Senatus consultum ultimum
Senatus consultum ultimum ("Konačni ukaz Senata" ili Završni akt), preciznije senatus consultum de re publica defendenda ("Ukaz Senata o obrani Republike"), je moderni izraz kojim historičari opisuju odluke rimskog Senata u doba kasne Republike, a koje su po svom sadržaju bile slične proglašenju izvanrednog stanja u modernim državama. Ti su ukazi konzulima davali široke ovlasti, uključujući suspenziju dotadašnjih zakona i ustavnih prava, a u svrhu otklanjanja opasnosti po postojanje, odnosno ustavni poredak Republike.
Taj ukaz je prvi put donesen 121. pne. kada je na osnovu njega zajedno s pristašama ubijen reformatorski tribun Gaj Grakho. Otada je primjenjivan još nekoliko puta - u svrhu gušenja Lepidove pobune godine 77. pne., slamanja Katilinine zavjere 63. pne. i, konačno, 49. pne. kada ju je Senat primijenio protiv tadašnjeg prokonzula Julija Cezara izazvavši građanski rat.
Mjera je bila karakteristična po tome što su na njoj obično inzistirali optimatski senatori, odnosno što se smatrala svojevrsnom alternativom instituciji diktature. S druge strane, takvi su ukazi u pravilu bili kratki i nedorečeni, ostavljajući prostora konzulima da proizvoljno tumače svoje ovlasti, što je u slučaju Cicerona i njegovog pogubljenja Katilininih zavjerenika izazvalo velike kontroverze.
Nakon Cezarove pobjede u građanskom ratu i uspostavljanja Principata, senatus consultum ultimum se više nije primjenjivao.