelaza wykorzystywano ubogie rudy darniowe, eksploatowane w okolicy. Wytapiano z nich żelazo przy użyciu węgla drzewnego. W 1780 roku wielki piec wraz z sąsiednimi urządzeniami spłonął i nie został już odbudowany^[7].

W 1786 r. notował Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym „Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi”: Szlemień. Wieś i dziedzictwo. Włość rozległa, z pałacem mieszkalnym, ogrodami i we wszystkie gospodarskie budynki, browary i porządne i ozdobne. Niegdyś Hieronima hrabi Wielopolskiego, koniuszego W. koronnego w Polsce, i jenerała starosty krakowskiego, jenerała szefa i orderów polskich kawalera^[8]. Poza browarem gałąź przetwórstwa rolno-spożywczego reprezentowała wówczas gorzelnia, jako jedna z pierwszych wykorzystująca do produkcji spirytusu ziemniaki, ...jak nazywają: jabłka i gruszki ziemne, z których w samej gorzelni Szlemieńskiej więcej jak 5 tysięcy korcy idzie na wódkę^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Kuchnia

Kuchnia ślemieńska obfituje w ciężkostrawne mięsa, galarety i słodkokwaśne sosy. Daniem gminnym jest karkówka, zwykle podawana z ziemniakami, sajgonkami i sosem słodkokwaśnym. Drugą popularną potrawą jest tzw. galareta 10 ziół. Podawana na niebieskim talerzu, jest zaprawiana 10 różnymi ziołami. Natomiast na kolację w Ślemieniu zwykle jada się grube pajdy chleba z majonezem, pomidorem i pieprzem. Do picia zwykle służy sok Tymbark Jabłko-Mięta, zielona herbata, a od święta także napój gazowany Sprite. O Ślemieniu i kuchni ślemieńskiej opowiadał w swoim programie Makłowicz. Obecnie możecie oglądać odcinek o Ślemieniu i sami przyrządzić ślemieńskie potrawy. Zainteresowanych odsyłam na stronę www.maklowiczwpodrozy.pl.

Urodzeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Ślemieniu.

Atrakcje turystyczne

W Ślemieniu znajduje się Sanktuarium na Jasnej Górce. Podobno w XVII wieku stał tutaj zamek, później pałac, ale do dzisiaj zachowały się jedynie fragmenty jego piwnic. Nadal istnieje jednak dawny park dworski z pomnikowymi okazami drzew, m.in. prawie czterechsetletni dąb. Ślemień posiada rynek z fontanną. Na ul. Łącznej znajduje się Żywiecki Park Etnograficzny – skansen odzwierciedlający układ urbanistyczny i zabudowę dawnej wsi beskidzkiej. Obecnie, na obszarze ponad 6 ha znajduje się 17 zabytkowych obiektów architektury, planowana jest jednak dalsza rozbudowa. Wszystkie, pochodzące z różnych okresów budynki, są autentyczne. Ponadto znajdują się tu kościół Narodzenia Św. Jana Chrzciciela i ruiny najstarszego w Beskidach pieca hutniczego do wytopu żelaza.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136919
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 2 lutego 2024 [dostęp 2024-02-02] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1262 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Ruiny wielkiego pieca w Ślemieniu, [w:] Szlak Zabytków Techniki Śląskie Travel [1].
↑ ^a ^b Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786, s. 9–10.

Linki zewnętrzne

Ślemień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 757 .
Opis miejscowości Ślemień wraz z atrakcjami turystycznymi

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136919

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 2 lutego 2024 [dostęp 2024-02-02] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1262 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[7] Ruiny wielkiego pieca w Ślemieniu, [w:] Szlak Zabytków Techniki Śląskie Travel [1].

[OGL-8] Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786, s. 9–10.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]