Oklop
| Okop | |
|---|---|
 | |
Oklop je zašitni sloj (omotač) na tijelu nekih životinja, koje su i ljudi počeli imitirati i upotrebljavati još od paleolita u svojim stalnim sukobima.
I biljni i životinjski svijet prepun je primjera oklopa, vjerojatno je najpoznatiji kornjačin, ali oklope imaju i rakovi, pasanci i brojni kukci.
Smisao oklopa je da onoga koji je unutar njega zaštiti od vanjskih sila. To se postiže, tako da se unutrašnji prostor obuhvati slojem materijala visoke čvrstoće i takvim oblikom da zaštitni sloj odoli ili preusmjeri očekivanu razornu snagu. Pri tome, otpornost oklopa treba biti primjerena veličini i vrsti snage koja se očekuje.
Oklopi se daju podjeliti u tri glavne kategorije:
- Oklop od kože, tkanine ili mješanih slojeva
- Pancir izrađen od isprepletenih metalnih prstenova (željezo, čelik)
- Kruti oklop izrađen od metala, roga, drva, plastike, ili nekog drugog tvrdog i otpornog materijala. Takve oklope nosili su vitezovi srednjeg vijeka.[1]
Prvi oklopi pojavili su se vjerojatno još u paleolitu, to su bile kože koje su ratnici kamenog doba navlačili da se zaštite od udaraca. Zna se da su 11. vijeku pne., kineski ratnici nosili oklope izrađene od pet do sedam slojeva kože nosoroga, slične oklope radili su i Mongoli samo od goveđe kože. Oklop od debljih tkanina u više slojeva, također ima dugu historiju, takve oklope koji su pokrivali tijelo od vrata do struka, nosila je teška grčka pješadija u 5. vijeku pne., slične oklope nosili su po sjevernoj Indiji sve do 19. vijeka.[1]
Starogrčki vojnici nosili brončane oklope za zaštitu prsa i nogu, i velike kacige za zaštitu glave. Rimski legionari nosili su cilindrični oklop za zaštitu prsa izrađen od četiri do sedam horizontalnih obruča od čelika, koji su se sprijeda i straga ispreplitali u monolit. Uz njega je išao i dodatak za zaštitu ramena.[1] Iz njega se razvio pancir, oklop spleten od lanaca. Njegova prednost bila je veća fleksibilnost, uz još uvijek relativno dobru zaštitu na udarce mača (iako direktne ubode nije mogao zadržati). Tako da se on u obliku jednostavne košulje, nosio diljem Rimskog Carstva a i izvan njegovih granica. Pancir je bio glavni oklop Zapadne Evrope do 14. vijeka. Pancirne košulje nosile su se po Indiji i Perziji sve do 19. vijek. Japanci su počeli upotrebljavati pancir od 14. vijek.[1]
Osim šljemova, oklop od većih metalnih ploča je vjerojatno bio nepoznat u Zapadnoj Evropi ranog srednjeg vijeka, tako da je pancir bio glavna obrana tijela i udova tokom 12. i 13. vijeka. Pancir ipak nije imao krutost i čvrstoću da zadrži ozbiljne udarce, pa su se od 14. vijeka počeli izrađivati anatomski oblikovani dodatci za koljena, laktove i potkoljenice od metalnih ploča. Vremenom su ti dodatci do početka 16. vijeka izrasli u kompletni oklop, sa prorezom za oči i disanje, u kom se iako teško ipak moglo kretati, jer je imao pomične dijelove. Oklopi plemića su često bili bogato pozlaćeni, sa finom reljefnom dekoracijom.[1]
Povećanje efikasnosti ručnog vatrenog oružja u 16. i 17. vijeku, prouzrokovala je povećanje debljine oklopa, a time i težinu, na kraju su kompletni oklopi napušteni u korist povećanja mobilnosti. Ali su se oklopni psluci i kacige još uvijek koristili tokom čitavog 17. vijeka, oklopi su nestali iz upotrebe u 18. vijeku, uglavnom zbog svoje cijene, ali i zbog svoje neefikasnosti protiv suvremenih oružja, i svoje težine.[1]
Vatreno oružje je na kraju pretvorilo teška i skupa srednjevjekovna oklopna odijela zastarjelim., tako da su od renesanse sve vojske odbacivale oklope i nastojale svoje armije učiniti što pokretljivijim, da mogu izdržati duge marševe. Nakon rovovskih borbi tokom Prvog svjetskog rata, kad se pokazala sva razornost artiljerijske vatre, sve vojske stale su opremati svoje vojnike s metalnim šljemovima, da ih zaštite od gelera granata. Njemačka vojska je još u toku tog rata opremila dio svojih vojnika na osobito riskantnim mjestima oklopom za prsa od čeličnih ploča. Šljemovi su postali dio standarne opreme vojnika tokom Drugog svjetskog rata. Pored toga, i posade bombardera nosile su teške oklopne prsluke (flak jackets) za zaštitu od zrna protuavionske paljbe.[1]
U kasnijim fazama Korejskog rata, američka vojska je uvela u opremu svojih vojnika oklopni prsluk M-1952, on je težio 3,6 kg. M-1952 je bio izrađen od 12 slojeva laminiranog najlona i pružao je zaštitu od idirektnih gelera granata. Taj isti prsluk nosili su američki vojnici i marinci i u Vijetnamskom ratu, sve dok nije uveden novi model M-1969, koji je u suštini bio isti tip uz manja poboljšanja.[1]
U dekadama nakon rata u Vijetnamu, razvoj novih materijala kao što je kevlar i napredna keramika pružila je inženjerima mogućnost kreiranja laganih oklopa, dovoljno efikasnih za zaštitu od metaka i krhotina bombi. Moderna vlakna tkana posebnim tehnikama (imitacija paukove mreže) apsorbiraju utjecaj ispaljenog puščanog zrna ili krhotina lakših bombi, jer se njihova udarna sila rasprši na velikom području kroz koje se projektil kreće kroz niz slojeva iz različitih materijala. Na taj način se zrna deformiraju, i nemogu probiti te kompozitne materijale. Na isti se način udarna sila ispaljenog projektila rasipa kad prolazi kroz slojeve keramičkih pločica.[1]
Vojska Sjedinjenih Država razvila je 1980. novi tip zaštite za vojnike – Osobni oklopni sistem za zemaljske trupe (engleski: Personnel Armor System for Ground Troops, akronim PASGT), dizajniran od novog materijala kevlara, od tog je napravljen šljem i prsluk, težak 4 kg, to je bilo nešto više od modela M-1969, ali je pružao bolju zaštitu. Početkom ratnih operacija u Iraku 2003, vojska zamijenila sistem PASGT sa Presretačkim oklopom za tijelo (engleski: Interceptor Body Armor akronim: IBA). Taj novi prsluk se sastoji od vanjskog taktičkog prsluka izrađenog od višeslojnog kevlara, koji pruža zaštitu i od pištolja kalibra 9 mm. Uz dodatak keramičkih umetaka takav prsluk ima 7,25 kg, ali pruža zaštitu od puščanih metaka kalibra 7,62 mm, što stariji prsluci nisu mogli.[1]
Pored Američke vojske i armije drugih zemalja razvijaju slične sisteme za zaštitu svojih vojnika
