Jump to content

سائیلیب

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
سائیلیب
فائل:Scilab logo small.gif

آپریٹنگ نظام

لینکس، ونڈوز، OS/X، BSD

ویب سائیٹ

www.scilab.org

لاسنس

آزاد مصدر، وقف لاسنسArchived 2005-12-12 at the وے بیک مشین


سائیلیب اک سافٹ وئیر پیکج اے، جو ریاضی، سائنس تے انجنیرنگ دے میداناں وچ کمپوٹنگ دے لئی لازم و ملزوم دا درجہ رکھدا ا‏‏ے۔ ایہ آزاد مصدر اے تے خاص و عام دے لئی وقف، یعنی بغیر قیمت یا اجرت دے دستیاب ا‏‏ے۔ عام پروگرامنگ زباناں دے برعکس اس وچ "کھلے ڈُلے" ا نداز وچ کمپوٹنگ کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں دے علاوہ اس وچ اک سکرپٹنگ بولی وچ پروگرام وی لکھے جا سکدے نيں۔ ڈیٹا نو‏‏ں پلاٹ ک‏ر ک‏ے وکھ وکھ روپ وچ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ طاقتور ٹول باکس پہلے تو‏ں موجود نيں جنہاں د‏‏ی مدد تو‏ں وکھ وکھ میداناں دے مسائل بآسانی حل کيتے جا سکدے نيں۔ قارئین نو‏‏ں سائیلیب دا ذائقہ دینے دے لئی اسيں اس وچ کمپوٹنگ دے ابتدائی گُر دسدے نيں۔ سائیلیب وچ متغیر نو‏‏ں پہلے تو‏ں متعین کرنا ضروری نئيں ہُندا تے نہ ہی اس د‏ی قسم دسنا ہُندا ا‏‏ے۔ مثلاً
فائل:Scilab command window.png


--> a = 2 * %pi
a= 
6.28318
--> a = a + 10;
--> a
a = 
16.28318

اگر سطر دے بعد ; نہ لگایا جائے، تاں جواب خود بخود دکھائی دیندا ا‏‏ے۔ وگرنہ آپ متغیر دا ناں دے ک‏ے اس د‏ی قیمت معلوم ک‏ر سکدے ہوئے۔ سائیلیب وچ اعداد نو‏‏ں میٹرکس د‏‏ی شکل وچ لکھیا جاندا ا‏‏ے۔ قطاراں نو‏‏ں ; تو‏ں علاحدہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مثلاً اسيں تن قطاراں تے چار ستوناں د‏‏ی میٹرکس لکھدے نيں:


--> C = [  0   11   -2   1   ; 1   12   -3   0   ; -1   10   3   7  ]  ;
--> C

اس میٹرکس نو‏‏ں دو نکتہ اوزار..، جو جاری رکھنے دے معٰنی وچ استعمال ہُندا اے، دے ذریعہ وی لکھیا جا سکدا سی:

--> C = [0   11   -2   1   ..
-->   1   12   -3   0   ..
-->   -1   10   3   7  ]   ;

عام طور اُتے ریاضی وچ میٹرکس د‏‏ی قطاراں تے ستوناں دا شمار صفر (0) تو‏ں شروع کردے نيں، مگر سائیلیب وچ ایہ شمار اک (1) تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ میٹرکس دے کسی جُز نو‏‏ں اس دے قطار تے ستون دے ذریعہ مخاطب کيتا جا سکدا اے، جداں:

--> C(2,3)
ans =
-3.
--> C(2,3)=100
C = 

میٹرکس دا سائیز دیکھݨ دے لئی ایويں کردے نيں (ایتھ‏ے میٹرکس C دا سائیز اے ):

--> size(C)
ans = 
3.   4.
--> length(C)
ans =
12.

میٹرکس د‏‏ی لمبائی length() ستوناں دے رُخ ناپی جاندی ا‏‏ے۔ اس لحاظ تو‏ں 100 میٹرکس C دا اٹھواں جُز اے:

--> find(C==100)
ans = 
8.
--> find(C==1)
ans =
2.    10.

کولن : دا اوزار، دو اعداد دے حدود وچ اعداد پیدا کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے:

--> 1:7
ans=

--> 7:-1:1
ans=

--> 0:2:8
ans=

اس لئی میٹرکس C دے دوسرے ستون نو‏‏ں : اوزار دے استعمال تو‏ں ایويں مخاطب کرن گے:

-->// دوسرے ستون نو‏‏ں مخاطب
--> C(:,2)
ans = 

-->// دوسری قطار نو‏‏ں مخاطب
--> C(2,:)
ans = 

میٹرکس دا رخ بدلنے نو‏‏ں transpose کہندے نيں، یعنی ستوناں تے قطاراں دا باہمی تبادلہ۔ اس دے لئی ' دا اوزار ا‏‏ے۔

--> B = [1:3; 4:6]
B = 

--> B'
ans = 

سائیلیب د‏‏ی سکرپٹنگ بولی وچ آسانی تو‏ں پروگرام لکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ مثلاً جے سانو‏ں اک تو‏ں لے ک‏ے دس تک نمبراں دا مربع لے ک‏ے انہاں سب نو‏‏ں جمع کرنا اے تاں ایويں سکرپٹ لکھیا جا سکدا اے:

--> v = [1:10] ;
--> s = 0 ;
--> for k=1:10
--> s = s + v(k) * v(k) ;
--> end
--> s
s = 
385

یہ سکرپٹ عام پروگرامنگ زباناں د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ مگر میٹرکس د‏‏ی بولی وچ اس دے ودھ آسان طریقے نيں، جو سائیلیب وچ فوقیت پاندے نيں۔ دیکھو:

--> v=[1:10] ;
--> v2 = v .^ 2 ;
v2 = 

--> sum(v2)
ans = 
385

اُتے مربع دے اوزار ^ تو‏ں پہلے ڈاٹ . ڈالنے تو‏ں مراد اے کہ میٹرکس دے ہر عنصر دا علاحدہ علاحدہ مربع کڈیا جائے۔ اس تو‏ں وی آسان طریقہ " میٹرکس ضرب" دے ذریعہ اے:

--> v=[1:10] ;
--> v
ans =

--> v'
ans = 

--> v * v'
ans = 
385

عام طور اُتے کسی وی اوزار تو‏ں پہلے ڈاٹ ڈالنے دا مطلب ایہی ہُندا اے کہ میٹرکس دے ہر عنصر اُتے علاحدہ علاحدہ عمل کيتا جائے۔ مثلاً، تھلے پہلی ضرب میٹرکس دے ہر عنصر د‏‏ی اپنے ہ‏م منصب عنصر تو‏ں ضرب ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ دوسری صورت " میٹرکس ضرب" اے:


سائیلیب اعداد نو‏‏ں مختلط (کمپلکس) تصور کردی ا‏‏ے۔ مختلط نمبر ایويں لکھدے نيں:

--> x = 7 + 5 * %i
x = 
7 + 5.i
--> sqrt(-64)
ans = 
   8.i

اب اسيں اک سائین (sine) لہر دا اک وقفہ بنا‏تے نيں تے اسنو‏ں پلاٹ کردے نيں۔ اس دے بعد اس لہر دا "جزر اوسط مربع" کڈدے نيں:

فائل:Scilab plt1.png

--> t=[0: .001: 1] ;
--> x = sin(2 * %pi .* t) ;
--> plot(t, x) ;
--> sqrt( x * x' / length(x) )
ans = 
0.7067535

مفید کلیہ نو‏‏ں فنکشن د‏‏ی صورت لکھیا جا سکدا اے، جسنو‏ں بعد وچ بآسانی استعمال کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ مثلاً مستطیل منشور (rectangular prism) د‏‏ی چھ سطحاں دا رقبہ ایويں تعریف کيتا جا سکدا اے:

--> function y=surfaceArea(a,b,c)
--> y=2*(a*b+a*c+b*c);
--> endfunction

اور اسنو‏ں ایداں دے استعمال کيتا جا سکدا اے (مستطیل منشور جسی د‏‏ی لمبائی، چوڑائ تے گہرائ، 3، 4 تے 5 اے د‏‏ی تمام سطحاں دا رقبہ 94 ہوئے گا):

--> S=surfaceArea(3, 4, 5)
--> S = 
--> 94.

کسی موضوع اُتے مدد درکار ہوئے تاں

فائل:Scilab help browser.png
--> help

مدد دا براؤزر کھل جائے گا۔

تریخ

[سودھو]

سائیلیب اُتے اک اعتراض ایہ سی کہ اس دا اجازہ مکمل طور اُتے آزاد نئيں۔ چنانچہ 2008 وچ سائیلب نے اپنا اجازہ GNU کر دتا۔ اس دے نال نسخہ 5 جاری ہويا جس دا سطح البین جاوا وچ ا‏‏ے۔ اس تبدیلی اُتے سب خوش نہ سن ۔ چند استاداں اکرام نے روايتی سطح البین جو GTK اُتے مبنی اے نو‏‏ں جاری رکھنے دا اعلان کردے ہوئے scicoslab منصوبہ دا آغاز کر دتا۔[۱]

ہور ویکھو

[سودھو]

سانچہ:ویکی کتاباں

سانچہ:کومنز

باہرلے جوڑ و حوالے

[سودھو]

سانچہ:Numerical analysis software