Parazit
Parazit (grč. para = "pored" i sitos = "hrana") je organizam koji se hrani na račun drugog organizma (nazvanog domaćin) u toku dužeg vremenskog perioda. Kao posledica specifičnog načina života kod parazita se javlja niz adaptacija koje se ogledaju u tome da neki organi zakržljaju ili nestanu, dok se na njihov račun razvijaju drugi. Posledice prisustva parazita po domaćina mogu varirati od malih promena u ponašanju, preko očitih patoloških promena u tkivima, do smrti u nekim slučajevima.
Generalni ekološki odnosi parazita i domaćina se nazivaju parazitizam.
Prema broju domaćina u kojima parazitiraju, parazite možemo deliti na:
- monoksene (monoxenes) koji parazitiraju samo u jednoj vrsti domaćina (kakva je npr. čovečija glista);
- heteroksene (heteroxenes) koji žive na račan dva ili više domaćina pri čemu se razlikuju dva tipa domaćina:
- stalni (definitivni) u kome parazitiraju odrasle jedinke
- prelazni u kome žive larve;
- autoheteroksene koji ceo životni ciklus (jaje, larva, adult) provode u jednom domaćinu, kao što to čini npr. trihinela
Odnos parazita prema domaćinu može biti:
- uslovan (fakultativan) parazitizam kada mogu da žive slobodno ili parazitski i organizmu domaćina ne nanose niakkvu štetu:
- pravi (obligatni) parazitizam kada žive na račun domaćina.
U pogledu mesta u domaćinu u kome parazitiraju dele se na:
- ektoparazite koji žive na površini tela ili u pristupačnim prirodnim dupljama (npr. šugarac);
- endoparazite koji žive duboko u šupljinama organizma domaćina, u njegovom tkivu ili krvi.
Prema vremenu provedenom u domaćinu dele se na:
- permenentne koji veći deo ili čitav životni vek provode parazitirajući
- intermitentni (temporarni) koji u domaćinu provode samo određeno vreme potrebno da bi zadovoljili svoje potrebe
Parazitizam je evolucioni proces tokom koga su razvile određene osobine kao rezultat prilagođavanja na specifične uslove života:
- redukcija ili odsustvo organa bitnih kod slobodnoživećih organizama, kao što su:
- odsustvo creva kod pantljičara
- odsustvo očiju kod nekih vaši, krpelja i metilja
- povećana funkcija organa važnih za parazitski način života, intenzivna ovogeneza i spermatogeneza
- obrazovanje organa za pričvršćivanje, kao što su pijavke, kukice, proboscisi
- promene u životnom ciklusu, kao što su veliki broj larvenih stupnjeva, tzv. poliembionija kod metilja.
Kada se kod inficiranih životinja klinički ispoljava parazitizam narušavanjem zdravstvenog stanjate životinje[1], onda govorimo o parazitskim bolestima.
Analogno zaraznim bolestima,prema broju životinja koje su obolele razlikuju se:
- enzootije, kada su u pitanju pojedinačni slučajevi infekcije na ogranićenom prostoru;
- epizootije, zahvataju veći broj životinja na području jedne države ili šire;
- panzootije, kada su infekcijom zahvaćene životinje jednog kontinenta ili čak infekcija prelazi i na susedni kontinent; jako retko javljaju
- ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2008-07-02. Pristupljeno 2008-07-17.
- Aleksić, Nevenka: Praktikum iz parazitskih bolesti, Tehnika, Beograd 1999.
- Aleksić, Nevenka: Parazitske bolesti - sšecijalni deo, Autorovo izdanje, Beograd 2004.
- Biblioteka Planeta Zemlja i život na njoj, Čovek i životinjski svet, ZUNS i Srpsko biološko društvo, Beograd, 1987.
- Brajković, M: Zoologija invertebrata I, Biološki fakultet, Beograd, 2006.
- Dogelj, V,A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, Beograd, 1971.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
- Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
- Ratajac, Ružica: Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP Stylos Novi Sad, 1995.
- Petrov, Brigita, Radović, I,Miličić, Dragana, Petrov, I: Opšta i sistematska zoologija (praktikum), Biološki fakultet, Beograd, 2000.
- Bionet škola Arhivirano 2008-10-06 na Wayback Machine-u
