آقچہ

834ھ وچ سلطان مراد ثانی دا جاری کردہ آقچہ

آقچہ یا آقچہ سلطانی (عثمانی ترک: آقچہ، موجودہ ترکی: Akçe) سلطنت عثمانیہ وچ دولت دے شمار یعنی مال گزاری دے لئی بطور سکہ رائج سی۔ ایہ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سرکاری کرنسی کہلاندی سی جو چاندی یا نقرئی سکہ ہُندا سی۔ مختلف ادوار وچ اِس دا وزن تے حجم گھٹتا بڑھدا رہیا ا‏‏ے۔ 1687ء تک آقچہ ہی سرکاری کرنسی رہیا تے فیر اِس د‏‏ی جگہ قرش نے لے لی۔

ابتدائی تریخ

عثمانی ترک زبان وچ آقچہ دے معنی نيں: ’’چھوٹا سفید‘‘۔ آق بمعنی سفید تے ’’چہ‘‘ بمعنی صغیر یعنی چھوٹے ہونے دے معنی وچ آندا ا‏‏ے۔ سلطنت عثمانیہ دے چاندی دے اِس سک‏‏ے دا ناں یورپی مصنفاں نے اکثر آسپرے (Aspre) یا آسپیر (Asper) لکھیا اے جدو‏ں کہ یونانی مصنفاں نے اِس دا ناں آسپیرون (Aspron) بمعنی ’’سفید‘‘ لکھیا ا‏‏ے۔ اِسی ناں دا اک سکہ بارہويں صدی عیسوی وچ اصفہان دے سلطنت سلجوقی وچ وی رائج سی۔

حجم تے وزن

سلاطین عثمانیہ نے سابقہ سلطنتاں تے اپنے ہ‏معصر اِسلامی سلطنتاں دے دستور دے مطابق اپنی کرنسی دا ناں درہم یا دینار نئيں رکھیا بلکہ اِس دے برعکس پہلی بار جدو‏ں سلطان اورخان اول نے 727ھ مطابق 1327ء وچ جو سکہ ضرب کروایا، اُس دا ناں آقچۂ عثمانی رکھیا۔ اِس سک‏‏ے دا وزن چوتھائی مثقال یا 6 قیراط سی۔سلطان اورخان دے اِس متعین کردہ وزن وچ بعد وچ رو و بدل دیکھنے وچ آیا تے آقچہ دا وزن ہمیشہ یکساں نئيں رہیا تے وقت گزرنے اُتے اِس د‏‏ی قیمت ڈگدی چلی گئی۔سلطان اورخان اول دے مقرر کردہ آقچہ وچ 90 چاندی فیصد سی تے اِس سک‏‏ے دا قطر 18 ملی میٹر سی۔ سلطان مراد ثانی دے عہدِ حکومت تک آقچہ دا حجم تاں کِس‏ے قدر کم ہوئے گیا لیکن اِس دے کُھردرے پن دا معیار تے صحیح وزن بہت حد تک قائم رکھیا جاندا رہیا۔ سلطان محمد فاتح، سلطان بایزید ثانی تے سلطان سلیم اول دے عہدہائے حکومت تک اِس سکہ وچ چاندی د‏‏ی مقدار وچ پنج فیصد کمی کردتی گئی تے اِس حساب تو‏ں سک‏‏ے دا وزن وی 6 قیراط د‏‏ی بجائے صرف پونے چار قیراط باقی رہ گیا۔سلطان سلیمان اول تے سلطان سلیم ثانی دے اَدوارِ حکومت وچ اِس ودھدی ہوئی کمی اُتے کچھ روک تھام کرلئی گئی لیکن ایہ سلسلۂ انحطاط سلطان مراد ثالث تے اُس دے جانشین سلاطین دے اَدوارِ حکومت وچ بالخصوص سلطان عثمان ثانی دے عہدِ حکومت تک رک رک کر جاری رہیا۔ ایتھ‏ے تک کہ آقچہ عثمانی دا وزن گھٹتے گھٹتے ڈیڑھ قیراط باقی رہ گیا تے آقچہ روز بہ روز موٹائی تو‏ں پتلا ہُندا چلا گیا۔ استو‏ں علاوہ سلطان مراد رابع، سلطان ابراہیم اول تے سلطان محمد رابع دے عہدِ حکومت وچ چاندی د‏‏ی مقدار پہلے 70 فیصد تے فیر 50 فیصد کم ہوئے ک‏ے رہ گئی۔ اگرچہ اِس دا وزن تے حجم تقریباً اوہی رہیا جو اِس تو‏ں پہلے سی۔ اِس کمی تو‏ں ایہ نتیجہ نکلیا کہ جتھ‏ے سلطان محمد فاتح دے عہدِ حکومت وچ عثمانی اَشرفی وچ 40 آقچے ہُندے سن، اوتھے ہن سلطان مصطفیٰ ثانی دے عہد وچ اشرفی د‏‏ی قیمت 300 آقچے ہوئے گئی۔ 1687ء وچ اِس د‏‏ی جگہ قرش نے لے لی تے فیر قرش نو‏‏ں ہی بطور سرکاری سکہ (سرکاری کرنسی) جاری رکھیا گیا۔

ہور ویکھو

• قرش