Vlasina
| Vlasina | |
|---|---|
 Vlasina kod Crne Trave | |
| Lokacija | |
| Države |  Srbija |
| Hidrografija | |
| Ušće | Južna Morava |
| Dužina | 70 km |
| Hidrologija | |
| Protok – srednji | 11 m³/s |
| Sliv | Crnomorski |
Vlasina je reka u jugoistočnoj Srbiji. Izvor je ispod brane Vlasinskog jezera. Najvažnije pritoke su: Lužnica, Tegošnica i Pusta reka. Ostale pritoke su Gradska reka i Bistrica. Dužina Vlasine je oko 70 km posle kojih se ona kao desna pritoka uliva u Južnu Moravu, 10 km nizvodno od Vlasotinca. Zbog svog planinskog okruženja, a i zbog manjka industrijskih zagađivača Vlasina se računa u jednu od najčistijih reka Srbije. Na proleće, usled otapanja snega u planinskom predelu, koji okružuje korito reke Vlasine, dolazi češće do povećanog vodostaja. U kišnim periodima tokom cele godine događa se isto, da se Vlasina na nekim mestima izlije. U Vlasotincu je korito reke sanirano i nasipom ograničeno nakon poplave 1988. g. Tu je isto izgrađeno i malo akumulaciono jezero za potrebe napajanja gradskog vodovoda.
Zbog povećane erozije koje Vlasina i njene pritoke donose planiskom kraju, planirane su dalje sanacione mere u smislu izgradnje akumulacije kod Svođa. Krajem jeseni 2005. g. zbog velikih kiša srušio most na Vlasini kod Svođa, gde se Ljuberađa uliva u Vlasinu. Tako je jedini put u vlasinskom koritu, koji povezuje Vlasinsko jezero sa Svođem i Vlasotincem, bio prekinut.
Reka Vlasina se klasificira u tri dela:
- gornji tok (od izvorišta do Sastav Reka)
- srednji tok (od Sastav Reka do Vlasotinca)
- donji tok (od Vlasotinca do ušća u Moravu)
Kvalitet vode Vlasine je od izvora do ušća između klasa vode II i III. A od izvora do vodozahvata fabrike za pitku vodu u Boljare između klasa I i II. Pogoršanju kvaliteta vode doprinosi ulavanje hemijskih i otpadnih voda iz Vlasotinca, kao i gradska deponija koja se nalazi na obali Vlasine. Rečnih rakova nema.
U gornjem toku od riba ima potočna pastrmka (salmo trutto m fario) i krkuša (gobio gobio). Srednji i donji tok imaju klena (leuciscus cephalus), mrenu (barbus barbus), skobalja(chondrostoma nasus), dok se u isključivo donjem toku može naći čikov (misgurnus fossilis).
Voda Vlasine nije zagađena teškim metalima. Sve nađene vrednosti su u dozvoljenim granicama po Pravilniku o ispravnosti vode za piće. Vlasina poseduje prirodnu radioaktivnost. Otpadne vode koje se u Vlasinu ispuštaju sadržavaju:
- masne materije
- ulje
- fosfat
- deterdženat
- sapun
itd.
Većina analiza ima kolibakterije. Na površini vode Vlasine se češće može videti pena i masnoća, a najveća opasnost joj preti od fekalnih i komunalnih otpadnih voda. Dalja opasnost pretila je Vlasini od razvoja turizma na Vlasinskom jezeru i planiranog ulivanja otpadnih voda u Vlasinu. Protesti građana i Eko pokreta „Vlasina“ doprineli su izmeni Prostornog plana, tako da je Vlasina u tom smislu sad zaštićena.
Mnogi stanovnici naselja u okrugu Vlasine ne obraćaju pažnju na ekološku ispravnost okoline, tako da se na jesen 2005. u Crnoj Travi izlila nafta u Vlasinu. Zbog toga su građani Vlasotinca, koji se snabdevaju pitkom vodom isključivo iz Vlasine, morali da piju vodu koja je putem cisterni dovožena iz drugih delova Jablaničkog okruga. Nepažnja i neosetljivost, pretežno stanovnika seoskih neselja u okolini vlasinskog vodotoka, dovodi do toga, da se voda Vlasine bakteriološki zagadi i to toliko, da republičke inspekcije tokom leta povremeno zabranjuju građanima plivanje u Vlasini. A leto na Vlasini je tradicionalna rekreacija svih građana u okruženju.
| Vertikalno rasprostranjenje šuma Vlasine | |
|---|---|
| nizijski pojas
<400 m |
|
| brdski pojas
<1000 m |
|
| planinski pojas
<1400 m |
|
| subalpijski pojas
>1400 m |
|
U širem smislu Vlasina ne porazumeva samo reku nego i okolinu, kao Vlasinsko jezero i visoravan na 1260m nadmorske visine.
Na Vlasini, nadomak Crne Trave, u okruženju planina Čemernik, Gramada, Vardenika i Miljevskim planinama, ima oko 150 registrovanih izvora na nadmorskoj visini od 800 m do 1500 m. Većina Vlasinaca, poznati po pečalbarstvu u belom svetu, podigla je brojne česme, koje se po njima zovu. Na Vlasinskom blatu, iznad Vlasinskog jezera, izgrađena je krajem devedesetih fabrika mineralne vode „Vlasinska rosa". Tu fabriku je 2005. godine kupila kompanija Koka Kola.
| Predeo izuzetnih odlika Vlasina | |
|---|---|
 | |
| Lokacija | Rijeka Vlasina, predio Vlasina |
| Najbliži grad | Surdulica, Srbija |
| Površina | 133,29 km² (51 mi² ) |
| Osnivanje | 2006. i 2018. godine[1] |
| Upravitelj | Turistička organizacija opštine Surdulica. |
Dijelovi Vlasine proglašeni su za zaštićeno podruje, slijedećih karakteristika:[2]
- zaštićeno je područje od: 2006. i 2018. godine[3]
- Ι kategorija zaštite - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
- vrsta zaštite - Predio izuzetnih odlika, što odgovara IUCN-ovoj kategoriji zaštićenog područja: V - Zaštićeni pejzaž
- režim zažtite:
I stepen - 9,63 ha ili 0,07% ukupne površine PIO Vlasina, na lokalitetima: ostrvo Dugi Del, površine 7,82 ha i ostrvo Stratorija, površine 1,81 ha.
II stepen - 4.385,01 ha ili 32,90% ukupne površine i
III stepen - 8.935,20 ha 67,03% ukupne površine
- površina: 13.395,84 ha, 96,39% opština Surdulica, 3,61% opština Crna Trava
- upravljač: Turistička organizacija opštine Surdulica
- mjesto: Surdulica
Kao stanište ptica močvarica Vlasinsko jezero je 1977. god. prvi put stavljena pod zaštitu („Službeni list SFRJ Međunarodni ugovori”, broj 9/77). Godine 2007. god, u skladu sa Ramsarskom konvencijom jezero je upisana u registar međunarodno vlažnih područja, sa površinom 3.209 ha.[4]
Područje Vlasine je međunarodno značajno područje za ptice Important Bird Areas - IBAs (RS037IBA), a usled visokog stepena prisustva ugroženih biljnih vrsta uvršteno je u međunarodno značajna botanička područja Important Plant Areas - IPAs. Deo prirodnog dobra nalazi se i u okviru odabranog područja za dnevne leptire Prime Butterfly Areas - PBAs.
Zbog prisustva određenih ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i prirodnih staništa koji se nalaze na Rezoluciji 4. i 6. Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa („Službeni glasnik RS Međunarodni ugovori”, broj 102/07) Vlasina predstavlja EMERALD područje (RS0000006) u okviru međunarodne EMERALD ekološke mreže.
Prema Uredbi o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, broj 102/10), Vlasina pripada delu ekološki značajnog područja broj 88 „Vlasina”. U predeonom pogledu Vlasinsko jezero i njegova neposredna okolina se odlikuju specifičnim i atraktivnim pejzažnim karakteristikama. Velika vodena površina okružena blago zatalasanim pobrđem, razuđena obala, dva ostrva i više uzanih i izduženih poluostrva sa prostranim tresavama, pašnjacima i brezovim šumama, daju ovom prostoru prepoznatljiv i jedinstven izgled.
- ↑ „Zaštićeni pejzaži u Srbiji”. Svjetska baza podataka zaštićenih područja - WDPA - www.protectedplanet.net. Pristupljeno 10.10. 2021.
- ↑ „Uredba o proglašenju predjela izuzetnih odlika "Vlasina"”. Službeni glasnik Republike Srbije br. 25 od 2018. god. - www.paragraf.rs. Pristupljeno 9. 10. 2021.
- ↑ „Predeo izuzetnih odlika „Vlasina“.”. Zavod za zaštitu prirode Srbije - www.zzps.rs. Arhivirano iz originala na datum 2021-11-08. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ↑ „Vlasina - Ramsarsko područje”. Ramsar Sites Information Service - rsis.ramsar.org. Pristupljeno 9. 2. 2021.
