Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku
| Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku Sovjetska invazija Čehoslovačke | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Hladni rat | |||||||||
 Česi vijore zastavu Čehoslovačke i prkose dok prolaze pokraj sovjetskog tenka u plamenu | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
Varšavski pakt Sovjetski Savez Bugarska Istočna Njemačka Mađarska Poljska
|
 Čehoslovačka
| ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
| Leonid Brežnjev Ivan Pavlovski Andrej Grečko
|
Aleksander Dubček Ludvík Svoboda
| ||||||||
| Snage | |||||||||
| ~250.000-500.000 vojnika | ~ | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| 96 poginulih[1] 10 poginulih[2]
|
~100 poginulih[3] | ||||||||
Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku ili Sovjetska invazija Čehoslovačke (češki Invaze vojsk Varšavské smlouvy do Československa) započela je u noći 20-21..8. 1968. kada su Sovjetski Savez i njegovi satelitski režimi okupljeni u Varšavski pakt (Bugarska, Istočna Nemačka, Mađarska i Poljska) izvršile invaziju na Čehoslovačku Socijalističku Republiku u cilju zaustavljanja Praškog proleća Aleksandra Dubčeka, reformi koje su vodile ka političkoj liberalizaciji. SSSR se bojao da bi čehoslovačka mogla napustiti komunistički režim i Varšavski pakt, te priječi u kapitalizam.
U operaciji koja je nosila kodno ime Dunav je učestvovalo između 250.000[4] i 500.000 vojnika.[5] Oko 500 Čeha i Slovaka je povređeno a 100 poginulo u invaziji, iako ih većina nije vršila otpor. Invazija je zaustavila reforme koje su sprovođene u cilju liberalizacije i ojačala je upravu Komunističke partije Čehoslovačke. Spoljašnja politika Sovjetskog Saveza tokom ovog perioda, kojom zabranjuje jednoj komunističkoj državi prijelaz u kapitalistički sustav, je poznata kao Brežnjevljeva doktrina.[6]
Na čelu Komunističke partije Čehoslovačke je postavljen Aleksander Dupček u januaru 1968. Ovaj političar je uveo znatne promene u politici i vlasti. Stvorio je veću medijsku slobodu i polako se udaljavao od politike kakvu je nametala sovjetska Rusija. Reforme koje je on sprovodio bile su nazvane "socijalizam s ljudskim licem" ili poznatije kao Praško proleće. Usprkos tome, Dubček nije namjeravao napustiti komunizam, već ga samo reformirati u slobodnije društvo.[7] Oslabljene veze sa Sovjetskim Savezom su donele strah kod Kremlja. Bojali su se da će Čehoslovačka napustiti komunistički režim i prijeći u demokraciju i kapitalizam. Izostavljanje iz Saveza bi značilo i izostavljanje iz Varšavskog Pakta.
Dupček je održao nekoliko sastanaka sa Sovjetima u proleće iste godine. On je stajao iza toga da njegova država ne želi da menja svoju politiku niti želi da raskine odnose sa Rusijom. Međutim, lideri Sovjetskog Saveza su sumnjali u odanost Čehoslovačke. Mislili su da je to početak stvaranja demokratije u zemlji. Odlučujući sastanak Dupčeka i Brežnjeva se dogodio na železničkoj stanici u gradu Čjerna na Tisi. Komunističke partije Čehoslovačke je izrazila svoju lojalnost i želju da spreči bilo kakvo stvaranje socijal-demokratske partije u zemlji. Lideri Sovjetskog Saveza su to otpozdravili sklanjanjem njihovih trupa sa čehoslovačke teritorije. Dupček odmah posle ovog sastanka prima u posetu jugoslovenskog predsednika Tita i rumunskog predsednika Nikolaja Čaušeska.
Udružene snage Varšavskog Pakta, odnosno zemlje Istočnog bloka su odlučile da napadnu Čehoslovačku u noći između 20. i 21. avgusta 1968. Bugarska, Poljska, Mađarska i Istočna Nemačka su zajedno sa Sovjetskim Savezom poslale oko 175.000 do 500.000 vojnika i 5.000 tenkova na čehoslovačke teritorije. Rumunija, iako je bila deo Istočnog bloka, odbila je da učestvuje u ovom ratnom pohodu.[8] Invazija je počela tačno u 23 časa. Planski je okupiran Aerodrom Vaclava Havela Prag. Na taj način je olakšan dolazak aviona iz Moskve. Prvim letovima su sleteli vojnici u civilu koji su obezbedili aerodrom za veće avione koji su prevozili lake tenkove i drugu artiljeriju. Na ulicama, okupatori nisu naišli na znake otpora među građanima. Protivili su se ovoj invaziji ali ih je vlast pozvala da miruju i da budu pasivni tokom napada. Na taj način su Sovjeti sa lakoćom ušli u Čehoslovačku. Ujutru su vlasti izdale proglas u kome se navodi kako lideri nisu znali o ništa napadu.
Iz Čehoslovačke su prebačeni u Moskvu svi vodeći političari. Vođeni su razgovori oko politike same zemlje i njenom ophođenju prema Sovjetima. Čehoslovaci su bili pred "svršenim činom" i potpisan je Moskovski protokol. Sporazum je zahtevao upravljanje čehoslovačkom vojskom od strane Sovjeta, suzbijanje opozicionih partija, uvođenje cenzure i stacioniranje sovjetskih vojnika u nekoliko delova zemlje. Taj sporazum su potpisali Dupček i Ludvik Svoboda.
Aleksander Dupček je smenjen sa mesta premijera 17.4. 1969. Zamenio ga je prosovjetski političar Gustav Husak. Za razliku od prošlog premijera, Husak je poništio sve reforme Praškog proleća i proterao iz vlade sve liberalne članove.
Cenzura i rigidno suzbijanje bilo kakvih "tabu" tema znatno su uništile čehoslovačku kinematografiju, koja je tada zabilježila pravi kreativni zamah (Vera Chytilova, Štefan Uher, Jiří Menzel, Miloš Forman i drugi). Jugoslavija je osudila invaziju, dok je Albanija iz prosvjeda napustila Varšavski pakt.
Oko 92.000 izbjeglica je pobjeglo iz Čehoslovačke do 31.10. 1968., od čega je oko 8.000 otišlo u SAD, Kanadu ili Australiju.[9]
Raznorazna nastojanja ruske propagande da i u 21. vijeku pronađu izgovore za opravdanje ove invazije naišla su uvijek na žestok otpor Čeha i Slovaka koji su ruske političare optuživali za historijski revizionizam.[3]
-
Ljudi prosvjeduju protiv invazije -
Demonstracije u Helsinkiju protiv invazije
- ↑ „The Soviet War in Afghanistan: History and Harbinger of Future War”. Ciaonet.org. 1978-04-27. Arhivirano iz originala na datum 2012-05-21. Pristupljeno 2015-06-08.
- ↑ Skomra, Sławomir. „Brali udział w inwazji na Czechosłowację. Kombatanci?” (Poljski). Agora SA. Arhivirano iz originala na datum 2013-09-27. Pristupljeno 2015-06-08.
- ↑ 3,0 3,1 BBC News (1.6. 2015). „Russian TV doc on 1968 invasion angers Czechs and Slovaks”.
- ↑ Jeremy Black (2001). European Warfare 1815-2000. p. 20: Palgrave Macmillan. ISBN 9781403907059.
- ↑ „Events in Czechoslovakia 1968”. BBC.
- ↑ Stephen M. Schwebel. „The Brezhnev Doctrine Repealed and Peaceful Co-Existence Enacted”. The American Journal of International Law. DOI:10.2307/2198512.
- ↑ Charles T. Powers (8.11. 1992). „Alexander Dubcek, Hero of 'Prague Spring,' Dies : Czechoslovakia: He espoused 'socialism with a human face' in 1968, and he remained beloved”. Los Angeles Times.
- ↑ Petruta Vataman (25.6. 2010). „Romanian Position on the Military Invasion in Czechoslovakia in 1968”. Stefan cel Mare University, Suceava.
- ↑ Selm-Thorburn, Joanne Van (1998). Refugee Protection in Europe: Lessons of the Yugoslav Crisis. p. 199: Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 9789041104823.
- Avgust 1968. - Žrtve okupacije strana posvećena dokumentovanju invazije, Institut za proučavanje totalitarnog režima.
