Kara İbrahim Paşa
| Kara İbrahim Paşa | |
|---|---|
| |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 15 Aralık 1683 - 18 Aralık 1685 | |
| Hükümdar | IV. Mehmed |
| Yerine geldiği | Merzifonlu Kara Mustafa Paşa |
| Yerine gelen | Sarı Süleyman Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | yak. 1620 Bayburt |
| Ölüm | 1687 Rodos |
Kara İbrahim Paşa (ö. 1687, Rodos), IV. Mehmed saltanatında, 15 Aralık 1683 - 18 Aralık 1685 tarihleri arasında iki yıl dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk asıllıdır.[1] Doğduğu dönemde Kelkit'e bağlı olan günümüzde Bayburt ilinin bir köyü olan Çatalçeşme'de doğmuştur.[2] Babasının adı "Katırcı Ahmet" idi. Gençliğinde "Celali Hasan" adlı bir isyancının yanında leventlik yaptı. Bu eşkıya tenkil edilince İran'a kaçtı.[1]
Yakalanma tehlikesi geçince bir müddet sonra geri memleketine döndü. Sonra Mısır Valisi olan Firari Kara Mustafa Paşa hizmetine katıldı. Bu görevde iken paşanın çuhadarı ve sonra kethudası oldu.[1] Daha sonra Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yanında göreve başladı. Kara Mustafa Paşa Silistre Valiliği yaptığı zaman onun kethudası ve sonra da büyük imrahoru oldu. Yanında görev aldığı "Kara Mustafa Paşa" devlet rütbelerinde ilerlemeye başlayınca Kara İbrahim de devlet memuriyetinde ilerledi. Önce 1670'te üçüncü vezirliğe atanmıştır. Bu sırada İstanbul'da sadaret kaymakamlığı görevi yaptı.
11 Kasım 1677'de Seydizade Mehmed Paşa yerine Kaptan-ı derya oldu ve 23 Nisan 1679'a dek bu görevde kaldı.
Yanında yetiştiği Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa serdar-ı ekrem olarak 1683'te Avusturya seferine çıktığı zaman yine İstanbul'da sadaret kaymakamlığı görevi yaptı. "Viyana Bozgunu" sonunda Kara Mustafa Paşa Belgrad'a çekildiği zaman, Bayburtlu Kara Mehmet Paşa velinimeti yerinde olan yenik sadrazam Kara Mustafa Paşa aleyhine döndü. Kara Mustafa Paşa'nın baş düşmanları olan kızlar ağası "Yusuf Ağa" ve o zaman büyük imrahor olan Sarı Süleyman Ağa sadaret kaymakamı olan Kara İbrahim Paşa'yı velinimeti aleyhinde tahrik ettiler. Kara İbrahim Paşa'nın da bu gruba katılması ile Sultan Avcı Mehmet'ten sadrazamın azledilmesi ve katledilmesi için bir hatt-ı hümayun aldılar. Böylece Kara İbrahim Paşa'nın ihaneti ile Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 25 Aralık 1683'te Belgrad'da azil edilip idam edildi.
Kara İbrahim Paşa daha Belgrad'da Kara Mustafa Paşa idam edilmeden önce, sadaret mühr-ü hümayunu daha Belgrat'ta Kara Mustafa Paşa elinde iken, 15 Aralık 1683'te Sultan Avcı Mehmet huzuruna çıkarak ondan sadrazamlık için hatt-ı hümayun aldı. Hatt-ı Hümayun'u verirken Sultan IV. Mehmet
İbadullahin hizmetini sana ve seni Allah'a ısmarladım. Gözünü aç. Sonra da seni selefinden beter ederim.
diye Kara İbrahim Paşa'yı uyarmıştır.[3]
Kara İbrahim Paşa'nın sadareti Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın başında Osmanlı devletinin üç cephede (Avusturya, Lehistan ve Venedik) savaşlar yapmak zorunda kaldığı bir dönemde olmuştur. Kara İbrahim Paşa savaşın olduğu cephelere gitmemeye ve savaş işlerini de diğer devlet işleri gibi merkezden idare etme kararı almış ve bunu sadaret döneminde uygulamak istemiştir.
Bu dönemde Avusturya orduları Macaristan'da fetihler yapıp çok zayıf Osmanlı direnişi karşında 1684 ve 1685 yazlarında kuzey Macaristan'ın çoğunu ve Peşte kalesini ellerine geçirmişlerdi. Macaristan'ın başkenti Budin kalesi önüne gelmişlerdi ve bu kale ancak Haziran 1686'da Budin Kuşatması ile Kara İbrahim Paşa'nın azledilmesinden sonra ellerine geçmişti. 1684 ile 1687'de Lehistan'ın Kazaklar desteği ile Moldavya'ya girme hücumları Osmanlı direnişi, Kirim Tatarları akınları ve Osmanlılarca başarı ile uygulanan geri çekilirken her şeyi yakıp yıkıp geride düşmana hiçbir şey bırakmama taktiği dolayısıyla başarısız kaldı. Lehistan cephesindeki bu nisbi başarı Lehistan serdarı olan Sarı Süleyman Paşa'nın iyi hizmeti dolayısıyla oldu. Venedik cephesinde ise Venediklilerin Dalmaçya kıyısına asker çıkartıp Bosna'ya doğru ilerlemeleri Nisan 1685'te Sing Muharebesi'nde Osmanlıların galibiyeti ile Venedik ordusunun hezimeti ile sona erdi.
Kara İbrahim Paşa sadrazam olmasından hemen sonra bir hastalık geçirdi. Bu durumda ona vekalet etmek için Lehistan cephesinde serdar olan Sarı Süleyman Paşa Edirne'ye getirildi. Kara İbrahim Paşa bunu kendi sadrazamlığına bir tehdit olarak gördüğü için yeni vekilini serdar olarak Avusturya cephesine gönderip böylece başkentten uzaklaştırmak istedi. Fakat bu icraatında bir alt maksat olduğu açıktı ve Aralık 1688'de sadrazamlıktan azledildi. Yerine Fazıl Ahmet Paşa'nın eski kethudası olan ve Lehistan cephesi serdarı olarak başarıları görülen Sarı Süleyman Paşa'ya sadrazamlık görevi verildi.
Kara İbrahim Paşa sadrazamlıktan ayrıldıktan sonra hacca gitmek için devletten izin istedi. Önce bu izin verildi ve Kara İbrahim Paşa bunun için hazırlıklar yapmaya başladı. Bu arada yolda kendine muhafız olarak refakat etmek üzere askerlikten olan kişileri kendine muhafız yazdırmak için girişime başladı. Kendine aleyhtar olanlar bu özel asker yazdırmayı padişaha karşı bir ordu kurmak hedefle olduğunu padişaha jurnal ettiler. Bunun üzerine padişah onun yaklaşık 3.000 kese parasının müsadere edilmesine, kendisinin de Rodos adasına sürgüne gönderilmesi hakkında bir ferman çıkartıldı. Çok geçmeden 1687'de sürgünde bulunduğu Rodos Adası'nda boğdurularak idam edildi. Öldüğünde yaşı altmış sekiz idi.
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Silahdar tarihinin değerlendirmesine göre Kara İbrahim Paşa[4]
ayyaş, tamahkar, kendisini ve kendi fikirlerini beğenmiş, zalim, kibirli, aynı zamanda zengin ve hayırsız
bir kişiydi.
"Hadikat ül Vüzera"'da ise
muktedir fakat haris ve kibirli
olarak nitelendirilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 BN:978-975-16-0010) say.423
- ^ Özger, Yunus (2007). "XIX. Yüzyılda Bayburt (1830-1900)" (PDF). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı-Doktora Tezi. atauni.edu.tr. ss. 1-441. 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Nisan 2022.
- ^ Silahdar Tarihi, C.2. Say.121
- ^ Silahdar Tarihi, C.2 Say.209,292
Dış Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Danişmend, İsmail Hâmi (1971), Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.423-425
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5,
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özcan, Abdülkadir (2000) "İbrahim Paşa, Kara", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:21 Sayfa:329-330 , İstanbul:TDV Yayınları. Online:[1]26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 15 Aralık 1683 - 18 Aralık 1685 |
Sonra gelen: Sarı Süleyman Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Seydizade Mehmed Paşa |
Kaptan-ı Derya 13 Kasım 1677 - 25 Kasım 1678 |
Sonra gelen: Kaplan Mustafa Paşa |
