Transactinoid
As Transactinoid beteekent me do chemiske Elemente mäd Oardnengstaale buppe 104. Do foulgje in dät Periodesystem ap do Actinoide. Aal Transactinoide sunt uk tou jusälge Tied Transurane, deer jo Oardnengstaale gratter as ju fon Uran hääbe. Bit tou däälich wuuden Isotope fon aal Transactinoide bit iensluutend Oardnengstaal 118 synthetisierd. Do sunt aal radioaktiv un hääbe gjucht kuute Hoolichwäidstiede in dät Beräk fon Nanosekunden bit tou uungefeer een Minute wai.
Lieste fon do Transactinoide
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Do Noomen fon do eerste fieuw Transactinoide wieren Objekt fon ju Elementnoomensreekengskontroverse, ju 1997 bielaid wuude. Jo sunt ätter Käädenphysikere of ätter Steeden, do der bie ju Synthese fon Elemente ne Rulle spield hääbe, benaamd wuuden.
Bit nu bekoande Transactinoide:
- 104 Rutherfordium, Rf (ätter Ernest Rutherford)
- 105 Dubnium, Db (ätter Dubna, ju Moaksteede)
- 106 Seaborgium, Sg (ätter Glenn T. Seaborg)
- 107 Bohrium, Bh (ätter Niels Bohr)
- 108 Hassium, Hs (ätter dän latienske Noome foar Hessen, ju Moaksteede)
- 109 Meitnerium, Mt (ätter Lise Meitner)
- 110 Darmstadtium, Ds (ätter Darmstadt, ju Moaksteede)
- 111 Roentgenium, Rg (ätter Wilhelm Conrad Röntgen)
- 112 Copernicium, Cn (ätter Nikolaus Kopernikus)
- 113 Ununtrium, Uut
- 114 Ununquadium, Uuq
- 115 Ununpentium, Uup
- 116 Ununhexium, Uuh
- 117 Ununseptium, Uus
- 118 Ununoctium, Uuo
Dät Moakjen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Do Transactinoide konnen truch Käädenreaktione moaked wäide. Deertou wäide toun Biespil mäd ne Linear-Gauegaidsfergratter lichtere Atomkäädene gauer moaked un so ap swarrere skeeten.
Truch Käädenfusion äntstoant deerbie mäd ne gjucht litje Woarskienelkhaid n swarrer Element. Biespilswiese kon Rutherfordium (Element 104) äntstounde uut Suurstof (Element 8) un Curium (Element 96). Typiske Massen, do der moaked wäide konnen, sakje fon Element tou Element fon sowät een Atom pro Minute (Rutherfordium) bit tou een Atom in moorere Deege of Wieke (Element 116). Weegboare Massen sunt also nit ferföigboar.
Chemiske Oainskuppe
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Uur do chemiske Oaiskuppe fon do Transactinoide is weegen do kuute Hoolichwäidstiede un do litje Massen do der moaked wäide konnen man min bekoand.
Daach wuuden eenige chemiske Experimente tou ju Charakterisierenge truchfierd. Deerbie gungt et foarallen uum ju Froage, of sik do Elemente in do fermoudede Gruppen fon dät Periodensystem ienoardenje. Apgruund fon dät relativistiske Effekt kuud me biespilswiese toanke, dät Element 112 edelgasäänelk Ferhoolden wiese kuude, wan uk formoal eerste Element 118 dät naiste Edelgas is.
Bit nu kuud oawers noch foar neen fon do chemisk unnersoachte Elemente (104-108 un 112) ne Ouwiekenge fon ju Gruppentouheeregaid ätterwiesd wäide.
Tou ju Begriepsbildenge
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Oafte wäide do Transactinoide (uk in ju Fäkliteratuur) as „Transactinide“ beteekend. Deer oawers in dät algemeene nit do Elemente uursiede fon dät Actinium (Oardnengstaal 89) meend sunt, man do uursiede fon do Actinoide, is Transactinoide die präzisere Begriep.