Vichinghi
Li Vichinghi (canusciuti videmma comu li danisi) sunnu nu pòpulu scandinavu canusciutu ntô pirìudu autumidievali: foru prutagunisti di ripituti scurrarìi e d’anchi muvimenti migratori tra l'800 e lu 1100.
L'urìggini dû tèrmini "Vichingu" acchiana ô nurviggisi anticu vík ("baia", "nzinatura") o a l'anglusassuni wic (nziggiamentu cummirciali furtificatu), ca rìmmianu ê dui attivitati principali di ddi pupulazzioni: lu cummerciu e la piratarìa.
La ccillenza nta l'arti dâ navigazzioni e la prupinzioni a l'attivitati di razzia e di cunquista oltrimari happiru urìggini dâ scarsitati di terra cultivàbbili ntê riggiuni di pruvinenza. Sulu cû sèculu X e la cummirsioni dî sô capi a lu cristianèsimu, li vichinghi accuminzaru a èssiri idintificati chî noma nazziunali attuali (danisi, svidisi, nurviggisi): ‘n pricidenza nta l'Europa centru-miridiunali li sô discinnenti èranu chiamati giniricamenti Nurmanni, zoè òmini dû Nord, nomu ca ristau a chiddi d’iddi ca cci si nziggiaru ‘n Nurmannia, Francia dû Nord.
Li slavi urintali, ca cû cuncursu dî vichinghi dèttiru vita â Russia, vennu chiamati mmeci Variaghi. Pari oramai accirtatu, noltri, ca li Vichinghi, partennu dâ Danimarca e dâ Norveggia sbarcaru ntâ Groenlandia e, forsi, apprudaru supra li costi miricani pressu Terranova.
La prima ncursioni vichinga di cui s’havi nutizzia stòrica fu cumpiuta di pirati nurviggisi ntô 793 nta l'ìsula di Lindisfarne, ô largu dâ costa nordurintali ngrisa: tuttavia la sô prisenza era di tempu cunzulidata ntô Mari dû Nord e ntô Bàlticu. Grazzî ê sô tècnichi di navigazzioni e militari assai avanzati, li vichinghi rapprisintaru pi sèculi n’amminazza nun cuntrullàbbili.
Li friquenti ncursioni supra li costi ngrisi foru timpuraniamenti frinati d’Alfredu lu Granni (878-899).